Nổi lên từ tình trạng hỗn loạn của các cuộc xung đột tại Syria và Iraq, IS đã nhanh chóng làm được điều mà không tổ chức phiến quân Hồi giáo nào trước đó có thể làm được là chiếm giữ một phần lãnh thổ trải dài rộng lớn và tự xưng là một “Vương quốc Hồi giáo”. Dưới đây là những dấu mốc trong các giai đoạn phát triển mạnh nhất rồi suy tàn của tổ chức khủng bố khét tiếng thế giới này.
2013
Tháng 4-2013 - Abu Bakr al-Baghdadi, thủ lĩnh của nhánh khủng bố al-Qaeda tại Iraq, tuyên bố sáp nhập với nhánh khủng bố al-Qaeda ở Syria, thành lập “Vương quốc Hồi giáo” tại Iraq và khu vực rộng lớn ở Trung Đông.
2014
Tháng 1 - Các lực lượng của Al-Baghdadi tràn vào thành phố Fallujah ở tỉnh Anbar miền tây Iraq và một phần của thủ phủ tỉnh Ramadi gần đó. Tại Syria, các lực lượng này giành quyền kiểm soát duy nhất thành phố Raqqa sau khi đánh đuổi các phe phái phiến quân Syria. Raqqa trở thành thành trì lớn nhất trên thực tế của lực lượng này.
Tháng 2 - Thủ lĩnh al-Qaeda Ayman al-Zawahri không thừa nhận al-Baghdadi sau khi các lực lượng của al-Baghdadi không đáp ứng yêu cầu rời khỏi Syria.
Tháng 6 - Các lực lượng của al-Baghdadi chiếm giữ Mosul, thành phố lớn thứ hai của Iraq, và tiến về phía nam khi lực lượng Iraq sụp đổ, sau đó chiếm được Tikrit rồi đến vùng ngoại ô Baghdad.
Ngày 29-6 - Nhóm này tự đổi tên thành Nhà nước Hồi giáo [IS] và tuyên bố thành lập một “Vương quốc Hồi giáo” [caliphate] trên các vùng lãnh thổ của chúng ở Iraq và Syria. Al-Baghdadi tuyên bố là “caliph”, tức vị vương đồng thời là giáo chủ nối tiếp truyền thống từ Đấng Tiên tri Mohamad và là “lãnh đạo của người Hồi giáo trên toàn thế giới”.
Ngày 4-7 - Al-Baghdadi lần đầu xuất hiện trước công chúng, đưa ra một bài giảng trong lễ cầu nguyện ngày thứ Sáu tại Đại thánh đường ở Mossoul, Iraq, kêu gọi người Hồi giáo trên khắp thế giới thề trung thành với “Vương quốc Hồi giáo” và tuân theo al-Baghdadi là người lãnh đạo.
Tháng 8 - IS chiếm giữ thị trấn Sinjar tây Mosul và bắt đầu thảm sát có hệ thống cộng đồng tôn giáo Yazidi nhỏ bé. Phụ nữ và trẻ em bị bắt cóc và biến thành nô lệ tình dục; hàng trăm người vẫn mất tích cho tới nay.
Ngày 8-8 - Mỹ tiến hành chiến dịch không kích chống lại IS tại Iraq.
Ngày 22-9 - Liên minh do Mỹ dẫn đầu bắt đầu chiến dịch trên không chống lại IS tại Syria.
2015
Tháng 1 - Những tay súng người Kurd ở Iraq, được sự hậu thuẫn bởi các cuộc không kích của liên quân do Mỹ đứng đầu, đã đẩy lùi IS ra khỏi một số thị trấn ở bắc Mosul. Tại Syria, những tay súng người Kurd đã đẩy lùi một cuộc tấn công của IS vào thị trấn Kobani ở biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ. Đây thất bại quan trọng đầu tiên đối với IS.
Ngày 1-4 - Các lực lượng của Iraq với sự hậu thuẫn của Mỹ đã chiếm lại được Tikrit- chiến thắng quan trọng đầu tiên của các lực lượng Iraq trước IS.
Ngày 20-5 - IS chiếm thị trấn cổ Palmyra của Syria, sau đó những kẻ cực đoan đã phá hủy nhiều kho báu khảo cổ.
2016
Ngày 9-2 - Các lực lượng Iraq đã tái chiếm Ramadi sau nhiều tháng chiến đấu và chi phí khổng lồ, hàng trăm công trình bị phá hủy khiến hầu như toàn bộ cư dân phải rời bỏ thành phố.
Ngày 26-6 - Các lực lượng Iraq tuyên bố giải phóng thành phố Fallujah sau năm tuần chiến đấu.
Ngày 3-7 - IS thực hiện vụ tấn công bằng bom xe tự sát bên ngoài trung tâm mua sắm ở Baghdad, giết chết gần 300 người. Đây là cuộc tấn công gây thương vong lớn nhất ở Iraq kể từ cuộc xâm lược do Mỹ dẫn đầu năm 2003.
Ngày 17-10 - Thủ tướng Iraq Haider al-Abadi thông báo khởi động chiến dịch giải phóng Mosul.
Ngày 5-11 - Lực lượng dân chủ Syria [SDF] do người Kurd dẫn đầu do Mỹ hậu thuẫn tiến hành Chiến dịch “Euphrates Wrath”, chiến dịch đầu tiên trong năm chiến dịch nhằm tái chiếm Raqqa, bắt đầu bằng việc bao vây thành phố này.
2017
Ngày 24-1 - Thủ tướng Iraq al-Abadi tuyên bố khu vực đông Mosul “được giải phóng hoàn toàn”.
Ngày 10-5 - SDF chiếm giữ đập nước chiến lược Tabqa sau nhiều tuần chiến đấu và một chiến dịch không vận lớn đã đưa các tay súng SDF và các cố vấn Mỹ đến khu vực. Việc chiếm giữ đập Tabqa tạo điều kiện cho việc tiến đến Raqqa, cách đập khoảng 40 km.
Ngày 6-6 - Các tay súng SDF bắt đầu tấn công Raqqa từ ba phía với sự yểm trợ của các cuộc không kích của liên quân do Mỹ dẫn đầu.
Ngày 18-6 - Các lực lượng Iraq tiến hành trận đánh tại TP cổ Mosul, thành trì cuối cùng của IS.
Ngày 21-6 - Theo các quan chức Iraq và liên quân, IS đã phá hủy Thánh đường hồi giáo al-Nuri, biểu tượng của Mosul và tháp nghiêng có từ thế kỷ thứ 12 khi các lực lượng Iraq ở trong đó.
Ngày 10-7 - Thủ tướng Iraq tuyên bố chiến thắng trước IS tại Mosul và chấm dứt “nhà nước tự xưng” của chúng tại Iraq.
Ngày 17-10 - SDF kiểm soát hoàn toàn Raqqa sau nhiều tháng bắn phá dữ dội tàn phá thành phố này.
Tháng 9-12 - Lực lượng chính phủ Syria được sự hậu thuẫn của lực lượng không quân Nga và các lực lượng Iran, giành lại được lãnh thổ của IS ở bờ tây sông Euphrates, chiếm giữ các thành phố Deir el-Zour, Mayadin và Boukamal ở biên giới với Iraq.
2018
Ngày 23-8 - Thủ lĩnh tối cao IS al-Baghdadi tái xuất hiện trong một đoạn video được phát tán bởi đội truyền thông của IS kêu gọi các phần tử IS tiếp tục ủng hộ tổ chức và duy trì kháng cự, sẵn sàng để "đế chế" hồi sinh.
Ngày 10-9 - SDF tiến hành một cuộc tấn công trên bộ, được hậu thuẫn bởi các cuộc không kích của liên quân do Mỹ lãnh đạo, để chiếm lãnh thổ cuối cùng do IS nắm giữ ở tỉnh Deir el-Zour, phía đông Syria.
2019
Ngày 23-9 - SDF tuyên bố hoàn toàn nắm giữ làng Baghouz và kết thúc lãnh thổ “vương quốc Hồi giáo” của tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng.
Ngày 27-10 - Tổng thống Mỹ tuyên bố thủ lĩnh tối cao IS Abu Bakr al-Baghdadi đã bị tiêu diệt trong cuộc đột kích của quân đội Mỹ vào tỉnh Idlib, khu vực Tây Bắc Syria.
Tổng thống Mỹ xác nhận thủ lĩnh tối cao IS Baghdadi bị tiêu diệt
Sự trỗi dậy của IS
N.T
Nhắc đến Tổ chức nhà nước Hồi giáo [IS] tự xưng, hẳn là bất cứ ai cũng nhớ đến một làn sóng bạo lực kinh hoàng trải dài tại Trung Đông và lan rộng ra toàn thế giới trong giai đoạn 2013-2019.
Từng chiếm giữ một vùng đất rộng lớn trải dài từ miền Bắc Syria đến trung tâm Iraq, bóng ma IS đã từng gieo rắc nỗi sợ hãi cho toàn thế giới.
| Chiếc cờ đen của tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo [IS] tự xưng. [Nguồn: BBC] |
IS là gì?
Tổ chức Nhà nước Hồi giáo [IS] tự xưng, hay còn gọi là ISIS, là một tổ chức vũ trang dân sự và bị coi là một tổ chức khủng bố. IS từng là một nhánh của tổ chức khủng bố al-Qaeda, do Abu Bakr al-Baghdadi dẫn đầu và hoạt động chủ yếu tại Iraq. Vai trò chủ yếu của lực lượng này là nhằm kích động xung đột giữa người Hồi giáo dòng Shiite và Sunni ở Iraq, sau cuộc xâm lược của Mỹ năm 2003.
Tháng 4/2013, nhóm khủng bố al-Qaeda ở Iraq tuyên bố sáp nhập với nhánh khủng bố al-Qaeda ở Syria. Tháng 6/2013, nhóm này tự đổi tên thành Nhà nước Hồi giáo [IS] và tuyên bố thành lập một “Vương quốc Hồi giáo” [caliphate] trên các vùng lãnh thổ của chúng ở Iraq và Syria.
Al-Baghdadi tuyên bố là “caliph”, tức vị Vương đồng thời là giáo chủ nối tiếp truyền thống từ Đấng Tiên tri Mohamad và là “lãnh đạo của người Hồi giáo trên toàn thế giới”.
Nhóm này có những nét tương đồng với tổ chức khủng bố al-Qaeda của Osama bin Laden khi cả hai đều là những nhóm cực đoan nhằm diệt trừ tận gốc phương Tây với tham vọng thành lập một “đế chế” Hồi giáo độc lập ở Trung Đông.
Vào thời kỷ đỉnh cao, IS sở hữu lãnh thổ có kích thước ngang bằng diện tích của Vương quốc Anh.
Nhưng khác với tổ chức tiền nhiệm, IS lại trỗi dậy mạnh mẽ hơn và có những phương thức chiến đấu bàn bản hơn.
Những tay súng cực đoan của tổ chức này khét tiếng với những vụ hành quyết kinh hoàng và man rợ tại những vùng đất mà chúng chiếm đóng, thậm chí là với các con tin là người nước ngoài.
IS đã thiết lập những bộ máy cai trị chặt chẽ tại những vùng đất chúng chiếm giữ. Từ “nội các”, “thống đốc” cho đến các cơ quan quản lý về tài chính và lập pháp của IS cho thấy tổ chức này có một hệ thống phân cấp quản lý giống như bộ máy chính quyền của các nước phương Tây.
Không những vậy, IS rất biết tận dụng các loại phương tiện truyền thông, đặc biệt là mạng xã hội và internet, để “đánh bóng” tên tuổi của mình.
Từ đó, tổ chức này đã thu hút một thế hệ chiến binh hồi giáo trẻ tuổi, đến từ nhiều quốc gia khác, với những lời hứa hẹn về phần thưởng là sự vinh quang khi chiến đấu với kẻ thù của IS.
| Thủ lĩnh tối cao của IS Abu Bakr al-Baghdadi. [Nguồn: AP] |
Gieo rắc nỗi sợ
Mục đích của IS là thiết lập một nhà nước Hồi giáo thống nhất toàn Trung Đông, áp dụng luật Hồi giáo Sharia nhằm kiểm soát người Hồi giáo trên toàn thế giới.
Thế nhưng, tổ chức này lại có những hành động quá cực đoan, gây ra không ít bạo lực và nỗi sợ hãi. Do vậy, thế giới cho rằng, IS là một tổ chức khủng bố khét tiếng tàn bạo và là hiểm họa của nhân loại.
Điều này càng được khẳng định khi IS coi những nhà nước thế tục khác tại Trung Đông là đi ngược lại các nguyên tắc “thánh khiết” của đạo Hồi.
Thậm chí, IS còn quy chụp cho người Hồi giáo dòng Shiite là những kẻ phản đạo, phải bị trừng trị; đồng thời, chủ trương tiêu diệt cả người Kitô giáo và người dân tộc thiểu số ở những vùng mà chúng chiếm đóng.
Trong "đế chế" của mình, IS cũng lấy nỗi kinh hoàng làm công cụ cai trị chính, khi áp dụng những biện pháp trừng phạt tàn khốc và man rợ nhất đối với người bất đồng chính kiến. Ngoài việc liên tục gây ra hàng loạt các hoạt động như đánh chiếm lãnh thổ, tàn sát dân thường tại khu vực Trung Đông, IS cũng đã ngắm đến các quốc gia phương Tây và phần còn lại của thế giới.
IS đã thực hiện hàng loạt các vụ khủng bố như đánh bom máy bay Nga [10/2015] khiến 224 người thiệt mạng.
Ngày 13/11, IS đã gây ra loạt vụ đánh bom và xả súng kinh hoàng nhằm vào các địa điểm công cộng ở thủ đô Paris, Pháp.
Tháng 6/2016, một tay súng cam kết trung thành với IS đã giết chết ít nhất 40 người tại một hộp đêm ở Orlando, Florida, Mỹ.
Để bảo đảm cho hoạt động của mình, IS tăng cường tạo các nguồn thu tài chính thông qua nhiều nguồn khác nhau như bán dầu mỏ, áp thuế lên các khu vực chiếm đóng, tiền tài trợ của nước ngoài, tiền đóng góp, tiền chuộc do bắt cóc con tin...
Sự sụp đổ
Trước những tội ác kinh hoàng mà IS đã gây ra trên toàn thế giới, đặc biệt là tại Iraq và Syria, nhiều quốc gia đã đồng lòng, cùng nhau đánh bại nhóm khủng bố này.
Kể từ năm 2014, Mỹ đã đã dẫn đầu một liên minh các nước và thực hiện hàng loạt các cuộc không kích chống lại IS tại cả Syria và Iraq, đồng thời hỗ trợ quân đội Iraq và Lực lượng dân chủ Syria [SDF] chiến đấu với nhóm khủng bố này.
Từ cuối năm 2016, quân đội Iraq và dân quân người Kurd bắt đầu chiến dịch phản công chiếm lại Mosul.
Họ đã thành công trong việc đánh đuổi phiến quân khỏi thành trì này, dù phải trả cái giá rất đắt về sinh mạng dân thường và cơ sở hạ tầng của thành phố. Tháng 12/2017, Iraq tuyên bố đánh đuổi hoàn toàn IS khỏi lãnh thổ.
Mất địa bàn kiểm soát ở Iraq, IS tập trung lực lượng tại thành trì Raqqa ở đông bắc Syria. Chiến dịch can thiệp quân sự của Nga tại Syria cũng khiến phiến quân mất dần các vùng kiểm soát quan trọng và co cụm tại các khu vực ở miền nam, đông bắc nước này.
Kể từ đây, các thành viên IS và gia đình bắt đầu bị dồn ép dần về miền đông Syria, đối mặt với cả dân quân người Kurd do Mỹ hậu thuẫn và quân đội chính phủ Syria được yểm trợ bởi hỏa lực không quân Nga.
Sau gần 5 năm, ảo vọng về một đế chế hàng triệu km vuông lụi tàn và bị dồn ép vào khu vực chỉ rộng khoảng 50 km vuông sát biên giới Syria-Iraq và ngày một thu hẹp.
Tháng 3/2019, Lực lượng [SDF] do người Kurd dẫn đầu và được Mỹ hậu thuẫn tuyên bố hoàn toàn nắm giữ làng Baghouz, xóa sổ vùng đất cuối cùng mà IS kiểm soát, đánh dấu sự lụi tàn của “vương quốc Hồi giáo” do IS xây dựng.
Tháng 10/2019, thủ lĩnh tối cao của IS là Abu Bakr al-Baghdadi đã bị quân đội Mỹ tiêu diệt trong cuộc đột kích của quân đội Mỹ vào tỉnh Idlib, Tây Bắc Syria.
| Một tấm ảnh tuyên truyền của ISIS-K. [Nguồn: Reuters] |
Nỗi lo mới
Tưởng rằng cơn ác mộng kinh hoàng đó đã chấm dứt, thì vào ngày 26/8 vừa qua, IS-K [Tổ chức Nhà nước Hồi giáo tỉnh Khorasan], một nhánh của IS hoạt động tại Afghanistan đã gây ra các vụ tấn công liều chết đẫm máu bên ngoài sân bay quốc tế ở thủ đô Kabul.
Vụ tấn công đã làm ít nhất 170 người thiệt mạng, trong đó có cả lính Mỹ.
IS-K là nhánh chính thức của nhóm Nhà nước Hồi giáo [IS] tự xưng hoạt động ở Afghanistan, được thủ lĩnh của IS ở Iraq và Syria công nhận và được thành lập vào tháng 1/2015.
Được sáng lập bởi các cựu thành viên Taliban tại Pakistan, theo thời gian, IS-K đã chiêu mộ thêm các chiến binh từ nhiều nhóm phiến quân khác nhau.
IS-K ban đầu bao gồm hàng trăm chiến binh Taliban tại Pakistan từng tị nạn trên khắp biên giới Afghanistan sau các chiến dịch quân sự đẩy lùi họ ra khỏi quốc gia này.
Nhóm này đã dung nạp nhiều phần tử cực đoan khác, trong đó có cả chiến binh của Taliban tại Afghanistan bất mãn với đường lối ôn hòa của đội ngũ lãnh đạo.
Đến năm 2018, IS-K đã trở thành một trong bốn tổ chức khủng bố nguy hiểm nhất thế giới, theo Chỉ số Khủng bố Toàn cầu của Viện Kinh tế và Hòa bình [IEP].
Tuy vậy, sau khi chịu những tổn thất lớn về lãnh thổ và mất đi nhiều thủ lĩnh cấp cao trước các chiến dịch tấn công do Mỹ và liên quân thực hiện, tổ chức này được cho là đã bị đánh bại.
Động thái kinh hoàng và bất ngờ của IS-K cho thấy, các mối đe dọa về khủng bố trên thế giới vẫn chưa thực sự qua đi, cũng như là một lời nhắc nhở về khả năng gây ra hỗn loạn của tổ chức khủng bố IS vẫn luôn hiện hữu.