Xét nghiệm GPB là gì
Bài viết được viết bởi ThS.BS Bùi Thị Hồng Khang - Bác sĩ Giải phẫu bệnh, Khoa Xét nghiệm - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park. Show
Xét nghiệm Giải phẫu bệnh (Mô bệnh học) hay còn gọi là sinh thiết là các mẫu mô được lấy từ người sống nhằm phục vụ cho công tác chẩn đoán và điều trị. Xét nghiệm Tế bào học là một loại vật liệu khác có thể lấy ra từ người sống để khảo sát bệnh lý là các loại tế bào có trong dịch cơ thể (dịch màng phổi, dịch màng bụng, nước tiểu), hoặc các tế bào bong tróc tự nhiên từ các loại biểu mô phủ (biểu mô phủ âm đạo - cổ tử cung, biểu mô phế quản). 1. Xét nghiệm giải phẫu bệnh (Mô bệnh học)Các mẫu mô có thể được lấy ra theo nhiều cách (Hình 1):
Ta cũng có thể hút được các tế bào của bất kỳ cơ quan nào trong cơ thể nhờ vào một kim nhỏ (cỡ 23-24). Xét nghiệm này có độ nhạy và đặc hiệu cao trong chẩn đoán carcinom tuyến giáp dạng nhú.
2. Xét nghiệm tế bào họcĐây là xét nghiệm PAP, Thinprep, hay dịch màng bụng, màng tim, màng phổi, dịch rửa phế quản...
3. Khối tế bào (Cell block)Khối tế bào (Cell Block): Dịch màng bụng, màng phổi khi nghi ngờ có tế bào ác tính di căn ngoài việc phết trực tiếp để quan sát tế bào còn có thể được quay ly tâm lấy cặn lắng và vùi nến. Kỹ thuật này cho phép cặn lắng được xử lý như một mẫu mô và thực hiện được các kỹ thuật khác như mẫu mô GPB. Các kỹ thuật hỗ trợ chẩn đoán trong xét nghiệm GFB: 3.1 Nhuộm đặc biệt: (hóa mô)
3.2 Nhuộm Hóa mô miễn dịch
+ Điều trị nội tiết hay nhắm trúng đích trong ung thư vú: ER, PR, Her2/ Neu + Điều trị miễn dịch : PDL1 + Tiên lượng và việc cá thể hóa trong điều trị: MMR (MLH1, MSH2, MSH6, PMS2)
4.Xét nghiệm giải phẫu bệnh được thực hiện như thế nào?Mẫu mô lấy ra khỏi cơ thể phải được cố định và xử lý để quan sát được hình ảnh bệnh lý trên kính hiển vi, gồm các bước như sau:
5. Vì sao cần các kỹ thuật khác để hỗ trợ chẩn đoán trong các xét nghiệm GPB?5.1 Nhuộm đặc biệtĐể quan sát được tổn thương có trong tế bào và mô cần phải nhuộm màu để dễ quan sát. Phương pháp nhuộm thường quy trong các labor giải phẫu bệnh là phương pháp nhuộm Hematoxylin-Eosin: tế bào sẽ có nhân bắt màu tím còn bào tương thì bắt màu hồng (Hình 2A). Trong một số trường hợp, có thể dùng thêm các phương pháp nhuộm hóa mô (còn gọi là nhuộm đặc biệt) để xác định một số cấu trúc của tế bào và mô dựa vào ái tính đặc biệt của chúng đối với một số loại hoá chất nào đó. Thí dụ nhuộm Giemsa tìm vi khuẩn Helicobacter Pylori, nhuộm PAS để phát hiện glycogen và chất nhầy có trong tế bào, nhuộm Trichrome để thấy rõ sợi collagen.dùng để chẩn đoán xơ gan hay các bệnh lý ở thận (Hình 2 B,C). 5.2 Hóa mô miễn dịchGần đây, kỹ thuật nhuộm hóa mô miễn dịch đã được áp dụng rộng rãi trong các labor giải phẫu bệnh tại Tp.HCM để hỗ trợ cho chẩn đoán. Đây là một kỹ thuật nhuộm đặc biệt, sử dụng phản ứng kết hợp kháng nguyên - kháng thể nhằm phát hiện những thành phần cấu tạo (các kháng nguyên) có trong tế bào và mô. Vị trí kết hợp kháng nguyên - kháng thể sẽ được hiển thị nhờ các hoá chất. (Hình 3). Tùy theo hoá chất hiển thị, phân biệt hai phương pháp nhuộm hóa mô miễn dịch chính: * Miễn dịch huỳnh quang: Kháng thể được gắn với chất phát huỳnh quang. Nếu có phản ứng kết hợp kháng nguyên - kháng thể (nghĩa là có sự hiện diện của kháng nguyên cần tìm trong mẫu mô), phức hợp kháng nguyên-kháng thể sẽ phát quang khi được kích thích bởi tia cực tím, quan sát dưới kính hiển vi huỳnh quang. Chất phát huỳnh quang có thể được gắn trực tiếp vào kháng thể đặc hiệu, gọi là phương pháp miễn dịch huỳnh quang trực tiếp; hoặc gắn vào kháng thể thứ hai đặc hiệu với kháng thể thứ nhất, gọi là miễn dịch huỳnh quang gián tiếp. Miễn dịch huỳnh quang được sử dụng chủ yếu trong chẩn đoán các bệnh lý cầu thận và một số bệnh lý của da (Hình 4A). * Miễn dịch men: Kháng thể được gắn với men (enzyme). Khi cho thêm chất hiện màu vào mẫu mô, men làm kết tủa chất màu (thường là màu nâu) tại vị trí phức hợp kháng nguyên-kháng thể, nhờ đó thấy được dưới kính hiển vi quang học. Cũng giống như với chất phát huỳnh quang, nếu men được gắn trực tiếp vào kháng thể thứ nhất đặc hiệu với kháng nguyên, gọi là phương pháp miễn dịch men trực tiếp. Khi men được gắn vào kháng thể thứ hai đặc hiệu với kháng thể thứ nhất, gọi là miễn dịch men gián tiếp. Miễn dịch men được sử dụng nhiều trong chẩn đoán các bệnh lý u bướu:
Đánh giá tình trạng thụ thể nội tiết estrogen, progesteron, thụ thể Her-2/neu đối với ung thư vú. Cung cấp các thông tin có giá trị cho tiên lượng và việc cá thể hóa trong điều trị: + Nhuộm HMMD phát hiện đột biến PDL1 trên tế bào ung thư được sử dụng để dự báo khả năng đáp ứng của bệnh nhân với liệu pháp điều trị miễn dịch. + Nhuộm HMMD bộ tứ protein của bộ gen sửa chữa ghép cặp sai DNA MMR (MLH1, MSH2, MSH6, PMS2) không chỉ để sàng lọc hội chứng Lynch mà còn giúp phân biệt giữa ung thư đại trực tràng thiếu hụt hệ thống sửa chữa ghép cặp sai (dMMR: deficient mismatch repair) với ung thư đại trực tràng ổn định vị vệ tinh (MSS). Hai loại này có tiên lượng và đáp ứng với điều trị khác nhau. FISH VÀ DUAL-ISH HER2/NEU: Ngoài ra, các kỹ thuật tiên tiến ứng dụng sinh học phân tử như kỹ thuật lai ghép tại chỗ phát huỳnh quang (fluorescent in situ hybridization, FISH), v.v. cũng đang từng bước được đưa vào sử dụng trong labor giải phẫu bệnh nhằm phục vụ cho công tác chẩn đoán. Ví dụ trong trường nhuộm HMMD Her2/ Neu không rõ ràng sẽ hỗ trợ xác định lại bằng FISH hay Dual-ISH. (Hình 5). Sinh học phân tử: Phản ứng chuỗi polymerase (polymerase chain reaction, PCR) Đối với các dấu ấn sinh học phân tử, có nhiều gen liên quan đến các con đường dẫn truyền tín hiệu tế bào bị đột biến trong ung thư phổi như KRAS (tỷ lệ đột biến 15-25%), EGFR (10-35%), ALK (3-7%), HER2 (2-4%), MET (1-2%), ROS-1 (1-2%),... Các xét nghiệm sinh học phân tử có vai trò đặc biệt quan trọng trong lựa chọn phác đồ điều trị, tiên lượng, theo dõi quá trình điều trị bằng các thuốc điều trị đích. Trong số đó xét nghiệm đột biến gen EGFR và chuyển đoạn ALK có ý nghĩa nhất trong ứng dụng thực hành lâm sàng. Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện không những đảm bảo chất lượng chuyên môn với đội ngũ y bác sĩ đầu ngành, hệ thống trang thiết bị công nghệ hiện đại mà còn nổi bật với dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp; không gian khám chữa bệnh văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa. Khách hàng khi chọn thực hiện các xét nghiệm tại đây có thể hoàn toàn yên tâm về độ chính xác của kết quả xét nghiệm. Khách hàng có thể trực tiếp đến hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc để thăm khám hoặc liên hệ hotline tại đây để được hỗ trợ. Tài liệu tham khảo Giáo trình GPB Bộ môn GPB Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch TPHCM. |