Bài 2- Một số phương pháp biểu hiện các Đối tượng địa lý trên bản đồI/ Mục tiêu: 1. Kiến thức: - HS hiểu và trình bày được một số phương pháp biểu hiện các đối tượng địa lý trên bản đồ. - HS hiểu được rằng muốn đọc được bản đồ địa lý trước hết phải tìm hiểu bảng chú giải [ước hiệu] của bản đồ, 2. Kĩ năng: Qua các ước hiệu của bản đồ, HS nhận biết được các đối tượng địa lý thể hiện ở từng phương pháp. II/ Đồ dùng dạy học: - Một số bản đồ treo tường Việt Nam hoặc bản đồ các nước trên thế giới trong đó có sử dụng phương pháp ký hiệu, phương pháp kí hiệu đường chuyển động, phương pháp chấm điểm, - phóng to các lược đồ, bản đồ trong bài. III/ Hoạt động dạy học: 1. ổn định:2. Kiểm tra bài cũ: Phép chiếu phương vị đứng thường được dùng để vẽ những loại bản đồ khu vực nào? Hệ thống kinh tuyến, vĩ tuyến của phép chiếu này có đặc điểm gì?3. Bài mới: Mở bài: Người ta dùng các phương pháp khác nhau để biểu hiện các đối tương địa lý thường lên bản đồ. Bài học hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu rõ về một số phương pháp đó. Hoạt động 1:Phương pháp kí hiệuHoạt động dạy và học Nội dung- Phương pháp kí hiệu được sử dụng để biểu hiện các đối tượng địa lý phân bố như thế nào ? HS nghiên cứu SGK trang 9 và các bản đồ treo tường để trả lời Có các dạng kí hiệu chính nào?HS quan sát hình 2,1 để trả lời- Hãy đọc tên từng đối tượng mà kí hiệu thể hiện ở dạng a và b [ hình 2.1.]Yêu cầu nêu được: 1. Phương pháp kí hiệu: Để biểu hiện các đối tượng phân bố theo những điểm cụ thể: các điểm dân cư, mỏ khoáng sản, hải cảng.- Có 3 dạng kí hiệu chính là: + Kí hiệu hình học+ Kí hiệu chữ+ Kí hiệu tượng hìnha] Sắt, than đá, crôm, kim cương, vàng, nước khoáng đá quý.b] Apatít, uraniom, bỗit, niken, thủy ngân, antimony [Sb] , molipđen.- Phương pháp kí hiệu có thể biểu hiện được các thuộc tính nào của đối tượng địa lý ? Lấy ví dụ chứng minh. HS nghiên cứu SGK trang 9 để trả lờiLấy ví dụ từ hình 2.2 “ Công nghiệp điện” để chứng minh.+ Thấy được vị trí các nhà máy nhiệt điện, thủy điện.+ Thấy được các nhà máy đã đưa vào sản xuất và đang được xây dựng.- Biểu hiện được tên, vị trí, số lượng, [Quy mô] cấu trúc, chất lượng và động lực phát triển của đối tượng.Hoạt động 2Phương pháp kí hiệu đường chuyển độngHoạt động dạy và học Nội dung- Phương pháp kí hiệu đường chuyển động được sử dụng để thể hiện những đối tượng địa lý nào? HS nghiên cứu SGK trang 11, 12 để trả lời câu hỏi- Đó là những hiện tượng nào trên bản đồ tự nhiên và bản đồ kinh tế - xã hội?Phải nêu được:* Trên bản đồ tự nhiên là hướng gió, dòng biển * Trên bản đồ kinh tế – xã hội là các luồng di dân, vận chuyển hàng hóa, hành khách - Phương pháp kí hiệu đường chuyển động có khả năng biểu hiện những gì? HS nghiên cứu SGK trang 12 để trả lời.- Ví dụ: Phương pháp kí hiệu đường chuyển động có thể biểu hiện được những nội dung gì của gió và bão trên bản đồ?HS quan sát hình 2.3 để trả lời, qua đó ta thấy được:- Hướng chuyển động của gió, bão.2. Phương pháp kí hiệu đường chuyển động: - Thể hiện những di chuyển của các hiện tượng địa lý tự nhiên, kinh tế -xã hội trên lãnh thổ.- Biểu hiện được: + Hướng di chuyển+ Khối lượng di chuyển+ Tốc độ di chuyển- Tần xuất có bão ở từng miền nước taHoạt động 3Phương pháp chấm điểmHoạt động dạy và học Nội dung- Phương pháp chấm điểm biểu hiện các đối tượng địa lý có sự phân bố như thế nào? HS nghiên cứu SGK trang 12 để trả lời.- Sử dụng phương pháp này như thế nào? Nêu được: người ta đặt ra các chấm có kích thước khác nhau, mỗi cỡ tương ứng với một giá trị [số lượng, khối lượng ] nào đó.Trên hình 2.4 mỗi chấm có kích thước khác nhau ứng với bao nhiêu người?- Chấm lớn = 8 triệu người;- Chấm trung bình = 5 triệu đến 8 triệu người- Chấm nhỏ = 500.000 người3. Phương pháp chấm điểm: - Thể hiện các đối tượng địa lý phân bố phân tán, lẻ tẻ [ các điểm dân cư nông thôn, các cơ sở chăn nuôi ] bằng các điểm chấm trên bản đồ.Hoạt động 4Phương pháp bản đồ - biểu đồHoạt động dạy và học Nội dungPhương pháp bản đồ - biểu đồ có hình thức như thế nào, tác dụng gì?HS nghiên cứu SGK trang 13 và hình 2.5 để trả lời.GV: Ngoài ra còn có các phương pháp khác để biểu hiện các đối tượng địa lý trên bản đồ.HS nhận biết được một số phương pháp khác:- Kí hiệu theo đường. 4. Phương pháp bản đồ - biểu đồ: - Hình thức: sử dụng các biểu đồ đặt vào phạm vi các đơn vị lãnh thổ.- Tác dụng: Thể hiện giá trị tổng cộng của một hiện tượng địa lý trên lãnh thổ đó.- Đường đẳng trị.- Khoanh vùng.- Nền chất lượng IV/ củng cố: Quan sát hình 2.2. , cho biết tên của phương pháp biểu hiện các đối tượng trên bản đồ. Phương pháp này thể hiện được những nội dung nào của đối tượng địa lý.
Lựa chọn câu để xem lời giải nhanh hơn
- ? mục 1
- ? mục 2
- ? mục 3
- ? mục 4
- ? mục 5
- Luyện tập
- Vận dụng
? mục 1
Trả lời câu hỏi mục 1 trang 7 SGK Địa lí 10
Dựa vào thông tin trong mục 1 và hình 2.1, trình bày phương pháp kí hiệu [đối tượng, hình thức và khả năng thể hiện].
Phương pháp giải:
Đọc tin trong mục 1 và quan sát hình 2.1.
Lời giải chi tiết:
- Đối tượng:
+ Phân bố theo những điểm cụ thể: đỉnh núi, các mỏ,…
+ Tập trung trên những diện tích nhỏ mà không thể biểu hiện trên bản đồ theo tỉ lệ: nhà máy, điểm dân cư, trường học,…
- Hình thức: Sử dụng các dạng kí hiệu bản đồ để thể hiện cho từng đối tượng, đặt chính xác vào vị trí đối tượng đó phân bố trên bản đồ.
- Khả năng thể hiện: Phương pháp kí hiệu có khả năng thể hiện về mặt chất lượng, số lượng, cấu trúc và sự phát triển của đối tượng qua hình dạng, màu sắc, kích thước,… của kí hiệu.
Luyện tập
Giải bài luyện tập 1 trang 11 SGK Địa lí 10
Lập bảng để phân biệt các phương pháp biểu hiện các đối tượng địa lí trên bản đồ [về đối tượng, hình thức, khả năng biểu hiện của phương pháp].
Phương pháp giải:
Các phương pháp biểu hiện các đối tượng địa lí trên bản đồ gồm:
- Phương pháp kí hiệu;
- Phương pháp đường chuyển động;
- Phương pháp bản đồ - biểu đồ;
- Phương pháp chấm điểm;
- Phương pháp khoanh vùng.
=> Đọc lại kiến thức các mục 1, 2, 3, 4, 5 SGK để lập bảng phân biệt các phương pháp trên về đối tượng, hình thức, khả năng biểu hiện của phương pháp].
Giải chi tiết:
| Phương pháp biểu hiện | Đối tượng | Hình thức | Khả năng biểu hiện |
| Kí hiệu | Đối tượng phân bố theo những điểm cụ thể hoặc tập trung trên những diện tích nhỏ mà không thể biểu hiện trên bản đồ theo tỉ lệ. | - Dạng chữ - Dạng hình học - Dạng tượng hình. | Có khả năng thể hiện về mặt chất lượng, số lượng, cấu trúc và sự phát triển của đối tượng qua hình dạng, màu sắc, kích thước,… của kí hiệu. |
| Đường chuyển động | Sự di chuyển của các đối tượng, hiện tượng tự nhiên, kinh tế - xã hội. | Các mũi tên. | Đặc điểm của đối tượng, hiện tượng thể hiện thông qua màu sắc, độ rộng và hướng của mũi tên. |
| Bản đồ - biểu đồ | Giá trị tổng cộng của đối tượng địa lí theo từng lãnh thổ [đơn vị hành chính]. | Các biểu đồ khác nhau: cột, tròn,… | Thể hiện các đặc điểm về số lượng, chất lượng của các đối tượng. |
| Chấm điểm | Các đối tượng phân tán nhỏ lẻ trên lãnh thổ. | Các điểm chấm. | Chủ yếu thể hiện về số lượng của đối tượng. |
| Khoanh vùng | Đối thượng phân bố theo vùng nhưng không đều mà chỉ có ở từng vùng nhất định. | Nét liền, đường nét đứt, màu sắc, kí hiệu hoặc viết tên đối tượng vào vùng đó. | Thể hiện những đối tượng phân bố theo vùng nhưng không đều khắp trên lãnh thổ mà chỉ có ở từng vùng nhất định. |
Giải bài luyện tập 2 trang 11 SGK Địa lí 10
Phương pháp nào sẽ được sử dụng khi thể hiện các đối tượng, hiện tượng sau trên bản đồ?
- Mỏ khoáng sản
- Sự di cư từ nông thôn ra đô thị
- Phân bố dân cư nông thôn
- Số học sinh các xã, phường, thị trấn
- Cơ sở sản xuất
Phương pháp giải:
Nhớ lại kiến thức đã học về khả năng biểu hiện của các phương pháp:
- Phương pháp kí hiệu: Thể hiện các đối tượng địa lí phân bố theo những điểm cụ thể.
- Phương pháp đường chuyển động: Thể hiện sự di chuyển của các đối tượng, hiện tượng tự nhiên, KT-XH trên bản đồ.
- Phương pháp bản đồ, biểu đồ: Thể hiện giá trị tổng cộng của đối tượng địa lí theo từng vùng lãnh thổ
- Phương pháp chấm điểm: Biểu hiện các đối tượng phân tán nhỏ lẻ trên lãnh thổ.
- Phương pháp khoanh vùng: Thể hiện những đối tượng phân bố theo vùng nhưng không đều khắp trên lãnh thổ mà chỉ có ở từng vùng nhất định.
Giải chi tiết:
| Đối tượng, hiện tượng | Phương pháp được sử dụng để thể hiện |
| Mỏ khoáng sản | Phương pháp kí hiệu |
| Sự di cư từ nông thôn ra đô thị | Phương pháp đường chuyển động |
| Phân bố dân cư nông thôn | Phương pháp chấm điểm |
| Số học sinh các xã, phường, thị trấn | Phương pháp bản đồ, biểu đồ |
| Cơ sở sản xuất | Phương pháp khoanh vùng |