I. Mục đích, yêu cầu tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính
1. Nhân vật văn học
- Nhân vật văn học là hình tượng con người [có thể là loài vật hay cây cỏ,... được nhân cách hoá] được miêu tả trong văn bản văn học. Nhân vật thường có tên tuổi, lai lịch, ngoại hình, hành động, lời nói, suy nghĩ, tình cảm,...
- Mỗi nhân vật còn có mối quan hệ với nhân vật khác và thường được bộc lộ qua diễn biến của cốt truyện.
- Trong một tác phẩmcó thể có nhiều loại nhân vật. Tuỳ theo vai trò, vị trí, tầm quan trọng củanhân vật trong tác phẩm, người ta chia ra nhân vật chính và nhân vật phụ. Mỗi nhân vật chính gắn liền với một số sự việc cơ bản của cốt truyện.
2. Tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính
- Tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính là viết hoặc kể lại một cách ngắn gọn những sự việc cơ bản xảy ra với nhân vật đó.
- Việc tóm tắt này giúp chúng ta nắm vững tính cách và số phận của nhân vật, góp phần đi sâu tìm hiểu và đánh giá tác phẩm. Muốn vậy, bản tóm tắt cần đáp ứng đầy đủ yêu cầu chung của một văn bản, trung thành với văn bản gốc, nêu được đặc điểm và sự việc xảy ra với nhân vật chính.
II. Cách tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính
1. Ví dụ
Anh [chị] đọc lại Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thuỷ và thực hiện yêu cầu dưới đây:
a] Xác định những nhân vật chính của truyện.
b] Tìm hiểu và tóm tắt truyện dựa theo nhân vật An Dương Vương.
Gợi ý:
- Lai lịch của nhân vật.
- Các hành động, lời nói và việc làm của nhân vật trong mối quan hệ với những sự việc chính và diễn biến của cốt truyện.
- Quan hệ giữa An Dương Vương với các nhân vật khác trong truyện.
- Viết văn bản tóm tắt bằng lời văn của mình.
c] Tiếp tục tìm hiểu và tóm tắt truyện dựa theo nhân vật Mị Châu.
d] Cho biết cách tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính.
Trả lời:
a]Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy có ba nhân vật chính là An Dương Vương, Mị Châu và Trọng Thủy.
b] Tóm tắt truyện dựa theo nhân vật An Dương Vương:
Ta là vua nước Âu Lạc họ tên là Thục Phán. Ta cho xây thành ở đất Việt Thường nhưng hễ đắp tới đâu lại lở tới đấy. Một hôm có cụ già từ phương đông tới nói: Sẽ có sứ Thanh Giang đến giúp vua xây thành.
Hôm sau ta mừng rỡ cho người ra đón mới biết sứ Thanh Giang là một con rùa vàng.
Thành xây nửa tháng thì xong, vững chãi và kiên cố. Trước khi về biển, rùa vàng còn tháo vuốt đưa cho ta làm lẫy nỏ thần chống giặc. Có thành cao, hào sâu lại có nỏ thần, ta rất nhiều lần đã đánh cho quân của Triệu Đà đại bại.
Đà không dám đối chiến, bèn xin hoà và cho con trai là Trọng Thuỷ sang cầu hôn. Ta đồng ý gả con gái Mị Châu, lại cho cả Trọng Thuỷ ở lại Loa Thành làm rể. Có được cơ hội tốt, Trọng Thuỷ bên dụ dỗ Mị Châu cho xem nỏ thần rồi đánh tráo ngay lẫy nỏ.
Quân Triệu Đà phá được nỏ thần bèn ồ ạt tất công. Ta trong khi ấy cậy có nỏ Liên Châu vẫn điềm nhiên ngồi đánh cờ. Loa Thành bị vỡ, ta bèn mang theo con gái chạy xuống phía Nam. Thế nhưng cùng lúc ấy Trọng Thuỷ lại theo dấu lông ngỗng mà Mị Châu rắc ở đường đuổi theo. Cùng đường, lại nghe sứ Thanh Giang nhắc nhở "Giặc ở ngay sau nhà vua đó", ta bèn tuốt kiếm chém Mị Châu rồi cầm rừng tê bảy tấc rẽ nước xuống biển.
c] Tóm tắt truyện dựa theo nhân vật Mị Châu:
Ta là con gái của Vua nước Âu Lạc, An Dương Vương Thục Phán tên Mị Châu. Nhân việc Triệu Đà thua trận xin cầu hoà và muốn được cho con trai sang ở rể, ta được vua cha thuận ý gả cho Trọng Thuỷ.
Ta rất mực yêu chồng lại ngây thơ khờ dại nên đã vô ý đem bí quyết nỏ thần ra nói với người chồng gián điệp. Có được nỏ thần, Trọng Thuỷ muốn xin về, ta lại nói: Sau này, nếu có gặp cảnh biệt li thì cứ theo dấu chiếc áo lông ngỗng của thiếp mà tìm.
Trọng Thuỷ về nhà, rồi cùng cha đem đội quân sang đánh. Loa Thành đại bại, ta theo cha chạy xuống phương Nam nhưng vừa đi ta lại vừa rắc lông ngỗng làm dấu cho Trọng Thuỷ. Chạy ra bờ biển vua cha nổi giận tuốt gươm ra chém. Trước khi chết, ta còn khấn: Nếu có lòng phải nghịch thì khi chết đi nguyện biến thành cát bụi, bằng không thì xin được biến thành châu ngọc để rửa sạch mối nhục thù. Ta chết, máu ta chảy xuống biển, trai sò ăn phải đều biến thành hạt châu. Xác ta được Trọng Thuỷ đem về mai táng ở Loa Thành, Trọng Thuỷ thương nhớ ta, sau đó cũng lao đầu xuống giếng mà chết. Người đời sau mò được ngọc ở biển Đông đem về giếng ấy mà rửa thì ngọc càng thêm sáng.
d] Cách tóm tắt văn bản tự sự theo nhân vật chính:
- Đọc kĩ văn bản, xác định nhân vật chính.
- Chọn các sự việc chính liên quan tới nhân vật.
- Tóm tắt lời nói, hành động, tâm trạng nhân vật theo diễn biến của các sự việc.
2. Ghi nhớ
1. Tóm tắt văn bản tự sự theo nhân vật chính là viết kế hoặc kể lại một cách ngắn gọn những sự việc cơ bản xảy ra với nhân vật đó. Bản tóm tắt phải trung thành với bản gốc.
2. Khi tóm tắt, cần:
- Đọc kĩ văn bản, xác định nhân vật chính.
- Chọn các sự việc cơ bản xảy ra với nhân vật chính và diễn biến của các sự việc đó.
- Tóm tắt các hành động, lời nói, tâm trạng của nhân vật theo diễn biến của các sự việc [một vài chỗ có thể kết hợp dẫn nguyên văn từ ngữ, câu văn trong văn bản gốc].