VOV.VN – Ứng dụng công nghệ sau thu hoạch ở nước ta còn yếu dẫn đến tình trạng nông sản “được mùa – mất giá” cứ lặp đi lặp lại.
Ứng dụng công nghệ sau thu hoạch ở nước ta hiện rất yếu nên chất lượng nông sản thấp, hạn chế khả năng xuất khẩu, dẫn đến tình trạng nông sản “được mùa – mất giá” cứ lặp đi lặp lại.
Chế biến dứa sau thu hoạch giúp nâng cao giá trị nông sản
Vòng luẩn quẩn của nông sản
“Giải cứu nông sản” có lẽ là cụm từ không còn mới đối với mỗi người dân Việt Nam. “Giải cứu chuối”, “giải cứu cà chua”, “giải cứu bắp cải” và mới đây là “giải cứu dưa hấu”… là điệp khúc lặp đi lặp lại những năm gần đây. Có tận mắt chứng kiến những cánh đồng bắp cải, cà chua, dưa hấu bị bỏ mặc ngoài đồng không ai thu hoạch mới thấy xót xa. Còn người dân quanh năm “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời” mà vẫn không đủ ăn. Tiền bán nông sản không bằng tiền thu hoạch nông sản nên dẫn đến tình trạng dưa hấu, bắp cải, cà chua bỏ mặc để chín rục ngoài đồng, chuối đổ cho gà, lợn ăn. Và cái vòng luẩn quẩn của nông sản cứ thế tiếp diễn.
Lý giải về tình trạng này không ít chuyên gia cho rằng, Việt Nam là một trong những nước dẫn đầu về xuất khẩu một số loại nông sản, nhưng tổn thất sau thu hoạch vẫn ở mức cao, 14% đối với lúa gạo, 25 – 30% với chăn nuôi, rau củ quả…, chất lượng sản phẩm chưa đáp ứng được yêu cầu của thị trường. Sản xuất nông nghiệp của Việt Nam vẫn còn mang tính nhỏ lẻ và tự phát. Vấn đề bảo quản sau thu hoạch đối với nông sản đóng vai trò rất quan trọng, song công nghệ ứng dụng sau thu hoạch còn yếu nên các sản phẩm chế biến tinh chưa được khai thác hiệu quả. Bên cạnh đó, người dân rất khó tiếp cận các ứng dụng khoa học công nghệ sau thu hoạch để nâng cao giá trị và chất lượng nông sản, giảm tỷ lệ hao hụt nông sản. Do ứng dụng công nghệ sau thu hoạch yếu nên dẫn đến tình trạng khi dư thừa nông sản người dân không thể chuyển sang chế biến, bảo quản. Điều này dẫn đến tình trạng nhiều loại nông sản “được mùa – mất giá” khiến cho người nông dân rơi vào cảnh lao đao.
Bà Trần Thị Hồng Lan, Phó cục trưởng Cục Ứng dụng và Phát triển công nghệ, Bộ Khoa học và Công nghệ [Bộ KHCN] thừa nhận với phóng viên, công nghệ chế biến, bảo quản sau thu hoạch của nước ta lâu nay vẫn chưa theo kịp trình độ và năng lực sản xuất của nông dân và các nước trong khu vực. “Công nghệ sau thu hoạch của Việt Nam trước nay so với các nước trong khu vực và trên thế giới còn thua kém nhiều. Việc này do nhiều nguyên nhân. Thứ nhất là do sản xuất còn manh mún. Thứ hai, chúng ta chưa có nhiều doanh nghiệp đầu tư, nên có công nghệ nhưng chỉ phù hợp với doanh nghiệp chứ không phù hợp với bà con nông dân”, bà Lan cho hay.
Cần cơ chế thu hút doanh nghiệp
Một câu chuyện được nhắc đi nhắc lại nhiều năm qua là đa số nông dân vẫn còn đơn độc trong sản xuất. Nếu người dân có thể liên kết với doanh nghiệp để chế biến nông sản sau thu hoạch thì có lẽ nông sản không phải đổ bỏ như những ngày qua. Mặc dù, Bộ KHCN đã có các chương trình nghiên cứu ứng dụng KHCN trong lĩnh vực sau thu hoạch, tuy nhiên, do kinh phí đầu tư cho nghiên cứu có hạn, nên kết quả nghiên cứu chưa đáp ứng được yêu cầu của thực tế sản xuất. Nước ta còn ít các vùng chuyên canh, những cánh đồng mẫu lớn để việc áp dụng công nghệ sau thu hoạch được thuận lợi. Nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp chưa mặn mà đầu tư phát triển vì tính rủi ro cao, đầu tư lớn mà lâu thu hồi vốn. Hiện các nhà khoa học đang phải “tự bơi” để tìm cách đưa những ứng dụng của mình kết nối với doanh nghiệp, trong khi doanh nghiệp chưa “mặn mà”, còn nông dân thì hạn chế thông tin và ít kinh phí. Nhiều chuyên gia cho rằng, cần có cơ chế để thu hút doanh nghiệp tham gia vào ứng dụng công nghệ sau thu hoạch.
Trả lời câu hỏi, bao lâu nữa thì Việt Nam đuổi kịp các nước trong khu vực? Bà Lan chia sẻ: “Đó là bài toán khó. Hiện nay cần đánh giá thực trạng công nghệ chế biến Việt Nam, năng lực hấp thụ công nghệ của các doanh nghiệp như thế nào. Mình cũng cần xem xét công nghệ thế giới, khi đó mới có thể xem xét lộ trình tiếp cận công nghệ tiên tiến. Giải quyết bài toán này không thể nhanh, vì nó vừa là vấn đề hành lang cơ chế chính sách, vừa là vấn đề vốn, thuế, còn nhiều cơ chế khác, vừa liên quan đến đầu tư mũi nhọn và năng lực tiếp cận của doanh nghiệp”.
Trước thực trạng này, mới đây Bộ KHCN và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn kết hợp với cơ quan quản lý doanh nghiệp nhỏ và vừa của Hàn Quốc khai trương các điểm kết nối cung cầu nhằm cung cấp thông tin về công nghệ. Trao đổi với phóng viên Báo TNVN, Thứ trưởng Bộ KHCN Trần Văn Tùng cho biết, đây là nguồn cung về công nghệ của Hàn Quốc và các nước trên thế giới cho các doanh nghiệp. Đồng thời đây cũng là điểm các doanh nghiệp có thể đến và kết nối với các chuyên gia về công nghệ ở các nước trên thế giới. “Chúng tôi hy vọng điểm kết nối này ra đời sẽ hết sức hữu ích cho doanh nghiệp. Các doanh nghiệp Việt Nam sẽ có cơ hội để tìm kiếm những công nghệ tiên tiến và phù hợp để giúp cho việc đổi mới công nghệ sau thu hoạch”, ông Tùng nhấn mạnh.
Nguồn: VOV
Category: Diễn đànTags: công nghệ sau thu hoạch, D-Agrotech 2017, nông nghiệp công nghệ cao
09:54' - 17/04/2018
BNEWS Tình trạng nông sản được mùa - mất giá, nhiều mặt hàng phải kêu gọi cộng đồng chung tay giải cứu vẫn là điệp khúc những năm gần đây.
Ngoài nguyên nhân từ khâu tổ chức sản xuất thì việc ứng dụng công nghệ sau thu hoạch còn yếu khiến cho nông sản sau thu hoạch chưa được khai thác hiệu quả.Xoay quanh vấn đề này, phóng viên TTXVN đã có cuộc trao đổi với PGS. TS Nguyễn Thị Bích Thủy, Trưởng Bộ môn Công nghệ Sau thu hoạch, Học viện Nông nghiệp Việt Nam.
BNEWS: Xin bà cho biết công nghệ sau thu hoạch có vai trò như thế nào trong ngành sản xuất nông nghiệp, đặc biệt với Việt Nam là nước có lợi thế về các mặt hàng nông sản xuất khẩu?
Bà Nguyễn Thị Bích Thủy: Việt Nam rất có tiềm năng và đang nằm trong top đầu của một số ngành hàng xuất khẩu nông sản có giá trị. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng công nghệ sau thu hoạch của chúng ta vẫn còn những điểm yếu. Tổn thất sau thu hoạch của vẫn còn ở mức cao, từ 12 đến 15% đối với hạt, từ 25 đến 30% đối với rau quả và các sản phẩm chăn nuôi còn cao hơn. Do đó, giảm tổn thất sau thu hoạch là một trong những vấn đề mấu chốt trong nông nghiệp hiện nay. Phóng viên: Vậy bà có thể đánh giá về tình hình ứng dụng công nghệ sau thu hoạch của ngành nông nghiệp, nhất là với các mặt hàng nông sản? Bà Nguyễn Thị Bích Thủy: Không khó để có thể nhận thấy công nghệ sau thu hoạch của chúng ta vẫn còn khá hạn chế nếu như không nói là còn tương đối yếu. Những câu chuyện về giải cứu các mặt hàng nông sản liên tục trong những năm gần đây là một minh chứng cho thấy công nghệ sau thu hoạch của chúng ta vẫn còn nhiều vấn đề cần được giải quyết.
BNEWS: Việc ứng dụng công nghệ sau thu hoạch trong lĩnh vực nào đang được ứng dụng hiệu quả và lĩnh vực nào còn hạn chế thưa bà?
Bà Nguyễn Thị Bích Thủy: Các mặt hàng nông sản của chúng ta chủ yếu xuất khẩu dưới dạng tươi, thô và có khoảng 70% mặt hàng được xuất sang thị trường Trung Quốc. Chúng ta cũng có cơ hội xuất khẩu vào những thị trường có nhu cầu cao như EU, Mỹ, Nhật Bản... nhưng do công nghệ sau thu hoạch còn khá hạn chế nên nông sản xuất khẩu chưa đạt được tiêu chuẩn để vào được những thị trường này.
Tuy nhiên, tín hiệu đáng mừng từ xuất khẩu các mặt hàng nông sản trong những năm gần đây cũng cho thấy công nghệ sau thu hoạch đã dần được cải thiện. Riêng quý I/2018, kim ngạch xuất khẩu rau quả của Việt Nam đạt gần 1 tỷ USD; trong đó thanh long tăng hơn 30%, nhãn tăng trên 20%. Đây là minh chứng cho thấy công nghệ sau thu hoạch đối với các sản phẩm rau quả Việt Nam đã khởi sắc.
BNEWS: Câu chuyện công nghệ sau thu hoạch, làm thương hiệu và phân phối sản phẩm sau thu hoạch chưa thực sự hiệu quả đã được nói nhiều. Vậy theo bà đâu là nguyên nhân của vấn đề này?
Bà Nguyễn Thị Bích Thủy: Khi nói đến chuỗi sản xuất, chúng ta phải nói đến tất cả các yếu tố cùng tham gia; trong đó có vai trò của “các nhà”. Tuy nhiên, sự liên kết giữa “các nhà” hiện còn lỏng lẻo, mỗi một nhà đang còn loay hoay với những cái khó của mình nên chưa có sự kết nối tốt. Hiện nay, chúng ta có tiềm năng sản xuất nông nghiệp tốt, nhưng vẫn còn manh mún, nhỏ lẻ dẫn đến chất lượng sản phẩm làm ra chưa đồng đều. Với cách sản xuất này rất khó để áp dụng các công nghệ tiên tiến. Trong khi đó, các nhà khoa học ở các trường đại học, các viện nghiên cứu cũng rất nỗ lực để đóng góp vào việc chuyển giao công nghệ, nhưng sự kết nối với doanh nghiệp cũng gặp những trở ngại nhất định khiến họ chưa tìm thấy cơ hội tốt để có thể hợp tác. Với doanh nghiệp, sự đầu tư của họ còn khá dè dặt bởi nguồn vốn đầu tư là câu chuyện lớn. Bên cạnh đó, những rủi ro trong đầu tư hoặc hiệu quả khi thu hồi vốn cũng còn có những hạn chế nhất định nên họ cũng khá dè dặt trong việc đầu tư vào công nghệ sau thu hoạch. Ngoài ra, vai trò định hướng của các nhà quản lý, những cơ chế khuyến khích phù hợp... cho các đối tượng cũng rất cần có sự kết nối chặt chẽ để các bên hỗ trợ nhau, đưa ra giải pháp đồng bộ và toàn diện hơn.
BNEWS: Một trong những vấn đề quan trọng để ứng dụng công nghệ sau thu hoạch là vấn đề con người. Vậy theo bà nguồn nhân lực của Việt Nam đã đáp ứng được nhu cầu và làm sao để nâng cao được chất lượng nguồn nhân lực trong giai đoạn hiện nay?
Bà Nguyễn Thị Bích Thủy: Việc ứng dụng những công nghệ nông nghiệp thông minh trong giai đoạn tới cho thấy nguồn nhân lực phải đạt với trình độ kỹ thuật cao mới có thể tiếp nhận và ứng dụng được. Tuy nhiên, nguồn nhân lực lao động trong nông nghiệp chúng ta đang dư thừa, còn nguồn nhân lực có đủ kiến thức, năng lực và kể cả những nghề nghiệp phù hợp có thể tham gia vào những hoạt động nông nghiệp ở các lĩnh vực sau thu hoạch vẫn còn thiếu. Chính vì vậy, vai trò của đào tạo, nghiên cứu khoa học là rất quan trọng. Đây là điểm mấu chốt để có thể góp phần cho nền nông nghiệp Việt Nam khởi sắc. Đối với trường đại học, chất lượng đào tạo sẽ theo hướng tiếp cận nhiều hơn với công nghệ mới. Các trường đại học có đào tạo về công nghệ sau thu hoạch; trong đó Học viện Nông nghiệp Việt Nam là đơn vị có kinh nghiệm trong đào tạo đã liên doanh liên kết với các doanh nghiệp, đưa các mô hình đào tạo gắn kết với việc thực hành để nâng cao tay nghề… Cùng với nghiên cứu khoa học, việc đào tạo bổ sung cho cán bộ các tỉnh, các huyện cũng rất cần thiết để trang bị cho họ những kiến thức mới trong lĩnh vực nông nghiệp nói chung và công nghệ sau thu hoạch nói riêng.
BNEWS: Việc ứng dụng công nghệ cao sau thu hoạch nông sản, lâu nay không chỉ người nông dân mà ngay cả doanh nghiệp vẫn thường kêu khó trong việc tiếp cận vốn đầu tư máy móc, trang thiết bị. Vậy theo bà, cần phải làm gì để gỡ bỏ “nút thắt” này?
Bà Nguyễn Thị Bích Thủy: Vấn đề này chúng ta phải nhìn nhận từ cả hai phía, nhất là từ phía nhà nước cần có sự quan tâm và đầu tư nguồn ngân sách nhất định để hỗ trợ. Có chính sách hỗ trợ về tín dụng cho người nông dân bởi điều kiện của họ còn quá khó khăn. Đối với doanh nghiệp, họ cũng cần có niềm tin khi bỏ vốn đầu tư cho công nghệ, nhưng phải đảm bảo mang lại những kết quả xứng đáng. Nhà nước cần có sự điều chỉnh chính sách sao cho phù hợp. Trong đó, những chương trình đầu tư mà doanh nghiệp là đối tượng ưu tiên, là đối tượng trung tâm kết nối với nhà khoa học để đưa ra những công nghệ mới vào các lĩnh vực nông nghiệp nói chung cũng như công nghệ sau thu hoạch nói riêng.
BNEWS: Ngoài các giải pháp về vốn thì còn cần những giải pháp cụ thể gì để đẩy mạnh ứng dụng công nghệ sau thu hoạch, thưa bà?
Bà Nguyễn Thị Bích Thủy: Nhà nước cần có một chiến lược và tầm nhìn dài hạn đối với từng nhóm đối tượng, đồng thời có những chính sách cụ thể. Đơn cử như cần có chính sách hỗ trợ người nông dân - những người trực tiếp sản xuất; hỗ trợ các cơ sở đào tạo, các viện nghiên cứu để tăng cường các hoạt động nghiên cứu hỗ trợ cho công nghệ sau thu hoạch. Doanh nghiệp cũng cần có những chính sách khuyến khích để giúp họ tiếp cận đầu tư vào công nghệ mới. Sự đầu tư về tài chính hợp lý từ Chính phủ cùng với sự nhận thức của các bên khi tham gia vào lĩnh vực nông nghiệp sẽ góp phần mang lại hiệu quả tốt hơn cho các chuỗi sản xuất sản phẩm qua đó mang lại giá trị gia tăng cho chuỗi sản xuất đó. Ngoài ra, chúng ta cũng cần kêu gọi đầu tư từ bên ngoài, hợp tác công tư với những đối tác có năng lực tốt trong lĩnh vực công nghệ sau thu hoạch nói riêng cũng như trong nông nghiệp nói chung. Ví dụ như Việt Nam và Hà Lan đã có những hợp tác để tiếp cận những công nghệ mới, kêu gọi doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào lĩnh vực này. Tôi nghĩ đây cũng là cơ hội rất tốt cho doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận, học hỏi…
BNEWS: Xin cảm ơn bà!