Nền văn hóa Thăng Long bản đầu được xây dựng trên có sở nào
Văn hóa Thăng Long – Hà Nội: Vui buồn sau 5 năm mở rộng địa giới hành chính
(ĐCSVN) –Năm năm trước, khi Hà Nội được mở rộng, đã có không ít những băn khoăn về bảo tồn, phát huy giá trị của văn hóa Thăng Long. Thực tế sau năm năm nhìn lại, quá trình mở rộng địa giới hành chính đã góp phần làm giàu thêm bản sắc văn hóa của Thủ đô. Vào năm 2008, khi mới sáp nhập Hà Nội – Hà Tây, còn nhiều ý kiến lo lắng, băn khoăn khi Hà Nội nay tập hợp của nhiều vùng văn hóa khác nhau: Vùng văn hoá Thăng Long (trung tâm Hà Nội); vùng văn hóa Sơn Nam Thượng (các huyện phía Nam tỉnh Hà Tây cũ); vùng văn hoá xứ Đoài (phía Bắc tỉnh Hà Tây cũ). Vùng văn hoá xứ Đoài là một nền văn hóa nổi tiếng, cũng như vùng văn hóa Sơn Nam Thượng là đất trăm nghề có đặc thù văn hiến liệu có còn giữ được những nét đặc trưng về văn hóa xã hội không? Mặt khác về phía Hà Nội, liệu truyền thống thanh lịch, hào hoa đã, đang bị phôi pha, nay lại thêm gần 3 triệu người mà chủ yếu làm nông nghiệp, liệu văn hóa của Thủ đô ngàn năm văn hiến sẽ ra sao? Những tập tục chưa văn minh ở nông thôn sẽtácđộngđến đô thị thế nào? Trong thực tế lịch sử, giữa Hà Nội và Hà Tây đã có mối quan hệ gần gũi lâu đời, có sự chia tách, sáp nhập địa giới nhiều lần. Đó là vào 182 năm trước, năm Minh Mạng thứ 12 (1831), nhà vua đã quyết định cải cách hành chính và thành lập tỉnh Hà Nội bao gồm cả thành Thăng Long, huyện Từ Liêm và trấn Sơn Nam Thượng (Hà Nội và Hà Nam). Rồi thành Hà Nội bị Pháp chiếm làm thuộc địa, lỵ sở tỉnh Hà Nam phải chuyển về xứ Cầu Đơ và từ năm 1904, đổi tên là tỉnh Hà Đông, cắt phía Nam thành Hà Nam. Đến năm 1978, Hà Nội mở rộng lần thứ hai dưới chế độ mới đã sáp nhập cả xứ Đoài – Sơn Tây và các huyện Thanh Oai, Hoài Đức, Đan Phượng thuộc tỉnh Hà Sơn Bình, huyện Sóc Sơn và huyện Mê Linh thuộc tỉnh Vĩnh Phúc. Sau đó 13 năm, Hà Nội phân chia lại địa giới hành chính, các huyện trên lại trở về với Hà Tây và Vĩnh Phúc, chỉ còn lại huyện Sóc Sơn. Vào năm 2008, Hà Nội thực hiện mở rộng địa giới hành chính, các địa phương lại có cơ hội “tái ngộ” với Thủ đô.
Bên cạnh đó, Hà Nội và xứ Đoài đều là vùng văn hóa tiêu biểu của vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng, phong tục tập quán có nhiều điểm giống nhau. Không chỉ vậy, văn hóa Thăng Long– xứ Ðoài đã song hành, giao thoa suốt nghìn năm lịch sử của dân tộc. Từ đất trăm nghề Hà Đông xưa đã có bao tay thợ tài hoa ra Thăng Long lập nghiệp làm nên 36 phố phường. Dấu ấn của những người thợ thủ công Hà Tây in đậm trong lòng phố cổ từ nhiều thế kỷ trước, như: Nghề tiện Nhị Khê ở phố Tô Tịch, phố Hàng Quạt từng là nơi người làng Vác (huyện Thanh Oai) đến bán hàng, phố Hàng Hòm là do người làng Hà Vỹ (huyện Thường Tín) lập nên, phố Hàng Khay là những người thợ khảm trai Chuôn Ngọ (huyện Phú Xuyên)... Nhìn lại quá trình tiếp biến văn hóa trong lịch sử, dẫu có sự giao thoa mạnh mẽ, vị trí địa lý gần gũi nhưng đất Thăng Long vẫn giữ vẻ đẹp của văn hóa Thăng Long, xứ Ðoài vẫn mang hồn cốt của văn hóa xứ Ðoài, hai dòng văn hóa vẫn bổ sung cho nhau, mà vẫn giữ những nét bản sắc riêng. Văn hóa Thăng Long– Hà Nội trước đây được biết đến với những di tích nổi tiếng như: Hoàng thành Thăng Long, Văn Miếu– Quốc Tử Giám, Khu phố cổ, chùa Một Cột, chùa Trấn Quốc, đền Quán Thánh, làng cổ Ðông Ngạc... Hà Nội nay có thêm những nét đặc trưng mới, có thể kể đến các danh thắng như: Chùa Hương, chùa Thầy, chùa Tây Phương, làng cổ Ðường Lâm... Bên cạnh đó, nếu như Hà Nội xưa chỉ có mấy làng hoa truyền thống như: Ngọc Hà, Hữu Tiệp, Quảng Bá, Tây Hồ, Tây Tựu... thì nay có thêm rất nhiều nơi như: Vĩnh Tụy, Vĩnh Hưng (Hoàng Mai), Táng Việt, Mê Linh, Tiền Phing (Mê Linh), Yên Bình (Thạch Thất)... Bên cạnh đó, văn hóa phi vật thể của Thủ đô vốn rất giàu có, trong đó nổi bật nhất là nếp sống văn minh, thanh lịch của người dân. Sau khi mở rộng địa giới hành chính, văn hóa Hà Nội lại có thêm những nét mới. Ðặc biệt là những loại hình nghệ thuật biểu diễn dân gian nổi tiếng xứ Ðoài như: Rối nước, hát dô, chèo tàu... Về lễ hội, nếu như Hà Nội trước đây có hội Gióng, thì xứ Ðoài có tín ngưỡng thờ Thánh Tản Viên... Nhìn vào những thống kê trên có thể thấy, việc Xứ Đoài hợp nhất vào Thủ đô đã làm phong phú thêm kho tàng di sản đất Thăng Long, tạo nên thế đa dạng, lan tỏa hội nhập trong sự thống nhất. Đến năm 2013, theo thống kê của Sở Thông tin và Truyền thông thành phố Hà Nội, toàn bộ Hà Nội sau khi mở rộng địa giới hành chính có 5.175 di tích lịch sử, văn hóa, kiến trúc, cách mạng; có 1.150 di tích, trong đó, 10 quận nội thành có 289 di tích, 19 huyện, thị ngoại thành có 861 di tích đã được xếp hạng cấp quốc gia; ngoài ra, còn 1.059 di tích chưa được xếp hạng. Bên cạnh đó, theo thống kê, Hà Nội hiện có 1.095 lễ hội dân gian là kênh trao truyền các giá trị văn hóa phi vật thể, giá trị văn hóa tinh thần của thủ đô. Như vậy, xứ Đoài hợp nhất vào Thủ đô đã làm phong phú thêm kho tàng di sản đất “rồng bay”. Một trong những thành tựu nổi bật của Hà Nội sau năm năm hợp nhất là về công tác xây dựng nông thôn mới. Trong 5 năm, Thành phố đã đầu tư vốn ngân sách hơn 50 ngàn tỷ đồng cho khu vực nông nghiệp, nông thôn, nông dân. Nhờ đó, bộ mặt nông thôn Thủ đô có nhiều khởi sắc. Đời sống nông dân được cải thiện rõ rệt. Đến nay, có 236/401 xã đạt và cơ bản đạt từ 10đến 19 tiêu chí, trong đó có 16 xã đạt và cơ bản đạt 19/19 tiêu chí xây dựng nông thôn mới. Như vậy, qua năm năm mở rộng với cả tỉnh Hà Tây, huyện Mê Linh và 4 xã thuộc huyện Lương Sơn (Hòa Bình), văn hóa xã hội của Hà Nội vẫn ổn định và phát triển. Việc mở rộng địa giới hành chính Thủ đô còn đem lại lợi thế cho việc tu bổ các di tích của tỉnh Hà Tây (cũ). Chỉ trong ba năm trở lại đây, trung bình mỗi năm thành phố dành khoảng 1.000 tỷ đồng để tiến hành tu bổ, tôn tạo di tích. Thành phố xác định, ưu tiên đầu tư những công trình có giá trị và ưu tiên vốn ngân sách cho khu vực gặp khó khăn trong công tác xã hội hóa. Từ đây, nhiều di tích quý ở xứ Ðoài được khôi phục và dần trở thành những khu du lịch hấp dẫn. Tuy nhiên, có thực tế, dù được đầu tư với nguồn kinh phí lớn nhưng một số các di tích lịch sử tu sửa không đến nơi đến chốn, tu bổ theo kiểu “ăn xổi”, bỏ qua các quy trình cần thiết khi trùng tu dẫn đến làm sai lệch, hư hỏng, làm mất đi nhiều giá trị lịch sử không thể lấy lại. Trong đó, việc liên quan đến Chùa Trăm Gian và Làng cổ Đường Lâm là những ví dụ sinh động. Hay như trước đó, vào năm 2009, câu chuyện ngôi đền Và nằm cách trung tâm Hà Nội 50 km về phía Tây bị "bức tử" khi tiến hành trùng tu, khiến người dân và Phật tử không khỏi xót xa cho một di tích có giá trị trong "cơn lũ" đô thị hóa. Việc mở rộng Hà Nội nằm trong chiến lược phát triển Thủ đô lâu dài để thích ứng với sự phát triển của đất nước trong bối cảnh hội nhập. Năm năm hợp nhất Hà Nội - Hà Tây là quãng thời gian chưa dài, nhưng đủ minh chứngrằng, việc mở rộng địa giới hành chính đã tiếp tục làm giàu cho nền văn hóaThủđô vốnđa dạng và phong phú cùng với lịch sử phát triển và tiếp biến văn hóa. Hà Nội mở rộng sau năm năm đã đạt được những thành quả nhất định, nhưng cũng đặt ra những thử thách mới trong việc tiếp tục gìn giữ và phát huy tinh hoa văn hóa của mỗi vùng. Việc gìn giữ, bảo tồn các giá trị văn hóa tinh thần là trách nhiệm của các cơ quan quản lý vàcủa mỗi người dân Thủ đô./.
CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM
|