Cảm nhận vẻ đẹp phẩm chất nhân vật chị Dậu qua đoạn trích Tức nước vỡ bờ [trích Tắt đèn của Ngô Tất Tố]
Tắt đèn là một bộ tiểu thuyết xuất sắc của nhà văn Ngô Tất Tố và của nền văn học Việt Nam thế kỉ 20. Văn bản Tức nước vỡ bờ trích đoạn đầu, lúc gia đình chị Dậu cường quyền bị bức bách trong vụ thu thuế năm ấy. Đoạn trích đã để lại nhiều tín tượng sâu sắc trọng lòng người đọc về nhân vật chị Dậu. Qua đoạn trích, người đọc thấy rõ bộ mặt bất nhân tàn bạo của xã hội thực dân nửa phong kiến và những phẩm chất cao quý cùng sức sống tiềm tàng mạnh mẽ của người phụ nữ nông dân.
Chị Dậu là một người phụ nữ nông dân nghèo khổ, cần cù lao động, giàu tình thương chồng thương con, dũng cảm chống lại bọn cường hào. Nhà văn Ngô Tất Tố đã xây dựng nhân vật chị Dậu tiêu biểu cho cảnh ngộ khốn khổ và phẩm chất tốt đẹp của người đàn bà nhà quê trước năm 1945.
Nhân vật chị Dậu lâm vào hoàn cảnh bi đát thật đáng thương. Chị phải bán gánh khoai, bán ổ chó và đứt ruột bán đứa con sái lên 7 tuổi cho vợ chồng Nghị Quế, mới đủ nộp suất sưu cho chồng, thoát khỏi sự bức nã của bọn cường hào ác bá. Nhưng anh Dậu vẫn bị trói ở sân đình vì còn thiếu một suất sưu của anh Sửu, em ruột anh Dậu, đã chết từ năm ngoái. Thật là khốn cùng, chị Dậu không biết tìm đâu ra tiền để nộp xuất sưu ấy nữa. vì thế mà anh Dậu bị bọn cường hào đánh cho thừa chết thiếu sống. Thương chồng nhưng chị Dậu chẳng biết làm gì hơn.
Chị Dậu là một người vợ, một người mẹ giàu tình thương. Trong cơn nguy kịch, chị Dậu đã lay gọi chồng và tìm mọi cách cứu chữa chồng. Hàng xóm đã kéo đến, người an ủi, người cho vay gạo nấu cháo. Chị Dậu múc cháo ra bát, lấy quạt quạt cho cháo chóng nguội để chồng ăn lấy vài húp vì chồng chị đã nhịn suông từ sáng hôm qua đến giờ còn gì.
Tiếng trống, tiếng tù và đã nổi lên. Chị Dậu cất tiếng khẩn khoản, thiết tha mời chồng Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột. Lời người đàn bà nhà quê mời chồng ăn cháo lúc hoạn nạn, chứa đựng biết bao tình thương yêu, an ủi vỗ về. Cái cử chỉ của chị Dậu bế cái Tỉu rồi ngồi xuống cạnh chồng cố ý chờ xem chồng chị ăn có ngon miệng hay không đã biểu lộ sự săn sóc và yêu thương của người vợ đối với người chồng đang đau ôm, tính mạng đang bị bọn cường hào khủng bố cả thể xác lẫn tinh thần.
Chị Dậu là một phụ nữ cứng cỏi, dũng cảm, tiềm tàng sức sống mạnh mẽ. Bị ức hiếp cùng cực, chị Dậu đã dũng cảm chống lại bọn cường hào để bảo vệ chồng. Bọn cai lệ và tên hầu cận lí trưởng, lũ đầu trâu mặt ngựa với tay thước, roi song, dây thừng lại sầm sập xông vào nhà chị Dậu thét trói kẻ thiếu sưu. Anh Dậu vừa run rẩy kề miệng vào bát cháo, nghe tiếng thét của tên cai lộ, anh đã lăn đùng xuống phản! Tên cai lệ hung hăng chửi bới. Hắn gọi anh Dậu là thằng kia, hắn trợn ngược hai mắt quát chị Dậu: Mày định nói cho cha mày nghe đấy à? Sưu của Nhà nước mà dám mở mồm xin khất một cách hách dịch.
Trước tình thế, chị Dậu đã hạ mình van xin, lúc thi run run xin khất, lúc thì van nài xin ông trông lại nhưng vẫn không thể làm động lòng những kẻ bất nhân kia. Tên cai lệ càng hung hăng hơn, hắn giật phất cái thừng trong tay anh hầu cân lí trưởng rồi sầm sập sấn đến chỗ anh Dậu đang nằm để hất trói điệu ra đình.
Chị Dâu thất thần van hắn tha cho thì hắn bịch luôn vào ngực chị Dậu mấy bịch, tát đánh bốp vào mặt chị, rồi nhảy vào canh ạnh Dậu. Một ngày lạ thói sai nha Làm cho khốc liệt chẳng qua vì tiền [Nguyễn Du]. Để tróc sưu mà tên cai lệ, kẻ hút nhiều xái cũ đã hành động một cách vô cùng dã man, không còn tính người nữa. Mọi sự nhẫn nhục đều có giới hạn. Để bảo vệ tính mạng của chồng, bảo vệ nhân phẩm của bản thân, chị Dậu đã kiên quyết cự lai: Chồng tôi đau ôm, ông không được phép hành hạ!. Không thể lùi bước, chị Dậu đã nghiến hai hàm lăng thách thức: Mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem!. Nghe giọng nói đanh thép của người đàn bà nông dân, bọn cường hào kia chưa kịp hết kinh ngạc đã bị đánh cho một trận nhớ đời.
Con giun xéo mãi cũng quằn, chị Dậu cũng vậy, bị áp bức đã man, tính mạng bị đe dọa, chị đã vùng lên đánh trả một cách dũng cảm. Nhà văn Nguyễn Tuân dã có nhận xét rất thú vị: Trên cái tối giời tối đất của đồng lúa ngày xưa, hiện lên một chân dung lạc quan của chị Dậu []. Bản chất của nhân vật chị Dậu rất khỏe, cứ lăn xả vào bóng tôi mà phá ra Ngô Tất Tố rất hả hê khi tả cảnh chị Dậu cho tên cai lộ và tên hầu cận lí trưởng một bài học đích dáng. Ông dã chỉ ra một quy luật tất yêu trong xã hội: Có áp bức, có đấu tranh!
Cảnh Tức nước vờ bờ giàu tính hiệu thực. Đoạn văn như một màn bi hài kịch, xung đột diễn ra căng thắng đầy kịch lính. Ở nhân vật chi Dậu, người đọc đã nhận ra nhiều phẩm chất tốt đẹp của người nông dân Việt Nam trước cách mạng. Bức chân dung chị Dậu đã tô đậm giá trị hiện thực và tinh thần nhân đạo của tiểu thuyết Tắt đèn.