Vì sao khong truyền glucose trong chấn thuong so nao

Bài viết bởi Bác sĩ chuyên khoa I Võ Khắc Khôi Nguyên - Bác sĩ chấn thương chỉnh hình - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Tỷ lệ hiện mắc bệnh đái tháo đường trên toàn cầu đang ngày càng gia tăng. Tổ chức Đái tháo đường Quốc tế [IDF] ước tính tỷ lệ mắc bệnh trên toàn thế giới là 9,9% vào năm 2030. Với sự gia tăng dân số và tuổi thọ con người ngày càng tăng thì số lượng người bị đái tháo đường sẽ là gánh nặng cho ngành y tế. Người đái tháo đường có nhiều khả năng mắc bệnh lý chấn thương cơ xương khớp hơn người bình thường. Theo đó, các vấn đề rối loạn đường huyết ở người bị chấn thương cơ xương khớp cần được chú ý để tránh những biến chứng chu phẫu gây ra.

Hoạt động thể thao và tập thể dục giúp cải thiện vấn đề kiểm soát đường huyết và có tác động tích cực đến các yếu tố nguy cơ của bệnh tim mạch, đái tháo đường. Tập thể dục giúp tăng cường tác dụng của insulin đối với cơ xương, gan và chất béo. Khi dân số đái tháo đường tăng lên, ngày càng có nhiều bệnh nhân tập thể dục như một phương pháp để đạt được trọng lượng cơ thể lý tưởng và kiểm soát đường huyết.

Bệnh nhân đái tháo đường tham gia hoạt động thể thao phải thận trọng khi có dùng insulin, lượng carbohydrate và tác động của hoạt động thể thao đối với mức đường huyết. Trước khi tham gia các môn thể thao, cần phải kiểm tra kỹ lưỡng và có thể phải điều chỉnh liều lượng insulin dựa trên mức độ hoạt động và lượng carbohydrate. Đánh giá rủi ro đối với hạ đường huyết và nhiễm toan ceton là cần thiết​.

Tập thể dục giúp cải thiện đường huyết và sức khỏe tim mạch

Nghiên cứu đánh giá các bệnh nhân chấn thương chỉnh hình không đái tháo đường bị thương nặng được đưa vào phòng chăm sóc đặc biệt. Kết quả tăng đường huyết do stress chấn thương là một yếu tố dự báo nghiêm trọng ở bệnh nhân chấn thương chỉnh hình không mắc bệnh tiểu đường. Bệnh nhân tăng đường huyết [đường huyết> 140mg / dL] có tỷ lệ nhiễm trùng vết mổ tăng 4,9 lần so với bệnh nhân không tăng đường huyết. Tăng đường huyết do stress ở bệnh nhân chấn thương chỉnh hình còn làm tăng tỷ lệ nhiễm trùng các cơ quan khác sau phẫu thuật cao hơn. Những bệnh nhân có đường huyết cao hơn 220 mg/dL có tỷ lệ nhiễm trùng 25%, bao gồm nhiễm trùng vết mổ, viêm phổi, nhiễm trùng đường tiết niệu, nhiễm trùng huyết hoặc nhiễm trùng huyết nặng. Mức đường huyết trước phẫu thuật lớn hơn 220 mg/dL làm tăng khả năng nhiễm trùng lên gấp 7 lần ở những bệnh nhân chấn thương chỉnh hình không có tiền sử bệnh đái tháo đường.

Một khi có nhiễm trùng tứ chi xảy ra, các bác sĩ chỉnh hình cần tầm soát vấn đề đái tháo đường chưa được chẩn đoán trước. Bởi lẽ trong số bệnh nhân chấn thương chỉnh hình nhập viện bị tăng đường huyết, chỉ có 45% bệnh nhân đã biết đái tháo đường trước đó. Số còn lại đều mới chẩn đoán đái tháo đường. Trong giai đoạn cơ thể bị stress cao độ như phẫu thuật lớn, chấn thương và nhiễm trùng, cơ thể có thể biểu hiện các thay đổi đáng kể trong chuyển hóa glucose.

Bệnh tăng đường huyết làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh viêm phổi

Phẫu thuật và gây mê gây ra phản ứng stress khiến cơ thể có những thay đổi sinh lý thần kinh rõ rệt khi giải phóng adrenaline, noradrenaline, cortisol, glucagon và hormone tăng trưởng. Sự gia tăng các hormone và chất điều hòa này làm tăng lượng glucose và tăng đề kháng insulin. Ở những bệnh nhân nhạy cảm, điều này có thể làm tăng đường huyết đáng kể. Ngoài ra, các yếu tố của quá trình phẫu thuật như chế độ ăn uống bị rối loạn do nhịn ăn hoặc buồn nôn sau phẫu thuật, thiếu insulin hoặc thuốc hạ đường huyết và các biến chứng như nhiễm trùng vết thương đều có thể góp phần làm rối loạn điều hòa cân bằng glucose trong giai đoạn chu phẫu.

Ở người đái tháo đường, các phẫu thuật ở khớp háng, khớp gối, cổ chân và khuỷu tay có nguy cơ cao hơn so với người bình thường. Các biến chứng bao gồm: nhiễm trùng sau phẫu thuật cao hơn, cần truyền máu, viêm phổi, nhiễm trùng đường tiết niệu, thời gian nằm viện kéo dài hơn và tỷ lệ tử vong cao hơn. Những kết quả kém hơn này một phần là do tỷ lệ các bệnh đồng mắc như thiếu máu cơ tim, suy thận và tăng huyết áp cao hơn ở bệnh nhân đái tháo đường. Nguyên nhân khác là do xuất hiện các rối loạn đường huyết, bao gồm tăng đường huyết, hạ đường huyết, tăng đường huyết do stress và biến đổi glucose quá mức. Quan trọng hơn, các rối loạn đường huyết này xảy ra ở cả ở những người không được chẩn đoán bệnh đái tháo đường trước đó. Trên thực tế, một số nghiên cứu đã chỉ ra các biến chứng sau phẫu thuật xảy ra thường xuyên hơn ở những người bị tăng đường huyết do stress không có tiền sử bệnh đái tháo đường so với những người có đái tháo đường.

Bệnh nhân đường huyết khi phẫu thuật cơ khớp dễ có nguy cơ nhiễm trùng

Tóm lại, vấn đề rối loạn đường huyết có liên quan với bệnh lý chấn thương cơ xương khớp. Đái tháo đường chưa được chẩn đoán nói riêng và tình trạng tăng đường huyết nói chung đã được chứng minh là làm tăng nguy cơ biến chứng chu phẫu. Cần theo dõi và kiểm soát đường huyết chặt chẽ để giảm bớt các rủi ro cho người bệnh.

Hiện nay, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec có Gói quản lý ngoại trú tiểu đường, tăng mỡ máu. Quý khách hàng có thể lựa chọn để theo dõi, kiểm soát lượng đường huyết và nhận biết sớm các nguy cơ biến chứng có thể xảy ra, nhất là các biến chứng về bệnh cơ xương khớp. Bởi người có tiền sử mắc bệnh tiểu đường thường có nguy cơ cao mắc bệnh lý chấn thương cơ xương khớp hơn người bình thường.

Để được tư vấn trực tiếp, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn và đặt tư vấn từ xa qua video với bác sĩ Vinmec mọi lúc mọi nơi.

XEM THÊM:

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa I Huỳnh Kim Long - Bác sĩ hồi sức cấp cứu - Khoa Hồi sức Cấp cứu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Hôn mê báo hiệu tình trạng nguy kịch xảy ra do các thay đổi bất thường trong khả năng đáp ứng của não bộ với các hoạt động tại các cơ quan trong cơ thể mà nguyên nhân chủ yếu là do chấn thương và các bệnh chuyển hóa.

Hôn mê là tình trạng rối loạn ý thức do xảy ra các sang chấn lan tỏa hai bán cầu não phối hợp với hệ thống hoạt động hệ lưới hướng tâm hay tác động đến hệ thống hoạt hóa hệ lưới.

Một số tổn thương giải phẫu thường gặp có khả năng gây hôn mê như:

2.2 Rối loạn chuyển hoá

Một số rối loạn chuyển hóa có thể dẫn đến hôn mê như:

Hôn mê do ngộ độc rượu

Tình trạng mất ý thức: Mất tri giác, mất trí nhớ, mất tiếng nói, mất vẻ điệu bộ.

Tình trạng mất sự thức tỉnh gồm 4 mức độ: U ám, lú lẫn, lơ mơ và hôn mê

3.2 Đặc điểm hô hấp

• Rối loạn hô hấp
• Nhịp thở nhanh sâu
• Nhịp thở nhanh nông
• Ngừng thở
• Nhịp thở Cheyne - Stokes
• Rối loạn tuần hoàn: Mạch nhanh, tăng huyết áp, tụt huyết áp

3.3 Đồng tử

Chức năng của đồng tử chịu tác động của cả hệ thần kinh giao cảm và phó giao cảm. Các thay đổi trong phản ứng và đường kính của đồng tử rất quan trọng trong việc theo dõi tình trạng hôn mê. Một số đặc điểm của đồng tử và các tổn thương não bộ kèm theo, bao gồm:

• Đồng tử co: Đồng tử co là dấu hiệu sớm của tổn thương vùng não trung gian.
• Mất phản xạ một bên: Tổn thương dây thần kinh III cùng bên
• Mất phản xạ hai bên: Tổn thương não giữa

Giãn đồng tử

Vận động nhãn cầu chịu tác động của vỏ não và các phản xạ. So sánh vị trí hai nhãn cầu có ý nghĩa quan trọng trong xác định mức độ hôn mê:

• Hai nhãn cầu đưa ra phía ngoài: Chứng tỏ hôn mê tương đối sâu vì trương lực cơ giãn nhãn cầu mạnh hơn cơ khép nhãn cầu.
• Nhãn cầu quả lắc, nhãn cầu thơ thẩn [hiện tượng nhãn cầu đưa đi đưa lại không nhịp nhàng]: Tổn thương thân não.
• Rung giật nhãn cầu kiểu động kinh: Là hiện tượng cả mi mắt lẫn nhãn cầu rung giật.
• Rung giật nhãn cầu đơn thuần [hiện tượng mắt đảo lung tung khắp phía]: Tổn thương não thất III.
• Nhãn cầu cúi chào [nhãn cầu đưa mạnh xuống dưới, lên từ từ]: Tổn thương cầu não.
• Phản xạ mắt đầu: Là hiện tượng nhãn cầu đảo ngược với hướng của đầu [quay đầu, gấp đầu, ngửa đầu].

Kiểm tra nhãn cầu không thực hiện với những người tổn thương cột sống và tăng áp lực sọ não.

Vận động

Mục tiêu của kiểm tra vận động là quan sát và nhận định người bệnh có vận động tự nhiên, có ý thức hay tự động. Đây là một bài kiểm tra khó đánh giá chính xác do phụ thuộc nhiều yếu tố như mức độ kích thích, vị trí kích thích, phản ứng chủ quan của người bệnh, v.v. Đánh giá vận động chủ yếu dựa vào các đáp ứng chi trên là chính:

• Chi trên co, khép vào: mất vỏ não
• Chi trên duỗi, khép và úp sấp [xoắn vặn]: Mất não
• Không còn phản ứng vận động.

Mất vỏ hay mất não không có ý nghĩa là tổn thương giải phẫu. Mất vận động có thể chỉ là rối loạn chuyển hoá. Để xác định, bác sĩ còn phải quan sát các cử động cơn co giật, giật cơ, dấu hiệu vỗ cánh, run tay.

Tình trạng co cứng mất vỏ

Phản xạ gân xương và cảm giácPhản xạ gân xương và cảm giác cũng là thăm khám lâm sàng khó đánh giá. Chỉ có một vài xác định có tính chất tương đối như sau:

• Phản xạ gân xương tăng có khả năng cao là hôn mê sâu.
• Biểu hiện Babinski [+] thường cùng xuất hiện với liệt chi.

Phản xạ mắt - tai

Phản xạ mắt - tai được xác định bằng cách dùng nước lạnh bơm vào tai nhưng phải kiểm tra màng nhĩ có còn nguyên vẹn hay không. Đầu để gấp 30°, cho nước chảy vào tai, dùng bơm tiêm không có lõi. Trong hôn mê, nếu đường liên nhãn và ngoại biên còn nguyên vẹn, mắt có phản ứng đưa dần về phía bơm nước.

• Quay đầu sang phải: Hai mắt nhìn sang trái.
• Quay đầu sang trái: Hai mắt nhìn sang phải.
• Ngửa đầu ra sau: Hai mắt nhìn xuống dưới.
• Gập đầu ra trước: Hai mắt nhìn về phía bên trái.
• Bơm nước lạnh vào cả hai tai: Hai mắt nhìn lên trên.

Các chỉ định cận lâm sàng trong chẩn đoán hôn mê rất đa dạng cũng như nguyên nhân dẫn đến hôn mê. Đối với tình trạng hôn mê do chấn thương, các xét nghiệm CT, MRI, X - quang có ý nghĩa quan trọng. Còn đối với tình trạng hôn mê do rối loạn chuyển hóa thì các xét nghiệm chụp động mạch não, sinh hóa máu, v.v lại đóng vai trò quan trọng. Ngoài ra, các xét nghiệm có những chống chỉ định riêng, nên tùy thuộc vào chẩn đoán mà lựa chọn loại xét nghiệm phù hợp. Nhìn chung, các xét nghiệm dưới đây là những xét nghiệm thường được sử dụng nhiều nhất trong chẩn đoán hôn mê:

• Chụp sọ não.
• Chụp đáy mắt.
• Chọc dò dịch não tủy: Chọc dò có ý nghĩa quan trọng trong chẩn đoán viêm màng não. Ngược lại, xét nghiệm này lại không cần thiết trong chấn thương sọ não và không nên thực hiện trong tai biến mạch máu não.

Chọc dò dịch não tủy

• Điện não đồ.
• CT Scan và MRI
• Chụp gamma.
• Chụp động mạch não: Tùy vào tổn thương mà chụp ở vị trí khác nhau, theo đó chụp động mạch cột sống nếu là tổn thương dưới lều, chụp động mạch cảnh trong nếu tổn thương trên lều.
• Siêu âm cắt lớp mạch máu não.
• Siêu âm qua thóp.
• Chụp cắt lớp tuần hoàn máu não bằng phóng xạ [xenon 133, positron], hoặc MRI

Hồi sức hô hấp là việc cần được thực hiện trước tiên nhằm duy trì sự sống và chức năng của não bộ. Các công việc cần làm để hồi sức hô hấp bao gồm: Khai thông đường thở, cung cấp oxy, hỗ trợ hô hấp, đặt ống nội khí quản, v.v. Sử dụng thuốc an thần cho người bệnh thở máy có tăng áp lực nội sọ.

Lượng oxy cung cấp cho não phụ thuộc vào cung lượng máu lên não. Tùy theo nguyên nhân gây rối loạn huyết động mà truyền dịch hoặc dùng thuốc trợ tim. Đặc biệt, đối với tăng huyết áp có tai biến mạch não, cần chú ý duy trì ổn định huyết động.

Hôn mê do hạ đường huyết có khả năng gây ra biến chứng không hồi phục nếu không được điều trị kịp thời. Đối với bệnh nhân đái tháo đường bị hôn mê không rõ nguyên nhân, cần làm nghiệm pháp tiêm glucose [tiêm tĩnh mạch chậm 50ml glucose 30 - 50%] sau khi lấy máu xét nghiệm đường máu.

Nghiệm pháp tiêm glucose tiêm tĩnh mạch chậm

Trong bất kỳ tình trạng hôn mê nào, việc cung cấp năng lượng cũng phải được cân bằng với việc truyền glucose. Ở người nghiện rượu, cần tiêm vitamin B nhất là B1 khi bắt đầu truyền glucose để tránh sự xuất hiện đột ngột bệnh não do beriberi.

• Cân bằng điện giải và thẩm thấu

Cân bằng nước và natri là biện pháp cân bằng điện giải cơ bản nhất cần thực hiện, nhưng cần tránh hồi phục quá nhanh. Trong hôn mê sẽ làm tăng thẩm thấu, nếu truyền dịch nhược trương quá nhanh kèm theo insulin có thể gây ngộ độc nước và phù não.

Nhiều yếu tố tác động đến nước và điện giải như suy thận, tăng ADH, mất nước, mất muối, ngoài thận, lợi tiểu, truyền các dung dịch thẩm thấu, cho ăn, v.v. Do đó, bác sĩ cần tính toán cẩn thận trước khi tiến hành cung cấp các chất điện giải cho người bệnh.

Cân bằng kiềm toan cũng tương tự như cân bằng nước điện giải. Tuy nhiên, cần lưu ý, cân bằng toan chuyển hóa quá nhanh bằng các chất kiềm có thể gây ức chế hô hấp tạm thời, làm dịch não tủy toan nhiều hơn. Từ đó làm tăng PaC02, khó có thể điều chỉnh ngay bằng bicarbonat.

Nếu có một quá trình thần kinh nặng dần lên kèm theo sụt giảm thức tỉnh thì phải nghĩ đến phù não và điều trị ngay. Nếu không đo được trực tiếp áp lực nội sọ, bác sĩ cần đưa ra chẩn đoán phù não dựa trên kinh nghiệm lâm sàng và các nguy cơ gây phù não. Trong điều trị phù não, không sử dụng thuốc chống đông vì gây chảy máu ở chỗ tổn thương.

Sử dụng thuốc điều trị phòng chống phù não

Chống co giật cho người bệnh hôn mê bằng cách: Tiêm tĩnh mạch diazepam 3 - 10mg; Nếu tình trạng co giật không có dấu hiệu giảm xuống, thực hiện truyền tĩnh mạch thiopental, amobarbital; Nếu nặng hơn nữa, dùng chlormethiazole. Ngoài ra, cần tìm nguyên nhân gây rối loạn chuyển hóa và rối loạn điện giải cho người bệnh.

Việc chẩn đoán và xử trí hôn mê cần được thực hiện kịp thời, đúng quy trình để tránh tổn thương và đảm bảo an toàn sức khỏe cho bệnh nhân.

Hôn mê báo hiệu tình trạng nguy kịch có thể dẫn đến suy hô hấp, tử vong, vì vậy đây là tình huống cấp cứu cần được chẩn đoán và điều trị khẩn cấp.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec có đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng cấp cứu tại Khoa cấp cứu được đào tạo chuyên sâu, bài bản, có thể tiếp nhận và xử lý khẩn cấp các trường hợp bệnh nhân nặng. Tiếp tục phối hợp theo dõi và điều trị tại khoa hồi tích cực với những máy móc hiện đại như: Máy thăm dò huyết động xâm nhập PiCCO, ECMO [Tim-phổi nhân tạo], máy lọc máu liên tục Prismaflex, máy thở GE Carescape R860...

Ngoài ra với hệ thống cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế hiện đại [ CT 640, MRI 3.0 tesla...] kết hợp đội ngũ bác sĩ chuyên khoa nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực về thần kinh, đột quỵ có thể được chẩn đoán sớm và xử trí nhanh chóng tình trạng bệnh.

Để được tư vấn trực tiếp, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn và đặt tư vấn từ xa qua video với bác sĩ Vinmec mọi lúc mọi nơi.

Nguồn tham khảo: slideshare.net

XEM THÊM: