Nhật Bản là một quốc gia có nền văn hóa đa dạng, cùng với đó là những nét truyền thống Nhật Bản lâu đời. Hãy tham khảo bài viết này để có một cái nhìn tổng quan về lễ hội Setsubun!
Ngày nay, khi nhắc đến Nhật Bản, mọi người thường sẽ nhắc đến manga, anime – những hình thức giải trí đậm chất Nhật đã trở nên quá quen thuộc với bạn bè thế giới. Cũng chính vì vậy, bạn sẽ có thể hiểu nhầm rằng đó là những điều thú vị nhất tại xứ sở hoa anh đào.
Tất nhiên, Nhật Bản cũng nổi tiếng không kém với những ngôi đền chùa xinh đẹp, với hoa anh đào và mùa thu lá đỏ. Tuy nhiên, nếu khám phá Nhật Bản vượt ra ngoài giới hạn của những nét văn hóa này, bạn sẽ dần tìm thấy rất nhiều các nét truyền thống Nhật Bản khác thường ít được biết đến. Chúng có thể đẹp, cũng có thể lạ, nhưng tất cả đều vô cùng thú vị và hấp dẫn.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá một trong những nét truyền thống ấy, đó là một lễ hội Nhật Bản với tên gọi Setsubun.
Lễ hội Nhật Bản
Có rất nhiều loại lễ hội ở Nhật Bản. Hầu như tháng nào cũng sẽ có lễ hội diễn ra. Trong đó, một số lễ hội lớn và quan trọng hơn ở Nhật, và Setsubun là một trong những kỳ lễ hội phổ biến hơn cả.
Được tổ chức vào ngày 4 hoặc ngày 5 tháng 2, Setsubun [tiết phân] có nghĩa là “sự phân mùa”, đánh dấu sự bắt đầu của năm mới [tính theo lịch âm] và ngày đầu tiên của mùa xuân. Có thể vào những ngày đầu tháng 2 lạnh giá, chúng ta sẽ khó mà cảm nhận được cái không khí mùa xuân, nhưng là vì lễ hội này tổ chức theo lịch cũ của Nhật!
Setsubun không phải là một ngày Quốc lễ, mặc dù các yếu tố cấu thành như các hoạt động, các món ăn khiến ngày này giống như một ngày lễ thực sự. Vào thời gian diễn ra lễ hội, mọi người sẽ cùng nhau thưởng thức những món ăn đặc biệt, cùng nhau hóa trang thành ma quỷ và chơi trò ném đậu setsubun! [Chúng tôi sẽ nói rõ hơn về điều này ở phần dưới!]
Nguồn gốc của Setsubun?
Đôi nét về lịch sử của ngày lễ Setsubun: giống như nhiều lễ hội ở Nhật Bản khác, Setsubun bắt nguồn từ Trung Quốc và lần đầu tiên du nhập vào Nhật vào thế kỷ thứ 8.
Người Nhật cho rằng những ngày đầu năm [tính theo lịch âm] là thời điểm mà các linh hồn và ma quỷ gần với dương gian nhất. Do đó, rất nhiều các phong tục truyền thống Nhật Bản liên quan đến việc xua đuổi ma quỷ và những tà linh “không mong muốn” này.
Dưới đây sẽ là một số tập tục truyền thống hiện đã dần bị mai một đi trong ngày lễ Setsubun hiện đại.
Mang tất cả công cụ vào trong nhà.
Theo tín ngưỡng Thần đạo, mọi vật trên đời đều có linh hồn, từ con người, động vật, thiên nhiên cho đến những vật tưởng chừng vô tri vô giác như nông cụ. Trong ngày này, người ta thường mang tất cả công cụ vào trong nhà để làm hài lòng những linh hồn trú ngụ trong đây, đồng thời ngăn chặn những linh hồn xấu giả mạo!
Mặc quần áo “đảo ngược”
Những người tổ chức lễ hội Nhật Bản thường mặc những bộ quần áo “đảo ngược” với họ. Ví dụ: phụ nữ trẻ sẽ mặc quần áo của phụ nữ lớn tuổi và ngược lại. Đảo trang cũng từng phổ biến trong một thời gian dài, và ngày nay, truyền thống này vẫn có thể được tìm thấy ở những buổi lễ do một số những cộng đồng Geisha nhất định tổ chức.
Setsubun ngày nay là đậu Setsubun!
Ngày nay, Setsubun chỉ chủ yếu xoay quanh việc ném đậu Setsubun. Vậy – đậu Setsubun là gì? Thông thường, đó sẽ là đậu nành rang, và chúng sẽ được bày bán rộng rãi trong suốt tháng Giêng tại Nhật với một tên gọi phổ biến – đậu may mắn Fukumame.
Hành động ném đậu này được gọi là mamemaki, trong đó, người ta sẽ vừa ném những hạt đậu may mắn ra ngoài cửa nhà, vừa hô to “Oni wa soto!”, có nghĩa là “Quỷ cút đi!” hoặc “Xua đuổi quỷ!”. Sau đó, họ sẽ ném thêm đậu vào nhà và hô “Fuku wa uchi!”, có nghĩa là “May mắn ở lại!”
Sau khi ném đậu, có nhiều người ăn luôn cả phần đậu còn trong nhà. Và nếu ăn, thì bạn nên ăn một số lượng đậu tương ứng với độ tuổi của mình, thêm một hạt đậu cũng đồng nghĩa với việc kéo dài tuổi thọ thêm một năm!
Hiện nay, nhiều cửa hàng ở Nhật còn có bán loại đậu Setsubun đóng gói sẵn, và bạn vẫn sẽ để nguyên chúng như vậy mà ném. Do đó, nếu cảm thấy có chút không yên tâm khi phải ăn lại những hạt đậu đã rớt ra sàn nhà, thì đây sẽ là một lựa chọn tốt!
Theo như truyền thống, thì một thành viên trong gia đình, thường là cha, sẽ hóa trang thành một con quỷ và đuổi những người ném đậu xung quanh nhà. Sau đó, cả gia đình sẽ đuổi con quỷ ấy ra khỏi cửa. Đây được xem là một cách hiệu quả để xua đuổi tất cả những linh hồn xấu ra khỏi nhà.
Cơm cuộn Makizushi setsubun
Một phong tục khác trong lễ hội là ăn cơm cuộn eho-maki. Nét truyền thống bắt nguồn từ Osaka này đã nhanh chóng lan rộng và nhận được sự yêu thích của người dân trên khắp đất Nhật. Và hầu hết eho-maki ngày nay là một biến thể của vùng Kansai.
Maki sushi
Hiện nay, hầu như các siêu thị ở Nhật đều có bán makizushi Setsubun. Đó là những cuộn sushi lớn được để nguyên không cắt ra, và khi ăn, mọi người thường sẽ quay nó về ‘hướng may mắn” và giữ im lặng trong suốt quá trình ăn! Hướng may mắn này là tùy thuộc vào con giáp của từng năm.
Năm nay là năm Hổ. Và điều này đã làm cho Setsubun trở nên mạnh mẽ hơn bao giờ hết, bởi hổ từ lâu đã được xem là một “giám hộ tâm linh” giúp xua đuổi những linh hồn ma quỷ!
Cho dù bạn tôn vinh các giá trị truyền thống của một Setsubun xưa cũ hay những nét mới mẻ của một Setsubun hiện đại, thì lễ hội này vẫn sẽ mang lại cho bạn vô vàn những niềm vui. Chính vì vậy, hãy cố gắng sắp xếp thời gian để tự mình trải nghiệm một lần nhé! Và nếu bạn đang sống tại Nhật, thì tại sao không thử tham gia vào những buổi lễdo các đền thờ Thần đạo Shinto ở địa phương tổ chức nhỉ?
Chúc bạn có một ngày lễ Setsubun vui vẻ!