Phương pháp tế bào gốc chữa ung thư là gì năm 2024

Trong lịch sử bệnh dịch nhân loại, ung thư luôn là một trong những cái tên mang đến sự đau đớn, ám ảnh, là căn bệnh quái ác với tỷ lệ tử vong cao nhất trên thế giới. Các liệu pháp điều trị hiện nay hầu như chưa có khả năng tiêu diệt tận gốc nguồn bệnh bởi những cơ chế gây nên ung thư còn nhiều tiềm ẩn. Theo các nghiên cứu trong một vài năm gần đây, đặc biệt bùng nổ từ năm 2006, các nhà khoa học đã đưa ra thuyết “ Tế bào gốc ung thư” (cancer stem cell - CSC) có lẽ đó chính là “thủ phạm” gây ra căn bệnh ung thư.

1. Tìm hiểu về “tế bào gốc ung thư"

Tế bào gốc ung thư (CSC)

Tế bào gốc ung thư hay CSC là loại tế bào đóng vai trò cốt lõi trong sự tăng trưởng và khởi phát một khối u. CSC thường chiếm tỷ lệ thấp trong khối u nhưng lại có nhiệm vụ chính trong sự tăng trưởng của khối u đó. Một tế bào gốc mang hai đặc điểm: Khả năng tự làm mới (self renewal) và khả năng phân chia, biệt hoá thành các tế bào chức năng. Tế bào gốc ung thư (CSC) cũng mang hai đặc điểm của tế bào gốc tuy nhiên sự tăng sinh của chúng là không kiểm soát tạo ra những mô cơ quan không phục vụ chức năng chèn ép, huỷ hoại mô bình thường xung quanh. Hai yếu tố quan trọng để xác định nguồn gốc của CSC bao gồm: Số lượng đột biến cần thiết khiến một tế bào thông thường trở thành tế bào ung thư. Sự kìm hãm về di truyền trong việc thực hiện khả năng tự làm mới và khả năng tăng sinh vô hạn của một tế bào gốc thường cần được khắc phục. Các nhà khoa học đã chỉ ra rằng, CSC hình thành từ quá trình tự làm mới của tế bào gốc thường hoặc các tế bào tiền thân (progenitor) bị đột biến có khả năng tự làm mới. Việc phát hiện ra CSC đã trở thành một bước đệm quan trọng giúp các nhà nghiên cứu hiểu rõ hơn về cơ chế gây nên căn bệnh ung thư. Một số nghiên cứu còn chỉ ra rằng các tế bào gốc ung thư tích lũy các đột biến giúp chúng kháng lại được các hoá chất gây độc tế bào, tia xạ và một số kháng thể đặc hiệu kháng ung thư. Hơn nữa, chúng có những cơ chế hoàn hảo giúp ngăn sự phát hiện và tiêu diệt của các tế bào miễn dịch. Một số tế bào ung thư có thể thoát ra khỏi tổ chức mô ung thư ban đầu theo dòng máu đi đến các cơ quan khác tạo ra các khối u thứ cấp gọi là hiện tượng di căn. Các nghiên cứu về CSC phần nào giải thích được cơ chế gây bệnh và trả lời cho các câu hỏi tại sao bệnh có khả năng tái phát sau khi điều trị, đồng thời có khả năng chịu đựng phóng xạ và hoá trị liệu. Do đó, hầu hết các phương pháp điều trị ung thư phổ biến hiện nay khó có thể “tiêu diệt” tận gốc chúng.

CSC đồng thời đóng vai trò chính trong quá trình di căn ung thư

Chuyên đề nghiên cứu ung thư thông qua CSC đã mở ra nhiều những triển vọng lớn về cách tiếp cận mới và phương pháp trị liệu như phương pháp phân biệt chức năng các quần thể tế bào trong khối u, phương pháp nhận diện và kiểm tra các liệu pháp kháng ung thư trực tiếp trên khối u,... Tuy nhiên, những tế bào gốc ung thư mới được phát hiện này có đặc điểm sinh học gần giống với những tế bào gốc khỏe mạnh có nhiệm vụ nuôi dưỡng và sản sinh các mô trong cơ thể. Do vậy, các liệu pháp loại bỏ tế bào gốc ung thư cũng có thể phá hủy các mô khỏe mạnh. Các nhà khoa học sẽ ưu tiên xem xét về sự khác biệt quan trọng nào giữa chúng để các liệu pháp điều trị có thể phân biệt được. “Tế bào gốc ung thư là một phát hiện thay đổi các mô hình nghiên cứu. Mục tiêu làm giảm kích cỡ khối u có thể không quan trọng bằng việc xác định tận gốc những tế bào ung thư trong khối u đó”, theo G.S Parada thuộc Đại học Texas.

2. Tiềm năng và ứng dụng chống trị ung thư

Ứng dụng của CSC là chẩn đoán ung thư giai đoạn sớm thông qua một số phương pháp như marker bề mặt, thành lập ngân hàng khối u và xây dựng mô hình động vật mang khối u dị ghép phục vụ quá trình nghiên cứu các liệu pháp kháng ung thư. Các nhà khoa học tin rằng, việc khám phá ra CSC có giá trị mang đến hy vọng mới cho các bệnh nhân ung thư, bởi các phương pháp điều trị hiện hữu chủ yếu tập trung vào các tế bào ung thư có khả năng phân chia vô hạn, đóng vai trò chính trong sự tăng trưởng và di căn của khối u.

CSC có tiềm năng quan trọng trong việc ứng dụng sản xuất các vaccine chống ung thư

CSC cũng có tiềm năng quan trọng trong việc ứng dụng sản xuất các vaccine chống ung thư. Nguyên tắc cơ bản dựa trên nguyên lý tế bào gốc tạo ra một vector adenoviral có chứa kháng nguyên của các CSC mục tiêu. Ngoài ra, nghiên cứu cho thấy có thể sử dụng các kháng thể đơn dòng, liên kết hoá học để tiêu diệt các CSC, phương pháp này được xem là là cách trị liệu “trúng đích” các khối u.

Mới đây, BV Trung ương Huế đã công bố điều trị thành công cho 4 bệnh nhân mắc ung thư giai đoạn cuối. Thông tin này đã nhận được nhiều phản hồi của dư luận.

GS.TS.Bùi Đức Phú, Giám đốc BV Trung ương Huế cho biết, một nhóm nghiên cứu của BV đã điều trị thành công ban đầu cho 4 bệnh nhân gồm: 2 bệnh nhân ung thư buồng trứng giai đoạn cuối, 1 bệnh nhân ung thư tủy xương, 1 bệnh nhân ung thư vú giai đoạn cuối.

Nhóm nghiên cứu này do PGS.TS.Nguyễn Duy Thăng làm Chủ nhiệm với đề tài cấp Nhà nước độc lập “Nghiên cứu sử dụng tế bào gốc tạo máu tự thân trong điều trị ung thư vú và ung thư buồng trứng”. Đề tài này được Hội đồng Khoa học BV thông qua năm 2014.

Bản chất của phương pháp nghiên cứu này là dùng tế bào gốc tự thân của các bệnh nhân ung thư vú hoặc ung thư buồng trứng truyền lại cho họ nếu có biến chứng suy tủy do điều trị hóa chất liều cao.

Phương pháp xạ trị hoặc hóa chất liều cao tuy tiêu diệt được tế bào ung thư, nhưng lại gây tổn thương độc hại đến tế bào lành, đặc biệt là phương pháp điều trị hóa chất. Trong đó, tế bào lành dễ bị tổn thương nhiều nhất là tế bào tạo máu trong tủy xương.

Chính vì vậy, bệnh nhân ung thư khi điều trị xạ trị liều cao hay hóa chất rất dễ bị suy tủy, khiến cơ thể không thể sản xuất được tế bào tạo máu, gây giảm bạch cầu, hồng cầu, dễ dẫn tới tử vong.

Để khắc phục được tác dụng phụ suy tủy của bệnh nhân ung thư, các nhà khoa học đã tìm ra phương pháp ghép tế bào gốc tạo máu.

Như vậy, ghép tế bào gốc không phải chữa khỏi hoàn toàn bệnh ung thư, mà chỉ là phương pháp được dùng để hỗ trợ điều trị suy tủy sau liệu pháp hóa trị liều cao nhằm diệt tế bào ung thư.

Đối với 4 bệnh nhân được điều trị thành công ban đầu tại BV Trung ương Huế, để đánh giá toàn bộ kết quả điều trị cần có thời gian, khoảng 5 năm.

“Hiện còn quá sớm và quá ít số liệu để đánh giá hiệu quả của một phương pháp điều trị. Tuy nhiên, công trình nghiên cứu tế bào gốc hỗ trợ trong điều trị ung thư vú và buồng trứng đã có từ lâu trên thế giới và đang tiếp tục tranh luận, nhưng nhóm nghiên cứu của BV Trung ương Huế đã điều trị thành công ban đầu cho 4 bệnh nhân. Đây là một nỗ lực rất đáng ghi nhận và chúng tôi hy vọng sẽ có nhiều khả quan đối với phương pháp này”, BS Phú chia sẻ.

Trong thời gian này, nhóm nghiên cứu của BV đang và sẽ tiếp tục theo dõi chặt chẽ diễn biến của các bệnh nhân đã được điều trị đáp ứng ban đầu.

GS Phú cũng gửi lời xin lỗi vì không kịp thời công bố rõ ràng và dễ hiểu hơn về phương pháp này, nên những ngày qua, có nhiều bệnh nhân chưa nắm rõ thông tin đã điện thoại về bệnh viện để được tư vấn điều trị.