Để nắm được một cách đầy đủ thực trạng tài chính cũng như tình hình sử dụng tài sản của doanh nghiệp, cần thiết phải đi sâu xem xét các mối quan hệ và tình hình biến động của các khoản mục trong từng báo cáo tài chính và giữa các báo cáo tài chính với nhau.
Việc phân tích báo cáo tài chính thường được tiến hành bằng hai phương pháp: phương pháp phân tích ngang và phương pháp phân tích dọc báo cáo tài chính.
Phân tích ngang báo cáo tài chính là việc so sánh đối chiếu tình hình biến động cả về số tuyệt đối và số tương đối trên từng chỉ tiêu của từng báo cáo tài chính, còn phân tích dọc là việc sử dụng các quan hệ tỷ lệ, các hệ số thể hiện mối tương quan giữa các chỉ tiêu trong từng báo cáo tài chính và giữa các báo cáo tài chính với nhau để rút ra kết luận.
Cụ thể, trong thực tế người ta thường sử dụng các phương pháp sau:
Phương pháp so sánh được sử dụng phổ biến nhất và là phương pháp chủ yếu trong phân tích tài chính để đánh kết quả, xác định vị trí và xu hướng biến đổi của chỉ tiêu phân tích.
Có nhiều phương thức so sánh và sử dụng phương thức nào là tuỳ thuộc vào mục đích và yêu cầu của việc phân tích.
+ So sánh chỉ tiêu thực tế với các chỉ tiêu kế hoạch, dự kiến hoặc định mức. Đây là phương thức quan trọng nhất để đánh giá mức độ thực hiện chỉ tiêu kế hoạch, định mức và kiểm tra tính có căn cứ của nhiệm vụ kế hoạch được đề ra.
+ So sánh chỉ tiêu thực hiện giữa các kỳ trong năm và giữa các năm cho thấy sự biến đổi trong hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
+ So sánh các chỉ tiêu của doanh nghiệp với các chỉ tiêu tương ứng của doanh nghiệp cùng loại hoặc của doanh nghiệp cạnh tranh.
+ So sánh các thông số kinh tế- kỹ thuật của các phương án sản xuất kinh doanh khác nhau của doanh nghiệp.
Để áp dụng phương pháp so sánh cần phải đảm bảo các điều kiện có thể so sánh được của các chỉ tiêu:
+ Khi so sánh các chỉ tiêu số lượng phải thống nhất về mặt chất lượng.
+ Khi so sánh các chỉ tiêu chất lượng phải thống nhất về mặt số lượng.
+ Khi so sánh các chỉ tiêu tổng hợp, phức tạp phải thống nhất về nội dung, cơ cấu của các chỉ tiêu.
+ Khi so sánh các chỉ tiêu hiện vật khác nhau phải tính ra các chỉ tiêu này bằng những đơn vị tính đổi nhất định.
+ Khi không so sánh được bằng các chỉ tiêu tuyệt đối thì có thể so sánh bằng các chỉ tiêu tương đôí. Bởi vì, trong thực tế phân tích, có một số trường hợp, việc so sánh các chỉ tiêu tuyệt đối không thể thực hiện được hoặc không mang một ý nghĩa kinh tế nào cả, nhưng nếu so sánh bằng các chỉ tiêu tương đối thì hoàn toàn cho phép và phản ánh đầy đủ, đúng đắn hiện tượng nghiên cứu.
Trong phân tích so sánh có thể sử dụng số bình quân, số tuyệt đối và số tương đối.
Số bình quân phản ánh mặt chung nhất của hiện tượng, bỏ qua sự phát triển không đồng đều của các bộ phận cấu thành hiện tượng đó, hay nói cách khác, số bình quân đã san bằng mọi chênh lệch về trị số của các chỉ tiêu...Số bình quân có thể biểu thị dưới dạng số tuyệt đối hoặc dưới dạng số tương đối[ tỷ suất]. Khi so sánh bằng số bình quân sẽ thấy mức độ đạt được so với bình quân chung của tổng thể, của ngành, xây dựng các định mức kinh tế kỹ thuật.
Phân tích bằng số tuyệt đối cho thấy rõ khối lượng, quy mô của hiện tượng kinh tế. Các số tuyệt đối được so sánh phải có cùng một nội dung phản ánh, cách tính toán xác định, phạm vi, kết cấu và đơn vị đo lường.
Sử dụng số tương đối để so sánh có thể đánh giá được sự thay đổi kết cấu của hiện tượng kinh tế, đặc biệt có thể liên kết các chỉ tiêu không giống nhau để phân tích so sánh. Tuy nhiên số tương đối không phản ánh được thực chất bên trong cũng như quy mô của hiện kinh tế. Vì vậy, trong nhiều trường hợp khi so sánh cần kết hợp đồng thời cả số tuyệt đối và số tương đối.
Phương pháp này được áp dụng rộng rãi để xác định xu hướng và mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đối với chỉ tiêu phân tích. Khi phân tích, để nghiên cứu ảnh hưởng của một nhân tố nào đó phải loại trừ ảnh hưởng của các nhân tố khác.
Trong thực tế phương pháp loại trừ được sử dụng trong phân tích kinh tế dưới 2 dạng là: phương pháp thay thế liên hoàn và phương pháp số chênh lệch.
Là phương pháp xác định ảnh hưởng của các nhân tố bằng cách thay thế lần lượt và liên tiếp các nhân tố từ giá trị kỳ gốc sang kỳ phân tích để xác định trị số của chỉ tiêu khi nhân tố đó thay đổi. Sau đó so sánh trị số của chỉ tiêu vừa tính được với trị số của chỉ tiêu khi chưa có biến đổi cuả nhân tố cần xác định sẽ tính được mức độ ảnh hưởng của nhân tố đó.
Điều kiện áp dụng phương pháp là mối quan hệ giữa nhân tố cần đo ảnh hưởng và chỉ tiêu phân tích phải thể hiện được dưới dạng công thức. Ngoài ra việc sắp xếp các nhân tố ảnh hưởng và xác định ảnh hưởng của chúng đối với các chỉ tiêu phân tích phải theo thứ tự từ nhân tố số lượng đến nhấn tố chất lượng. Trình tự thay thế các nhân tố phải tuân theo nguyên tắc nhất định vừa phù hợp với ý nghĩa của hiện tượng nghiên cứu vừa phải đảm bảo mối liên hệ chặt chẽ về thực chất của các nhân tố.
Trình tự thực hiện phương pháp thay thế liên hoàn:
+ Bước 1: Sơ bộ phân tích về mặt lý luận mối quan hệ giữa các nhân tố và chỉ tiêu kết quả và phân loại các nhân tố thành nhân tố số lượng và nhân tố chất lượng.
+ Bước 2: Sắp xếp các nhân tố theo thứ tự: nhân tố đứng sau chất lượng hơn nhân tố đứng trước.
X= a* b* c* d
Số liệu kế hoạch: X0=a0*b0*c0*d0
Số liệu thực tế: X1= a1*b1*c1*d1
+ Bước 3: Lập các tích số trung gian và ở mỗi tích số sau, chỉ tiêu báo cáo được thay thế tương ứng cho chỉ tiêu kế hoạch.
X01= a1*b0*c0*d0
X02= a1*b1*c0*d0
X03= a1*b1*c1*d0
+ Bước 4: Xác định mức độ ảnh hưởng của các nhân tố bằng cách lấy tích số thứ hai trừ đi tích số thứ nhất, tích số thứ ba trừ đi tích số thứ hai, tích số thứ tư trừ đi tích số thứ thứ ba...
Δ size 12{Δ} {}Xa=[ a1*b0*c0*d0]-[a0*b0*c0*d0]
Δ size 12{Δ} {}Xb=[ a1*b1*c0*d0]-[ a1*b0*c0*d0]
Δ size 12{Δ} {}Xc=[a1*b1*c1*d0]-[a1*b1*c0*d0]
Δ size 12{Δ} {}Xd=[a1*b1*c1*d1]-[a1*b1*c1*d0]
Như vậy, khi có n nhân tố thì có[ n- 1] lần thay thế tức là lập được[ n- 1] tích số trung gian. Khi thay đổi trình tự thay thế thì mức độ ảnh hưởng của các nhân tố sẽ thay đổi, còn tổng mức độ ảnh hưởng của chúng thì không đổi.
Ưu điểm của phương pháp thay thế liên hoàn: Xác định được mức độ và chiều hướng ảnh hưởng của các nhân tố, sắp xếp các nhân tố theo mức độ ảnh hưởng của chúng, từ đó sẽ có biện pháp nhằm khai thác, thúc đẩy những nhân tố tích cực và hạn chế những nhân tố tiêu cực.
Nhược điểm của phương pháp thay thế liên hoàn:
- Không có khả năng luận cứ rõ ràng trình tự cụ thể về sự thay thế của các nhân tố cũng như tính quy ước của việc phân tích các nhân tố ảnh hưởng thành các nhân tố số lượng và các nhân tố chất lượng. Điều này càng trở nên khó khăn khi có nhiều nhân tố trong tính toán phân tích.
- ảnh hưởng của mỗi nhân tố được xem xét tách rời, không tính đến mối quan hệ qua lại của nó với các nhân tố khác, mặc dù sự thay đổi của một trong các nhân tố dẫn tới sự thay đổi của các nhân tố khác.
Phương pháp số chênh lệch thực chất là phương pháp rút gọn của phương pháp thay thế liên hoàn. Do vậy, nó cũng đòi hỏi những điều kiện và cũng có những ưu điểm, hạn chế như thay thế liên hoàn.
Theo phương pháp này, mức độ ảnh hưởng của nhân tố nào đó đối với chỉ tiêu tổng hợp được xác định bằng số chênh lệch của nhân tố đó nhân với các nhân tố khác được cố định trong khi lập tích số.
Trình tự tiến hành phương pháp số chênh lệch:
- Xác định số chênh lệch tuyệt đối với dấu tương ứng của mỗi một nhân tố.
- Nhân số chênh lệch của mỗi một nhân tố với số kế hoạch của các nhân tố khác chưa đo ảnh hưởng và với số thực tế của các nhân tố khác đã đo ảnh hưởng.
Trong quá trình hoạt động kinh doanh của các chủ thể thì việc kết quả đạt được như thế nào luôn được các chủ thể này đặt lên hàng đầu. Cũng chính vì đặt sự quan tâm rất lớn đối với những vấn đề này cho nên du có bất kì một tác động nhỏ nào từ các nhân tố khác bên ngoài tới kết quả thì các chủ thể này cũng sẽ thực hiện các phương pháp để nhận biết được mức độ ảnh hưởng của các nhân tố lên chỉ tiêu phân tích bằng cách thay thế lần lượt và liên tiếp các nhân tố việc làm này dựa trên phương pháp thay thế liên hoàn. Vậy trong quá trình hoạt động thì phương pháp thay thế liên hoàn được các chủ thể thực hiện với định nghĩa là gì? Nội dung và trình tự của phương pháp này được biết đến với nội dung như thế nào? Trong nội dung bài viết dưới đây, Luật Dương Gia sẽ gửi tới quý bạn đọc nội dung liên quan đến phương pháp thay thế liên hoàn như sau:
Luật sư tư vấn luật trực tuyến miễn phí qua tổng đài: 1900.6568
1. Phương pháp thay thế liên hoàn là gì?
Theo như thự tiến thì phương pháp xác định mức độ ảnh hưởng của các nhân tố lên chỉ tiêu phân tích bằng cách thay thế lần lượt và liên tiếp các nhân tố từ giá trị gốc sang kì phân tích để xác định trị số của chỉ tiêu khi nhân tố đó thay đổi được biết đến và gọi chung với tên gọi đó chính là phương pháp thay thế liên hoàn trong qúa trình kinh doanh.
Bạn đang xem: Bài tập và bài giải phương pháp thay thế liên hoàn
Tiếp theo đó là việc các chủ thể tham gia trong hoạt động kinh doanh sẽ thực hiện hoạt động so sánh trị số của chỉ tiêu vừa tính được với trị số của chỉ tiêu khi chưa có biến đổi của nhân tố cần xác định, ta sẽ tính được mức độ ảnh hưởng của nhân tố đó. Đồng thời thì theo như quy định trong lĩnh vực tài chính kinh doanh thì một trong những phương pháp tính toán kĩ thuật được sử dụng trong khoa học phân tích kinh tế được xác định ở đây đó chính là phương pháp thay thế liên hoàn. Và phương pháp này cũng đực xác định đó chính là một chỉ tiêu kinh tế chịu sự tác động của nhiều nhân tố.
Theo như thị trường thực tế và thông qua sự tìm hiểu và nhận biết của tác giả thì chỉ tiêu doanh số bán hàng của một doanh nghiệp hoạt động kinh doanh sẽ bao gồm ít nhất chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi hai nhân tố, đó là một là khối lượng bán hàng, và hai là giá bán hàng hóa. Đồng thời thì để có thể nghiên cứu mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố lên chỉ tiêu cần phân tích thì các nhà nghiên cứu và phân tích đã hông qua phương pháp thay thế liên hoàn để hoàn thành công việc này.
Cũng giống như các phương pháp kha thì trong nội dung phân tích về phương pháp thay thế liên hoàn thì tác giả cũng sẽ đưa ra nguyên tắc sử dụng phương pháp thay thế liên hoàn. Do đó để các nhà phân tích có thể thực hiện đươc việc phân tích phương pháp thay thế liên hoàn thì cần phải xác định đầy đủ các nhân tố ảnh hưởng lên chỉ tiêu kinh tế phân tích và thể hiện mối quan hệ các nhân tố ảnh hưởng đến chỉ tiêu phân tích bằng một công thức nhất định. Đồng thời thì, việc mà các nhà phân tích thực hiện hoạt động sắp xếp các nhân tố ảnh hưởng trong công thức theo trình tự nhất định và chú ý:
+ Một là, một phần trong phương pháp thay thế liên hoan thực hiện được phải dựa trên nhân tố khối lượng thay thế trước, nhân tố trọng lượng thay thế sau.
+ Hai là, một phần trong phương pháp thay thế liên hoan thực hiện được phải dựa trên nhân tố ban đầu thay thế trước, nhân tố thứ phát thay thế sau.
+ Ba là, một phần trong phương pháp thay thế liên hoan thực hiện được phải dựa trên các định ảnh hưởng của nhân tố nào thì lấy kết quả tính toán của bước trước để tính mức độ ảnh hưởng và cố định các nhân tố còn lại.
2. Nội dung và trình tự của phương pháp thay thế liên hoàn
Như đã phân tích và nêu ra ở trên về phương pháp thay thế liên hoàn thì trong nội dung mục 2 này tác giả cũng sẽ khẳng định lại định nghĩa về phương pháp thay thế liên hoàn một lần nữa. Bởi vì có sự nhắc lại này là do muốn quý bạn đọc biết thêm về một tên gọi khác của phương pháp thay thế liên hoàn đó chính là phương pháp thay thế kiểu mắt xích. Do đó, phương pháp thay thế liên hoàn được sử dụng để xác định mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến kết qủa kinh tế khi các nhân tố ảnh hưởng này có quan hệ tích số, thương số hoặc kết hợp cả tích và thương với kết quả kinh tế. Nội dung và trình tự của phương pháp này như sau:
– Đầu tiên, của phương pháp thay thế liên hoàn là phải biết đựơc số lượng các nhân tốt ảnh hưởng. Bên cạnh đó thì mối quan hệ của phương pháp thay thế liên hoàn này phải có chungnhững chỉ tiêu phân tích và từ đó xác định được công thức tính chính xác nhất của chỉ tiêu.
– Thứ hai, tiếp theo của phương pháp thay thế liên hoàn đó là việc sắp xếp thứ tự các nhân tố theo một trình tự nhất định. Trong phương pháp thay thế liên hoàn thì thì việc sắp xếp cần phải tuân thủ quy định như sau:
Một là, nhân tố số lượng xếp trước, nhân tố chất xếp sau
Hai là, đối với trường hợp có nhiều nhân tố số lượng cùng ảnh hưởng thì nhân tố chủ yếu xếp trước nhân tố thứ yếu xếp sau và không đảo lộn trình tự này.
– Thứ ba, trong phương pháp thay thế liên hoàn sẽ tiến hành lần lượt thay thế từng nhân tố một theo trình tự nói trên. Do đó, nhân tố nào được thay thế, nó sẽ lấy giá trị thực tế từ đó, còn các nhân tố chưa được thay thế phải giữ nguyên giá trị ở kỳ gốc hoặc kỳ kế hoạch
– Cuối cùng, trong phương pháp thay thế liên hoàn có bao nhiêu nhân tố phải thay thế bấy nhiêu lần và tổng hợp ảnh hưởng của các nhân tố phải bằng với đối tượng cụ thể của phân tích.
Để làm rõ các vấn đề lý luận ở trên, có thể lấy một số ví dụ khái quát như sau:
Ví dụ 1: Giả định chỉ tiêu D cần phân tích; D tuỳ thuộc vào 3 nhân tố ảnh hưởng, theo thứ tự d, e và g; các nhân tố này có quan hệ tích số chỉ tiêu A, từ đó chỉ tiêu A được xác định cụ thể như sau:
D = d.e.g
Ta quy ước thời kỳ kế hoạch được ký hiệu là số 0 [số không] còn kỳ thực tế được ký hiệu bằng số 1 [số một] – Từ quy ước này, chỉ tiêu D kỳ kế hoạch và kỳ thực tế lần lượt được xác định như sau:
D0 = d0 . e0 . g0 và
D1 = d1 . e1 . g1
Đối tượng cụ thể của phân tích được xác định là:
D1 – D0 = HD
Chênh lệch nói trên có thể được giải thích bởi ảnh hưởng của ba nhân tố cụ thể là d, e và g; bằng phương pháp thay thế liên hoàn, mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố lần lượt được xác định như sau:
– Thay thế lần 1: Thay thế nhân tố d:
d1 . e0 . g0 – d0 . e0 . g0 = Hd
Da là ảnh hưởng của nhân tố d.
– Thay thế lần 2: Thay thế nhân tố e.
d1e1g0 – d1e0g0 = He
He là kết quả ảnh hưởng của nhân tố e.
– Thay thế lần 3: Thay thế nhân tố g.
d1 . e1 . g1 – d1e1g0 = Hg
Hg là nhân tố ảnh hưởng của nhân tố g.
Xem thêm: Ở Máy Thu Thanh Tín Hiệu Vào Khối Chọn Sóng Thường Là, Tra Cứu & Tìm Kiếm Đáp Án Của Câu Hỏi
– Tổng hợp ảnh hưởng của ba nhân tố, ta có:
Hd + He +Hg = HD = D1 – D0
Ví dụ 2: Chỉ tiêu E cần phân tích: B tuỳ thuộc vào ba nhân tố, theo thứ tự d, e, g; các nhân tố này có quan hệ kết hợp cả thương và tích với chỉ tiêu E, từ đó E được xác định như sau:
E= dg/e
Ta cũng quy ước như ví dụ 1, từ đó E0 và E1 lần lượt được xác định như sau:
E= d0g0/e0 và E1= d1g1/e1
Khi so sánh giữa E1 với E0, ta có:
E1 – E0 = HE
HE cũng do ảnh hưởng của ba nhân tố d, e, g và bằng phương pháp thay thế liên hoàn, mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố lần lượt xác định được như sau:
– Do ảnh hưởng của nhân tố d [thay thế lần 1]:
d1g0/e0 – d0g0/e0 = Hd
Do ảnh hưởng của nhân tố e [thay thế lần 2]:
d1g0/e1 – d1g1/e0 = He
Do ảnh hưởng của nhân tố g [thay thế lần 3]:
d1g1/e1 – d1g1/e0 = Hg
Tổng hợp ảnh hưởng của cả ba nhân tố, ta có:
Hd + He + Hg = HE = E1 – E0
Như vậy, có thể thấy rằng thì từ ví dụ đã trình bày ở trên ở mỗi lần thay thế, giữa các đại lượng khi loại trừ lẫn nhau tồn tại các thừa số chung. Đối với ví dụ ở lần thay thế thứ nhất, có các thừa số chung là e0, g0; ở lần thay thế thứ hai, các thừa số chung là d1, g0, còn ở lần thay thế thứ ba, các thừa số chung là d1, e1.