Tay chân miệng nguyên nhân do virus gây ra, trong đó có virus Coxsackie virus A16 và Enterovirus 71 [EV71]. Biểu hiện của bệnh là sốt, xuất hiện mụn nước ở lòng bàn tay, lòng bàn chân và ở bên trong miệng.
1. Tay chân miệng là bệnh gì?
Tay chân miệng là một bệnh Truyền nhiễm do virus gây ra. Biểu hiện đặc trưng của bệnh là sốt, xuất hiện Mụn nước tập trung ở lòng bàn tay, lòng bàn chân và ở bên trong miệng.
Trẻ em dưới 5 tuổi là đối tượng dễ mắc bệnh tay chân miệng nhất. Đặc biệt tập trung ở nhóm tuổi dưới 3 tuổi, bởi đây là độ tuổi trẻ đi học tại nhà trẻ, mẫu giáo - những nơi có yếu tố sinh hoạt tập thể, nguy cơ lây truyền bệnh cao, đặc biệt là trong các đợt bùng phát. Tuy nhiên, vẫn có khả năng thanh thiếu niên và người lớn cũng bị mắc bệnh này.
Ở Việt Nam, bệnh xuất hiện ở khắp các địa phương, tuy nhiên, tỷ lệ mắc bệnh nhiều nhất là ở các tỉnh phía Nam. Bệnh tay chân miệng có xu hướng gia tăng vào hai thời điểm từ tháng 3 đến tháng 5 và từ tháng 9 đến tháng 12 hàng năm.
Trẻ em dưới 5 tuổi là đối tượng dễ mắc bệnh tay chân miệng nhất
Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm lây từ người sang người do virus đường ruột gây ra và lây chủ yếu theo đường tiêu hoá. Bệnh lây lan qua tiếp xúc giữa người bình thường với người bị nhiễm bệnh qua:
- Dịch tiết ra ở mũi hoặc dịch tiết họng khi trò chuyện;
- Nước bọt, dịch tiết nước bọt;
- Chất lỏng từ Mụn nước khi vỡ ra;
- Ở nơi không khí đông người sau khi người bệnh Ho hoặc hắt hơi.
Bệnh tay chân miệng do các loại virus thuộc họ Enterovirus gây ra. Người bệnh được xác định là nhiễm tay chân miệng khi Xét nghiệm dương tính với virus Coxsackievirus A từ 2 đến 8, 10, 12, 14, 16; Coxsackievirus B 1, 2, 3, 5; Enterovirus 71- Tay chân miệng EV71.
Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm lây từ người sang người
Khi nhiễm virus tay chân miệng người bệnh sẽ có những biểu hiện chính là tổn thương da, niêm mạc dưới dạng phỏng nước ở các vị trí đặc biệt như niêm mạc miệng, lòng bàn tay, lòng bàn chân, mông, gối. Các trường hợp biến chứng nặng của bệnh tay chân miệng thường do EV71 gây ra nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm dẫn đến tử vong như viêm Não - màng não, Viêm cơ tim, phù phổi cấp.
Virus tay chân miệng sống được bao lâu?
Theo các chuyên gia Y tế cho biết virus gây bệnh tay chân miệng có thể tồn tại trong phân của người bệnh tới 4 tuần sau khi người bệnh đã chấm dứt các triệu chứng. Chính vì điều này, tuyệt đối không được chủ quan để tránh lây nhiễm mầm bệnh.
Rửa tay cho trẻ trước khi ăn giúp phòng ngừa bệnh
- Giữ gìn vệ sinh sạch sẽ: Vệ sinh răng miệng cho trẻ; Rửa tay cho trẻ trước khi ăn; Người chăm sóc trẻ cần rửa tay sạch trước khi chế biến, chuẩn bị thức ăn, sau khi đi vệ sinh, đặc biệt là mỗi lần thay tã cho trẻ; Thực hiện ăn chín, uống sôi;
- Cha mẹ không cho trẻ đến lớp khi con nhiễm bệnh, chỉ cho trẻ đến lớp khi các vết Loét miệng và phỏng nước đã hết hoàn toàn;
- Sử dụng Cloramin B 2% làm sạch dụng cụ học tập, đồ chơi và các dụng cụ khác trẻ thường xuyên sử dụng. Ngâm, tráng nước sôi với các dụng cụ ăn uống như bát, đũa, cốc trước khi ăn, sử dụng.
Hiện tại chưa có vắc-xin phòng bệnh chân tay miệng cho trẻ, cha mẹ khi phát hiện triệu chứng bệnh ở trẻ cần nhanh chóng đưa trẻ đến các cơ sở y tế để thăm khám và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm.
Các triệu chứng của tay chân miệng thường xuất hiện khoảng từ 03 đến 07 ngày sau lần tiếp xúc đầu tiên với virus.
Triệu chứng đáng chú ý đầu tiên là sốt từ 38 đến 39 độ C trong 24 đến 48 giờ có kèm đau họng. Các triệu chứng khác, bao gồm:
- Nổi mẩn đỏ ở bàn tay và lòng bàn chân, nổi mụn nước, đỏ, đau, xuất hiện từ 01 đến 02 ngày sau khi bị sốt;
- Ăn mất ngon;
- Đau đầu;
- Loét ở họng, miệng và lưỡi.
Một số sẽ không có triệu chứng nhưng vẫn có thể lây truyền virus cho người khác. Khoảng thời gian dễ lây nhất là trong 07 ngày đầu tiên của bệnh.
Nguyên nhân gây ra bệnh tay chân miệng
Virus nhóm enterovirus thường gây ra bệnh tay chân miệng, trong đó Coxsackievirus là loại phổ biến nhất đặc biệt là coxsackievirus A16 và Enterovirus 71.
Những virus này thường lây lan qua miệng và hậu môn thường được tìm thấy trong nước bọt, chất nhầy, phân và dịch tiết người mắc bệnh tay chân miệng. Các phương thức lây truyền virus phổ biến bao gồm:
- Tiếp xúc gần với người mắc bệnh;
- Ho và hắt hơi;
- Chạm vào đồ vật bị nhiễm virus;
- Tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với phân bị nhiễm virus.
Các yếu tố nguy cơ
Hệ thống miễn dịch ở trẻ nhỏ chưa phát triển các kháng thể để chống lại căn bệnh này. Do đó, trẻ em dưới 10 tuổi có nguy cơ mắc bệnh tay chân miệng, cao nhất là trẻ dưới 5 tuổi.
Trẻ thường xuyên tiếp xúc với các trẻ khác như ở trường học, nhà trẻ có nguy cơ lây nhiễm bệnh cao hơn.
Điều trị bệnh tay chân miệng
Có thể chẩn đoán chẩn đoán tay chân miệng bằng cách tiến hành thăm khám lâm sàng và kiểm tra thể chất. Bác sĩ có thể quan sát vết loét hoặc mụn nước ở bàn chân, bàn tay hay ở bộ phận sinh dục và các biểu hiện đi kèm.
Đôi khi có thể cần thực hiện một số xét nghiệm nhằm tìm kiếm các kháng thể hoặc vật liệu của virus trong mẫu bệnh phẩm nhằm xác nhận chẩn đoán.
Sau khi xác nhận bệnh, bác sĩ có thể khuyến nghị cho trẻ sử dụng một số loại thuốc không kê đơn [OTC] giúp giảm đau và hạ sốt.
Nước súc miệng hoặc thuốc xịt gây tê có thể giúp giảm đau ở miệng. Ngoài ra, một số lưu ý trong ăn uống như ăn thực phẩm mềm, dễ nuốt, tránh thức ăn nóng hoặc cay. Nếu vết loét miệng gây nhiều khó chịu có thể uống nước lạnh hoặc chườm đá viên giúp cải thiện tình trạng.
Nếu các triệu chứng nghiêm trọng hoặc xuất hiện các biến chứng, cần đưa trẻ đến ngay các cơ sở y tế để được chẩn đoán điều trị.
Hiện không có vắc – xin để ngăn ngừa bệnh tay chân miệng. Bệnh lây lan qua tiếp xúc giữa người với người, do đó các biện pháp chăm sóc và vệ sinh cá nhân tốt có thể làm giảm nguy cơ mắc phải như:
- Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước ấm;
- Không dùng chung đồ dùng và cốc uống nước;
Bệnh tay chân miệng ở người trưởng thành
Tay chân miệng thường xuất hiện phổ biến nhất ở trẻ em, tuy nhiên cũng có thể ảnh hưởng đến người lớn.
Người lớn bệnh có các triệu chứng và biểu hiện nhẹ hơn thậm chí nhiều trường hợp không biết rằng mình mắc bệnh. Các trường hợp nghiêm trọng hiếm khi xảy ra và việc điều trị là như nhau đối với cả trẻ em và người lớn.
Biến chứng của bệnh tay chân miệng
Biến chứng là vấn đề rất hiếm khi xảy ra. Nếu nguyên nhân gây ra có sự hiện diện của virus enterovirus 71 có thể gây ra các biến chứng liên quan đến hệ thần kinh như:
- Viêm màng não;
- Viêm não;
- Hội chứng liệt mềm cấp [Acute flaccid paralysis].
- Trường hợp hiếm gặp, dị tật tim bẩm sinh có thể xảy ra nếu thai phụ nhiễm coxsackievirus trong thời gian mang thai.
- Việc cào, gãi mụn nước hoặc phát ban có thể dẫn đến nhiễm trùng thứ cấp;
- Nếu mụn nước hình thành bên trong cổ họng có thể gây ra tình trạng mất nước;
- Trong trường hợp nghiêm trọng có thể gây ra suy tim.
Tổng kết
Sự bùng phát của bệnh tay chân miệng xảy ra thường xuyên ở các nước châu Á trong đó có Việt Nam. Bệnh này ít khi có thể gây ra tình trạng nghiệm và hầu hết các trường hợp đều hồi phục mà không có biến chứng nào.
Với người khỏe mạnh, bệnh tay chân miệng có thể tự khỏi mà không cần điều trị trong 1-2 tuần. Nếu phụ huynh quá lo lắng về tình trạng của con trẻ, liên hệ với bác sĩ để được tư vấn giải đáp.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh