Tình trạng sẩn ngứa là bệnh ngoài da thường gặp do các phản ứng viêm xuất tiết xuất hiện ở vùng trung bì nông với sự thâm nhiễm của tế bào lympho và bạch cầu đa nhân trung tính. Bệnh xảy ra nhiều vào mùa hè nóng do sự phát triển của các loại côn trùng.
Các bệnh nhân gặp phải chất tiết của côn trùng thường xuất hiện vào mùa hè như muỗi, bọ chét,... tại các vết đốt đẫn đến phản ứng mạnh hơn so với bình thường. Do đó tình trạng sẩn ngứa xảy ra vào mùa hè thường gặp hơn.
Nguyên nhân khiến tình trạng sẩn ngứa xảy ra
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng sẩn ngứa diễn ra, trong đó có trường hợp gặp do côn trùng đốt là chủ yếu hoặc kích thích về cơ học, vật lý, ánh sáng hoặc dị ứng thức ăn, hóa chất gây giải phóng histamin làm xuất hiện tình trạng sẩn ngứa.
Sẩn ngứa cũng có thể là biểu hiện của viêm da cơ địa, một số bệnh lý mạn tính cũng có thể gây ra tình trạng mẩn ngứa như: Bệnh nội tiết đái tháo đường, bệnh tuyến giáp, tuyến cận giáp, viêm gan, xơ gan, tắc mật, suy thận mạn tính, thiếu máu, thiếu sắt,...
Có nhiều người bị mẩn ngứa do môi trường bên ngoài, thời tiết khô hanh, nắng nóng, hóa chất hoặc do cơ thể kết hợp với đồ cay nóng cũng có thể khiến tình trạng sẩn ngứa sảy ra.
Một số yếu tố khiến tình trạng sẩn ngứa diễn ra khác như: Ăn hải sản, đồ ăn cay nóng,...
Biểu hiện sẩn ngứa thường gặp
Các biểu hiện thường gặp của tình trạng sẩn ngứa do sẩn phù dạng mày đay, sẩn huyết thanh. Các mụn nước xuất hiện trên sẩn phù, sẩn hoặc mảng đỏ, các mụn nước có thể vỡ ra, gây tiết dịch và đóng vảy tiết.
Những sẩn ngứa nổi cục là những tổn thương màu đỏ, nâu và xám có kích thước lớn từ 1 đến 2 cm. Đa số các vết xước được hình thành do con người cào, gãi rải rác trên da, các vùng da hở.
Nguy hại của sẩn ngứa mùa hè đối với sức khỏe
Không chủ quan với tình trạng sẩn ngứa mùa hè, có 3 dạng sẩn ngứa mùa hè chính như sau:
1. Sẩn ngứa ở thể cấp tính
Nguyên nhân có thể dẫn đến tình trạng này do viêm da cơ địa, cơ thể trẻ, da trẻ mẫn cảm với các phản ứng đốt của côn trùng hoặc các loại thức ăn.
Ở thể cấp tính, các tổn thương diễn ra chủ yếu là sẩn phù và mày đay, trên tổn thương còn xuất hiện các mụn nước, vỡ ra tiết dịch, vì vậy nếu không được xử lý đúng cách có thể gây ra tình trạng viêm nhiễm.
2. Sẩn ngứa ở thể bán cấp
Nguyên nhân gây ra tình trạng cấp tính là do các bệnh lý như viêm da cơ địa, đái đường, rối loạn chức năng gan, bệnh bạch cầu, u lympho, các khối u nội tạng, gút, suy thận,...
Ở thể bán cấp các tổn thương sẽ xuất hiện với kích cỡ lớn, các nốt sẩn nổi cao, trên chứa mụn nước hoặc vết trượt hay vảy do chà xát kèm triệu chứng ngứa rất nhiều. Các vị trí dễ xuất hiện như các chi hoặc thân mình.
3. Sẩn ngứa ở thể mạn tính
Sẩn ngứa mạn tính đa dạng hay tái phát và tiến triển dai dẳng đối với người bệnh. Tình trạng sẩn ngứa mạn tính diễn ra khiến người bệnh bị ngứa nhiều, chà xát, gãi các vết xước trên bề mặt. Các vị trí thường xảy ra sẩn ngứa là thân mình, chân ở người cao tuổi.
Ngoài ra, sẩn ngứa phụ nữ có thai: thường xuất hiện ở phụ nữ có thai vào tháng thứ 3 hoặc thứ 4. Vị trí ở chi hoặc thân mình. Tổn thương giảm đi sau khi sinh. Bệnh có xu hướng xuất hiện trở lại với các lần mang thai sau.
Điều trị sẩn ngứa có khó?
Để điều trị tình trạng sẩn ngứa còn phụ thuộc vào từng giai đoạn có thể điều trị thích hợp, giúp bệnh nhân giảm gãi, chà xát gây các vết thương hở, tổn thương trên da.
Ngoài ra, có thể sử dụng một số loại thuốc bôi khi bị sẩn ngứa như thuốc corticosteroid. Đối với từng mức độ tổn thương, bác sĩ chuyên khoa sẽ đưa ra chỉ dẫn cụ thể. Cũng có thể bác sĩ sẽ chỉ định kháng histamin uống.
Cách phòng bệnh sẩn ngứa mùa hè
Bù đắp nước cho cơ thể
Nắng nóng sẽ khiến cơ thể mất đi một lượng nước nhất định. Vì vậy, để duy trì nước cho các hoạt động cần thiết của cơ thể, giúp cung cấp độ ẩm cho da và hạn chế nổi mẩn ngứa, bệnh nhân nên uống ít nhất 2 lít nước mỗi ngày. Ngoài ra, đối với các vận động viên thể thao hoặc người tham gia hoạt động ngoài trời nhiều, lượng nước nạp vào cơ thể nhiều hơn.
Sử dụng thực phẩm, sản phẩm giải nhiệt
Một số thực phẩm có tính giải nhiệt như dừa, cà chua, chanh, bí đao, củ cải,… không chỉ giúp thanh lọc độc tố trong cơ thể mà còn giúp tăng sức đề kháng, rất tốt cho những ai bị nổi mẩn đỏ và sẩn mề đay.
Ngoài thực phẩm, người bệnh có thể dùng các loại sản phẩm giải nhiệt, giải độc có chiết xuất từ thảo dược tự nhiên. Bệnh nhân có thể dùng cây kinh giới, lá khế, kim ngân hoa,… nấu nước uống hoặc tắm để cải thiện và phòng ngừa tình trạng nổi mẩn ngứa khi trời nóng vào mùa hè.
Chống nắng đúng cách
Nắng nóng trên diện rộng và kéo theo muôn vàn rắc rối đối với làn da, nhất là tình trạng dị ứng gây nổi mẩn ngứa, sẩn mề đay. Và một trong những cách để phòng ngừa và khắc phục tình trạng này là bệnh nhân nên chống nắng cho da.
Bên cạnh các biện pháp chống nắng truyền thống khi đi ra ngoài như đeo khẩu trang, đeo kính râm hoặc mặc quần áo chống nắng, người bệnh nên lựa chọn cho bản thân loại kem chống nắng phù hợp. Ngoài ra, bệnh nhân cũng nên hạn chế tiếp xúc với nắng vào khung giờ từ 10 đến 14 giờ. Bởi đây là thời điểm tia UV trong ánh nắng hoạt động với cường độ và tần suất cao nhất.
Cân bằng nhiệt độ môi trường xung quanh với cơ thể
Như đã đề cập, mất cân bằng nhiệt độ là nguyên nhân dẫn đến phản ứng dị ứng gây nổi mề đay. Vì vậy, để ngăn ngừa triệu chứng này xảy ra, người bệnh nên tự ổn định nhiệt độ bằng cách dùng máy điều hòa hoặc các thiết bị chống nhiệt, quạt hơi nước,… Bên cạnh đó, tắm nước lạnh cũng là cách ổn định thân nhiệt cơ thể nhanh chóng. Tuy nhiên, người bệnh không nên ngâm mình trong nước lạnh quá lâu, tránh gây cảm lạnh hoặc cảm cúm.
Nghỉ ngơi nhiều, giữ tâm lý thoải mái
Để khắc phục và phòng ngừa hiện tượng này tái phát, bệnh nhân nên dành nhiều thời gian để nghỉ ngơi. Đồng thời nên thực hiện các biện pháp thiền định hoặc yoga để giúp tâm lý thoải mái, giảm stress.
Ngoài các biện pháp phòng ngừa nêu trên, bệnh nhân cũng có thể mặc những bộ quần áo thoáng mát, cói chất liệu thấm hút hoặc thường xuyên lau mồ hôi để ngăn chặn mẩn ngứa xuất hiện. Đồng thời nên có chế độ ăn uống hợp lý, nhất là đối với những người có cơ địa dị ứng.
Nguồn: Suckhoedoisong
Da có chứa các tế bào đặc biệt của hệ thống miễn dịch, giúp cơ thể tránh virus, vi khuẩn… xâm nhập. Khi gặp các dị nguyên, các tế bào này sẽ kích hoạt phản ứng khiến vùng da này bị viêm. Điều này có thể dẫn đến ngứa.
Ngứa là hiện tượng da bị kích ứng khiến người mắc phải muốn gãi vùng ngứa. Cảm giác ngứa có thể xảy ra ở bất cứ đâu trên cơ thể gây bực bội và khó chịu.
Có nhiều nguyên nhân khiến ngứa ngoài da, thông thường là do: Da khô, côn trùng cắn, viêm da dị ứng, mày đay, viêm da thần kinh, ghẻ, do tác dụng phụ của thuốc, do một bệnh lý [đái tháo đường, HIV/AIDS, xơ gan, suy thận...].
2. Ai dễ bị ngứa da?
Ai cũng có thể bị ngứa, tuy nhiên, một số trường hợp đặc biệt có thể dễ dàng bị ngứa:
- Người già
- Phụ nữ mang thai
- Bệnh nhân đái tháo đường
- Những người bị dị ứng theo mùa, hen suyễn, bệnh chàm, HIV/AIDS, ung thư.
Ngứa là hiện tượng da bị kích ứng khiến người mắc phải muốn gãi vùng ngứa.
3. Điều trị ngứa da thế nào?
Để điều trị dứt điểm các cơn ngứa, cần xác định và giải quyết triệt để nguyên nhân gây ngứa. Với những trường hợp không xác định được nguyên nhân hoặc không thể xử lý được triệt để nguyên nhân gây ngứa, việc điều trị triệu chứng là hết sức quan trọng.
3.1 Điều trị ngứa da không dùng thuốc
- Hạn chế gãi: Gãi làm tăng kích ích da và càng làm cho tình trạng ngứa nặng hơn.
- Cắt ngắn móng tay.
- Mặc quần áo nhẹ, rộng.
- Tránh tắm nước nóng.
- Không ăn thức ăn có chất kích thích, đồ cay nóng
- Tránh dùng xà phòng, dầu gội, sữa tắm gây kích ứng da hoặc gây ra phản ứng dị ứng.
- Chườm đá hoặc nước mát lên vùng da bị ngứa.
- Dùng kem dưỡng ẩm không chứa chất tạo mùi và chất tạo màu.
- Bôi tinh dầu bạc hà có thể làm mát tại chỗ ngứa.
- Tránh để không khí ấm, khô, vì có thể làm cho da khô. Nên giữ nhiệt độ trong nhà phù hợp và sử dụng máy tạo độ ẩm.
3.2 Các biện pháp dùng thuốc
Để điều trị ngứa ngoài da có hai dạng thuốc: Thuốc có tác dụng toàn thân và bôi tại chỗ
- Thuốc bôi tại chỗ
Các loại thuốc này thường sử dụng trong các trường hợp ngứa khu trú do ban đỏ hoặc vết đốt côn trùng.
+ Thuốc kháng histamine: Mepyramine, diphenhydramine… bôi tại chỗ ở các bệnh nhân bị ngứa do viêm da tiếp xúc.
Diphenhydramine chỉ được sử dụng ngoài da theo chỉ dẫn của bác sĩ hoặc đọc kỹ hướng dẫn trên bao bì sản phẩm. Tác dụng phụ thường gặp của diphenhydramine bao gồm buồn ngủ, mệt mỏi, chóng mặt, rối loạn phối hợp, khô miệng và khó tiêu. Diphenhydramine cũng có thể gây mờ mắt, nhìn loạn, run, mất cảm giác ngon miệng hoặc buồn nôn.
Mepyramine là thuốc kháng histamine thế hệ đầu tiên được sử dụng trong điều trị dị ứng, giảm cảm giác mẫn cảm với phản ứng quá mẫn và rối loạn ngứa da.
+ Thuốc gây tê: Có thể dùng benzocaine, lidocaine hoặc tetracaine để làm giảm ngứa khá hiệu quả.
Cần lưu ý tránh dùng trên diện rộng và kéo dài, vì có thể gây rối loạn nhịp tim. Đồng thời, chỉ dùng các thuốc này ngắn ngày và trên diện tích da hẹp.
Ngoài ra có thể dùng một số loại thuốc bôi ngoài da như: Crotamiton, strontium nitrate, capsaicin, tinh dầu bạc hà…
Dùng thuốc bôi tại chỗ cũng cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ.
- Thuốc uống
Các thuốc dạng uống có tác dụng toàn thân, thường dùng ở bệnh nhân bị ngứa lan tỏa, hoặc những trường hợp dùng thuốc điều trị tại chỗ không có hiệu quả.
+ Thuốc kháng histamin: Có thể dùng các thuốc chlorphenamine, cetirizine, loratadine, hydroxyzine, cimetidine, ranitidine...
+ Thuốc doxepin: Có thể sử dụng doxepin để điều trị ngứa không đáp ứng với các thuốc kháng histamine khác. Cần lưu ý, thuốc này có thể gây nhức đầu, buồn nôn, ngầy ngật, khô miệng, run chân tay…
Ngoài ra có thể dùng ondansetron, paroxetine, naloxone, mirtazapine…
Tùy từng trường hợp cụ thể, bác sĩ sẽ cho bệnh nhân dùng thuốc phù hợp. Do đó, để dùng thuốc trị ngứa an toàn, hiệu quả, người bệnh cần lưu ý:
- Không được tự ý dùng thuốc điều trị ngứa.
- Chỉ dùng thuốc khi có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.
- Dùng thuốc đúng liều lượng, thời gian.
- Với các dạng thuốc bôi tại chỗ, không sử dụng thuốc trên diện rộng cơ thể hoặc sử dụng quá mức cho phép.
- Tránh để thuốc dính vào mắt, mũi, tai, miệng. Nếu bị dính thuốc, cần rửa sạch ngay vùng bị ảnh hưởng.
4. Ăn gì khi bị ngứa da?
4.1 Chế độ ăn cần tránh
Khi bị ngứa, người bệnh nên hạn chế:
- Ăn hải sản
- Sữa và các chế phẩm từ sữa
- Sữa và các chế phẩm [phô mai, sữa bò, sữa chua, bơ, kem] có hàm lượng cao vitamin D, protein, canxi… có khả năng kích thích hoạt động tiết bã nhờn trên da, khiến vết thương khó lành, tăng khả năng tái viêm.
- Giảm chất béo
Người bệnh viêm da dị ứng nên hạn chế sử dụng thực phẩm chứa chất béo bão hòa từ các món chiên, nướng, xào, rán… Do sức đề kháng ở người bệnh mắc viêm da bị suy giảm, các chức năng của cơ thể cũng yếu đi, nên việc nạp quá nhiều chất béo sẽ khiến cơ thể phải hoạt động nhiều hơn. Do đó, khiến cơ thể mệt mỏi, đầy bụng, chán ăn. - Hạn chế các loại kẹo, bánh ngọt, trà sữa, bánh kem…
- Hạn chế ăn đồ hộp
- Hạn chế ăn đồ cay nóng, chứa nhiều dầu mỡ.
- Thực phẩm muối chua.
- Đồ uống có chất kích thích: Các loại rượu, bia, thuốc lá, cà phê…
4.2 Khi bị ngứa nên ăn gì?
- Cá biển.
- Rau củ quả tươi.
- Thịt lợn.
- Ngũ cốc nguyên hạt.
- Nên uống nhiều nước để giữ ẩm cho da, hạn chế tình trạng da khô. Nước giúp thải độc cho cơ thể, giúp duy trì độ đàn hồi của da, da căng bóng.
5. Làm gì để tránh ngứa da?
- Không tắm bằng nước nóng, chỉ nên tắm nước ấm trong mùa đông.
- Nên bôi kem dưỡng thể giữ ẩm cho da. Không để da khô, nứt, chảy máu khiến vi khuẩn xâm nhập vào trong.
- Không lạm dụng các sữa tắm chứa nhiều chất tẩy để tắm rửa hằng ngày.
- Không nên thức quá khuya, ngủ 7 – 8 tiếng mỗi ngày.
- Tập luyện phù hợp để tăng cường sức đề kháng.
- Không gãi hoặc cào mạnh vào vùng da bị nhiễm bệnh.
- Không sử dụng các loại đồ ăn gây dị ứng.
- Uống đủ nước.
- Ăn nhiều trái cây và rau xanh mỗi ngày.
- Tránh căng thẳng, mệt mỏi.
- Thường xuyên vệ sinh phòng ngủ, làm sạch chăn màn…
Xem thêm video đang được quan tâm:
Hiểu đúng về sức đề kháng và cách tăng sức đề kháng.
BS. Nguyễn Khánh