Bài giảng thoái hóa cột sống trên xquang năm 2024

Chụp Xquang cột sống là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh thường quy, giúp bác sĩ phát hiện những vấn đề bất thường ở toàn bộ vùng cột sống của người bệnh. Kỹ thuật chụp X quang cột sống khá phổ biến vì dễ thực hiện, chi phí thấp.

Chụp Xquang cột sống sẽ cung cấp chi tiết hình ảnh giải phẫu về các xương của cột sống. Đồng thời, kỹ thuật này có thể chụp riêng ba phần chính của cột sống để hỗ trợ quá trình chẩn đoán bệnh hiệu quả nhất. Hình ảnh X quang cột sống giúp bác sĩ chẩn đoán các bệnh lý, sự tổn thương tại cột sống như gãy xương, viêm khớp, khối u,…

Chụp X quang cột sống là gì?

Chụp Xquang cột sống có thể được thực hiện để đánh giá tình trạng của bất kỳ khu vực nào tại cột sống (cổ, ngực, thắt lưng, xương cùng hoặc xương cụt). Đây là quá trình sử dụng các chùm tia bức xạ X để tạo nên hình ảnh giải phẫu của các mô, xương tại vị trí chụp.

Các mô mềm trong cơ thể (như máu, da, mỡ, cơ) cho phép lượng lớn tia X đi qua và trên ảnh chụp phim X quang, vùng mô mềm sẽ hiển thị màu xám đen. Ngược lại, xương sẽ cho phép lượng ít tia X đi qua hơn và sẽ có hình ảnh hiển thị màu trắng trên phim.(2)

Bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh thực hiện chụp X quang cột sống để đánh giá tình trạng của bất kỳ khu vực nào trên vùng cột sống

Các phương pháp chụp X quang cột sống

• Chụp từng vùng của cột sống trên 2 bình diện nghiêng và thẳng, bao gồm chụp Xquang cột sống cổ, chụp x quang cột sống thắt lưng,…
• Chụp với tư thế đặc biệt như chụp đốt sống C1 và C2 ở tư thế thẳng, miệng há; chụp cột sống với tư thế chếch ¾ để phát hiện những biến đổi của lỗ liên hợp.
• Chụp vùng tủy cản quang vì tổn thương gây tắc nghẽn trong ống tủy (đặc biệt là khối u trong tủy). Chụp vùng bao rễ thần kinh (thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng).

Hình ảnh X quang cột sống chẩn đoán bệnh gì?

Chụp Xquang cột sống, cổ hoặc lưng có thể được thực hiện để hỗ trợ quá trình chẩn đoán nguyên nhân gây đau lưng hoặc cổ, gãy xương hoặc viêm khớp, trượt đốt sống (trật khớp hoặc trượt 1 đốt sống trên 1 đốt sống bên dưới), thoái hóa cột sống. đĩa đệm, khối u,… Đồng thời, kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh này còn phát hiện các vấn đề bất thường về độ cong của cột sống như gù hoặc vẹo cột sống,…

Hình X quang cột sống giúp bác sĩ chẩn đoán những bệnh lý và tổn thương tại cột sống, từ đó sẽ đưa ra chỉ định điều trị phù hợp nhất

1. Dị dạng cột sống

Hình ảnh X quang cột sống sẽ giúp bác sĩ phát hiện một số trường hợp dị dạng cột sống như:

• Dị dạng cột sống bởi sự rối loạn chuyển tiếp: Đốt sống cổ có 8 đốt, cột sống thắt lưng có 6 đốt.
• Hở eo, gai đôi: Nguyên nhân chính là sự không hoàn chỉnh của quá trình cốt hóa cột sống.
• Dính 2 thân đốt bẩm sinh: Hai thân đốt bị dính với nhau ở vùng khe đĩa đệm và dính vào phần cung sau. Cả 2 thân đốt này không bị phá hủy vì vậy trục cột sống không bị vẹo hoặc gù.
• Điểm cốt hóa góc trước đốt sống: Điểm cốt hóa của thân đốt sống sẽ nằm ở các góc trong thân đốt. Trong quá trình cốt hóa không hoàn thiện, điểm cốt hóa sẽ tồn tại như mảng xương bị tác khỏi góc trước của thân đốt và gây ra bệnh Scheuermann (hoại tử vô khuẩn sụn tiếp hợp).
• Cột sống cong vẹo: Hình ảnh X quang cột sống thể hiện tư thế trước và sau của cột sống bị lệch trục. Trong đó một số đốt sống bị xoay trục kèm theo đó là sự biến dạng của thân đốt theo kiểu hình chêm.
• Gù đốt sống: Hình ảnh X quang cột sống chụp nghiêng sẽ hiển thị cột sống bị lồi do thân đốt sống biến dạng kiểu hình chêm.

2. Bệnh thoái hoá cột sống

Thoái hóa cột sống vốn là sự thoái hóa vòng xơ bao quanh vùng đĩa đệm. Đây là bệnh lý rất thường gặp ở những người trên 40 tuổi. Thoái hóa cột sống sẽ làm cho vùng đĩa đệm lồi ra, căng phồng, dây chằng vùng đốt sống bị đóng vôi và kéo giãn ở sát bờ đĩa đệm để hình thành mỏ xương. Mỏ xương thường sẽ xuất hiện ở vùng bờ trước, 2 bên thân của đốt sống, ít thấy ở vùng bờ sau. Ban đầu, thoái hóa cột sống ít làm thay đổi chiều cao khe đĩa đệm tuy nhiên sau một thời gian dài sẽ bị hẹp lại do thoái hóa xương sụn gây ra (đặc biệt là thoái hóa đĩa đệm).

3. Thoát vị đĩa đệm

Đây là hiện tượng thoát nhân nhầy ở đĩa đệm qua lỗ rách của vòng xơ, thường xảy ra ở người bệnh bị loãng xương cột sống mức độ nặng. Nhân nhầy di chuyển ra vùng phía sau và sẽ gây chèn ép ống tủy, rễ thần kinh. Thoát vị đĩa đệm thường gặp ở vùng cột sống thắt lưng, đôi lúc xảy ra ở cột sống cổ và hiếm gặp ở cột sống ngực.

Hình ảnh chụp X quang sẽ không thể hiện trực tiếp hình ảnh thoát vị đĩa đệm. Tuy nhiên, ở một số thể thoát vị đặc biệt sẽ có thể được thể hiện trên hình ảnh X quang (thoát vị Schmorl).

4. Chấn thương cột sống

Đây là tình trạng cột sống bị tổn thương do tai nạn trong lao động, sinh hoạt hay tai nạn giao thông. Các tổn thương tại vùng cột sống bao gồm:

• Vỡ thân đốt sống: Xuất hiện đường gãy chạy ngang thân đốt, gây gập góc hay gián đoạn ở bờ trên của thân đốt.
• Xẹp thân đốt song: Chiều cao bình thường của thân đốt bị thấp xuống, độ cản quang tăng đậm hơn các đốt lân cận, thường bị lún ở bờ trước thân đốt nên hình thân đốt sẽ bị xẹp và có dạng hình chêm.
• Trượt thân đốt sống: Thân đốt sống thường trượt về trước, sau hoặc sang phía bên và có thể gây chèn ép hoặc cắt đứt hoàn toàn tủy sống.
• Ngoài ra các tổn thương cột sống khác có thể kể đến như: Gãy mỏm nha C2, gãy mỏm ngang, gãy mỏm gai – cung sau (ít gặp).

5. Lao cột sống

Lao vùng cột sống là bệnh lý thường gặp nhất trong số các bệnh lao về xương khớp; đặc biệt thường gặp ở đốt sống LI – LII và DIX – DX. Lao cột sống thường diễn biến với 3 giai đoạn chính:

• Giai đoạn đầu: Trên phim chụp X quang thẳng và nghiêng (nhất là trên phim chụp nghiêng) sẽ thể hiện khe đĩa đệm bị hẹp. Ở giai đoạn này khe đĩa đệm còn khá kín, cần được so sánh với khe đĩa đệm lân cận.
• Giai đoạn phát bệnh hoàn toàn: Song song với sự hẹp khe đĩa đệm thì sự phá hủy thân đốt sống cũng sẽ được thể hiện trên hình ảnh chụp X quang. Bờ thân đốt sát phần đĩa đệm nham nhở, thân đốt xẹp hình chêm và đường cong sinh lý bị gập ra trước gây nên tình trạng gù.
• Giai đoạn phục hồi và di chứng sau bệnh: Những thân đốt bị lao sẽ dính liền với nhau, mất đi khe đĩa đệm, cột sống ngực có hình chân nhện.

6. Bệnh viêm cột sống dính khớp (Bechterew)

Khởi đầu của bệnh này chính là viêm khớp cùng – chậu (có tỷ lệ đến 70%), kế tiếp là thưa xương cột sống. Thời gian xuất hiện vôi hóa sở dây chằng và dính các khớp cột sống là sau 3 năm. Khi vôi hóa dây chằng dọc trước, dây chằng bên, liên gai xảy ra sẽ tạo nên hình ảnh “đường ray xe lửa”, “cột sống cây tre”.

Đây là bệnh viêm cột sống dính khớp lan tỏa với giai đoạn đầu sẽ gây tổn thương chính ở phần khớp vùng chậu và cột sống. Về sau, hàng loạt các khớp khác nhau sẽ bị dính như phần khớp háng.

7. Bệnh u tủy sống

Những loại u tủy sống thường gặp là: u ngoài và trong màng cứng, u trong tủy sống. Chụp cộng hưởng từ sẽ cho hiệu quả chẩn đoán bệnh tốt nhất, đây cũng là phương pháp tạo ảnh với độ tin cậy cao đứng đầu trong chẩn đoán u tủy sống.

Quy trình chụp x quang cột sống

1. Chuẩn bị cho chụp X-quang cột sống?

Bác sĩ sẽ giải thích thủ tục về quá trình chụp Xquang cột sống và người bệnh có thể đặt câu hỏi nếu có thắc mắc liên quan đến quá trình này. Người bệnh không cần phải nhịn ăn hay dùng thuốc an thần trước khi thực hiện. Nếu bạn thuộc một trong các đối tượng sau đây, cần thông báo ngay cho bác sĩ trước khi thực hiện chụp X quang:

• Phụ nữ đang mang thai hoặc nghi ngờ có thai.
• Người bệnh vừa thực hiện chụp X quang có sử dụng thuốc cản quang Barium trong thời gian gần (vì điều này có thể sẽ cản trở việc đạt được độ phơi sáng X-quang tối ưu cho vùng lưng dưới).

Ngoài những điều cần lưu ý trên, đa phần người bệnh không cần phải chuẩn bị quá nhiều, bởi vì quá trình chụp X quang cột sống sẽ diễn ra rất nhanh chóng và không gây đau đớn cho người bệnh.(1)

2. Quá trình chụp X-quang cột sống

Trước khi tiến hành thực hiện chụp Xquang cột sống, người bệnh cần phải điền đầy đủ thông tin theo yêu cầu ở từng bệnh viện. Chụp X quang nói chung và X quang cột sống nói riêng chỉ được thực hiện khi có chỉ định từ bác sĩ điều trị. Nhìn chung, quy trình chụp Xquang cột sống, cổ, lưng sẽ có các bước cơ bản như sau:

Người bệnh sẽ được bác sĩ yêu cầu cởi bỏ trang phục, trang sức, máy trợ thính,… và các đồ dùng kim loại khác. Sau khi cởi bỏ trang phục người bệnh sẽ mặc lên người áo choàng chuyên dụng để chụp X quang và sẽ được yêu cầu nằm lên trên bàn chụp sao cho phần cột sống cần chụp nằm giữa máy X-quang với bằng chứa phim X-quang hoặc phương tiện kỹ thuật số. Ngoài tư thế nằm, nếu cần thiết người bệnh sẽ được bác sĩ thực hiện chụp X quang với tư thế đứng.

Ngoài tư thế nằm, nếu cần người bệnh cũng sẽ được bác sĩ yêu cầu chụp X quang cột sống ở tư thế đứng

Các bộ phận không cần lấy hình X quang có thể sẽ được che bằng tấm chắn (tạp dề chì) để tránh tiếp xúc với tia bức xạ X. Bác sĩ sẽ yêu cầu người bệnh giữ yên tại 1 vị trí nhất định trong vài giây. Nếu vùng chụp X quang đang nghi ngờ có tổn thương, người bệnh sẽ được chăm sóc đặc biệt để ngăn ngừa tổn thương trở nên nghiêm trọng (Vd: người bệnh sẽ được sử dụng nẹp cổ, nếu có các nghi ngờ gãy ở xương cột sống cổ).

Người bệnh cần tuân thủ những yêu cầu từ bác sĩ để hình ảnh X quang đạt hiệu quả chẩn đoán hình ảnh tốt nhất. Quá trình chụp X quang cột sống được khẳng định không gây đau đớn nhưng việc thao tác trên vùng cơ thể cần chụp có thể sẽ gây ra cảm giác khó chịu với một vài người. Nếu có bất kỳ cảm giác không thoải mái nào, người bệnh cần chia sẻ ngay với bác sĩ để được hỗ trợ tốt nhất.

3. Sau khi X-quang cột sống

Nhìn chung, kỹ thuật chụp X quang cột sống, cổ, lưng không đòi hỏi người bệnh phải tuân thủ quá nhiều nguyên tắc khắt khe. Sau quá trình chụp X quang, người bệnh sẽ mặc lại quần áo và sinh hoạt bình thường.

Thông thường kết quả hình ảnh X quang cột sống sẽ có ngay sau thời gian chụp. Dựa vào kết quả này bác sĩ sẽ đưa ra những chẩn đoán liên quan đến bệnh lý vùng cột sống hoặc yêu cầu người bệnh thực thêm một số xét nghiệm khác: chụp CT Scanner, chụp MRI,… để có thể đưa ra chẩn đoán bệnh chính xác nhất.

Chụp X quang cột sống có rủi ro không?

Người bệnh có thể hỏi trực tiếp bác sĩ về các vấn đề như lượng tia bức xạ được sử dụng trong suốt quá trình hay rủi ro của kỹ thuật chụp X quang cột sống. Đồng thời, mỗi người bệnh cần lưu trữ lịch tiếp xúc với tia bức xạ trước đó để có thể cung cấp thông tin này cho bác sĩ. Rủi ro của kỹ thuật chụp X quang, nếu có, thường liên quan đến số lần chụp và lượng tia bức xạ X sử dụng trong một khoảng thời gian nhất định.

Ngoài ra, nếu bạn là phụ nữ mang thai hoặc nghi ngờ mình có khả năng mang thai, cần thông báo điều này cho bác sĩ càng sớm càng tốt. Quá trình phơi nhiễm bức xạ có thể gây ra dị tật bẩm sinh cho thai nhi, tuy nhiên một số trường hợp thai phụ bắt buộc phải chụp Xquang cột sống thì bác sĩ sẽ thực hiện các biện pháp đặc biệt để giảm thiểu tối đa sự tiếp xúc với bức xạ của thai nhi.

Một số rủi ro khác có thể xảy ra do trang thiết bị chụp X quang kém chất lượng gây nên: hình ảnh X quang không phản ánh đúng tình trạng vùng cột sống, sử dụng dư lượng tia bức xạ X cần thiết,…

Chụp X quang cột sống bao nhiêu tiền?

Mặc dù có thể giúp mang lại hiệu quả chẩn đoán nhiều bệnh lý, chấn thương tại vùng cột sống, kỹ thuật chụp X quang cột sống lại có mức giá tương đối thấp. Cụ thể, giá cho mỗi lần chụp Xquang cột sống chỉ từ 170.000 VNĐ, tuy nhiên tại mỗi cơ sở y tế mức chi phí này sẽ có sự chênh lệch. Sự chênh lệch về giá này phụ thuộc vào cơ sở vật chất, chất lượng dịch vụ của mỗi cơ sở y tế hay bệnh viện.

*Lưu ý bảng giá dịch vụ trên đây là bảng giá tham khảo tại thời điểm cập nhật bài viết. Khách hàng vui lòng liên hệ trực tiếp bệnh viện để được tư vấn cụ thể về chi phí tại thời điểm khách hàng sử dụng dịch vụ.

Người bệnh cần chọn bệnh viện uy tín, sở hữu trang thiết bị hiện đại cùng đội ngũ y bác sĩ chuyên môn cao để chụp X quang. Mục đích nhằm hạn chế được tối đa rủi ro trong quá trình thực hiện. Đồng thời khi thực hiện chụp X quang tại bệnh viện đạt chuẩn chất lượng cao sẽ cho ra kết quả hình ảnh chụp Xquang cột sống tốt, phục vụ quá trình chẩn đoán hiệu quả nhất.

Chụp X quang cột sống có chi phí tương đối thấp, hầu hết người bệnh đều có thể dễ dàng thực hiện phương pháp này khi nhận được chỉ định từ bác sĩ

Chụp x quang cột sống ở đâu?

Trung tâm Chẩn đoán Hình ảnh và Điện quang Can thiệp tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là một trong những cơ sở y tế uy tín được nhiều người bệnh lựa chọn để thăm khám và thực hiện các xét nghiệm hình ảnh, trong đó có chụp X quang cột sống. Nơi đây được đầu tư trang thiết bị, máy móc hiện đại hàng đầu trên thế giới (hệ thống chụp X quang số hóa toàn bộ, nhũ ảnh 3D, máy MSCT 768 lát cắt,…), cam kết thực hiện các bước thăm khám và chăm sóc người bệnh tốt nhất.

Để đặt lịch thăm khám, tầm soát, chẩn đoán các bệnh lý nói chung và thực hiện chụp X quang cột sống nói riêng tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Tóm lại, chụp Xquang cột sống là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh quen thuộc trong y tế. Hy vọng bài viết này đã góp phần cung cấp cho bạn những thông tin cơ bản và đầy đủ nhất về kỹ thuật chụp X quang cột sống.