Bảo hiểm nhân thọ và Bảo hiểm xã hội [BHXH] là những loại hình bảo hiểm khá phổ biến tại Việt Nam. Với nhiều người, bảo hiểm nhân thọ ngoài phòng ngừa rủi ro còn giống như một phương thức tiết kiệm, một sự bảo vệ tài chính. Trong khi đó, theo giải thích của Luật Bảo hiểm xã hội hiện hành, BHXH là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ BHXH.
Bảo hiểm nhân thọi [BHNT] và bảo hiểm xã hội [BHXH] đều là những giải pháp giúp người tham gia bảo vệ sức khỏe, hỗ trợ tài chính khi gặp những biến cố, tai nạn.
| Tiêu chí | Bảo hiểm nhân thọ | Bảo hiểm xã hội |
| Tính tự nguyện | BHNT là hình thức bảo hiểm mang tính tự nguyện, người dân có thể lựa chọn tham gia hoặc không tham gia. |
BHXH có thể mang tính bắt buộc hoặc tự nguyện tùy thuộc vào từng đối tượng cụ thể. BHXH hiện nay có 02 loại hình là BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện. Nếu thuộc đối tượng bắt buộc tham gia BHXH, người dân sẽ không được lựa chọn không tham gia hoặc thỏa thuận với người sử dụng lao động về việc không đóng bảo hiểm để nhận thêm tiền. Còn với BHXH tự nguyện thì người dân có thể đóng hoặc không đóng cũng được. |
| Cơ quan, tổ chức thực hiện | BHNT là sản phẩm của công ty kinh doanh bảo hiểm nên các chính sách, quyền lợi về BHNT sẽ do công ty này tổ chức thực hiện. Khi xảy ra sự kiện bảo hiểm là sự kiện khách quan do các bên thoả thuận hoặc pháp luật quy định thì công ty bảo hiểm phải trả tiền bảo hiểm cho người thụ hưởng hoặc bồi thường cho người được bảo hiểm theo các điều khoản đã được thỏa thuận trong hợp đồng. | BHXH [bao gồm cả bảo hiểm bắt buộc và bảo hiểm tự nguyện] đều do Nhà nước tổ chức và đảm bảo thực hiện. Theo đó, các chính sách, quyền lợi của người tham gia sẽ được giải quyết theo quy định tại Luật BHXH và các văn bản có liên quan. |
| Đối tượng hưởng bảo hiểm | Người được hưởng BHNT là người mua bảo hiểm hoặc người được tổ chức, cá nhân mua bảo hiểm chỉ định để nhận tiền theo hợp đồng bảo hiểm. |
Đối tượng hưởng BHNT có thể là bất cứ ai và do người mua bảo hiểm chỉ định trong hợp đồng bảo hiểm đã ký. Người hưởng có thể người thân hoặc thậm chí không có quan hệ huyết thống với người mua bảo hiểm nhưng lại được người này chỉ định hưởng. Trong khi đó, BHXH chỉ giải quyết quyền lợi đối với người tham gia. Riêng trường hợp người tham gia BHXH tử vong, các quyền lợi về chế độ tử tuất sẽ được giải quyết cho thân nhân của người này. Tuy nhiên sẽ không có sự chỉ định người hưởng bảo hiểm ở đây mà quỹ BHXH sẽ chi trả tiền chế độ cho những thân nhân đủ điều kiện theo quy định của pháp luật. |
| Thời gian đóng bảo hiểm |
Thời gian đóng BHNT linh hoạt phụ thuộc vào mỗi sản phẩm và nhu cầu cũng như khả năng kinh tế của người tham gia. Do đó, người tham gia có thể chủ động được khoảng thời gian đóng BHNT phù hợp với mình. Thời hạn của gói BHNT phổ biến nhất thường là từ 10 – 20 năm. Quyền lợi được giải quyết cho người tham gia BHNT sẽ phụ thuộc vào thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm. |
Người tham gia phải đóng ít nhất 20 năm thì mới đủ điều kiện về số năm tham gia bảo hiểm để tính hưởng lương hưu khi về già. Hầu hết các quyền lợi khác về bảo hiểm xã hội cũng bị ảnh hưởng bởi số năm đóng BHXH. Thông thường đóng bảo hiểm nhiều năm thì được hưởng quyền lợi nhiều hơn so với người đóng ít năm. |
| Mức đóng bảo hiểm | Khi tham gia BHNT, người dân hoàn toàn có thể linh hoạt trong việc lựa chọn mức phí, thời gian đóng phí, thời hạn hợp đồng, tạm ứng/ tạm dừng đóng phí theo khả năng tài chính. Hiện không có giới hạn đặt ra với mức phí bảo hiểm nên nếu đóng BHNT ở mức cao thì tương ứng quyền lợi được hưởng cũng sẽ cao.
Theo các chuyên gia tài chính, mức phí đóng BHNT lý tưởng là 10 – 15% thu nhập. Đây là một mức phí hợp lý để duy trì đóng phí đều đặn nhằm đảm bảo quyền lợi mà không ảnh hưởng đến chi phí sinh hoạt của gia đình. |
Mức đóng BHXH bắt buộc của người lao động là sẽ được căn cứ trên tiền lương được thỏa thuận trong hợp đồng lao động. Mỗi tháng, cả người sử dụng lao động và người lao động đều phải đóng bảo hiểm nhưng với những tỷ lệ khác nhau: Người lao động đóng 10,5% tiền lương, người sử dụng đóng 21,5% tiền lương. Còn nếu tham gia BHXH tự nguyện, người tham gia sẽ được lựa chọn mức đóng phù hợp với thu nhập của mình. Tuy nhiên cả BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện đều bị giới hạn mức đóng tối thiểu và mức đóng tối đa. |
| Quyền lợi về bảo hiểm |
Phạm vi hưởng bảo hiểm khi tham gia BHNT phụ thuộc vào thỏa thuận của người mua và công ty bảo hiểm. Khi xảy ra các sự kiện mà hợp đồng ghi nhận, người mua hoặc người thụ hưởng sẽ được thanh toán tiền bảo hiểm. Người mua bảo hiểm có thể tùy chọn gói bảo hiểm phù hợp với mục đích bảo vệ và khả năng tài chính của mình. Một số quyền lợi có thể kể đến như thanh toán viện phí, chi trả tiền bảo hiểm cho người tham gia nếu không may mắc bệnh hiểm nghèo,… |
các quyền lợi về BHXH sẽ do luật quy định. BHXH bắt buộc sẽ bao gồm các chế độ thai sản, ốm đau, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hưu trí, tử tuất. Còn BHXH tự nguyện chỉ gồm chế độ hưu trí và tử tuất. Phải đáp ứng các điều kiện mà pháp luật quy định, người tham gia mới được cơ quan BHXH giải quyết chế độ tương ứng. |
LƯU Ý: Nội dung bài viết trên đây chỉ mang tính tham khảo. Tùy từng thời điểm và đối tượng khác nhau mà nội dung bài viết trên có thể sẽ không còn phù hợp do sự thay đổi của chính sách pháp luật. Mọi thắc mắc, góp ý xin vui lòng liên hệ về email:
[HBĐT] - Trong thời gian qua, một số trang mạng xã hội đưa thông tin so sánh quyền lợi giữa việc tham gia bảo hiểm thương mại và gửi tiền tiết kiệm với quyền lợi khi tham gia bảo hiểm xã hội [BHXH], tạo tâm lý bất an về chính sách BHXH. Một bộ phận người lao động không nắm được quy định của chính sách BHXH còn băn khoăn, lo lắng về tính ổn định của chính sách BHXH.
Người tham gia BHXH ở TP Hòa Bình được phát lương hưu tại nhà trong thời gian phòng, chống dịch Covid-19.
Trước hết, phải khẳng định chính sách BHXH là chính sách rất nhân văn của Đảng và Nhà nước, đảm bảo mọi công dân có quyền được hưởng an sinh xã hội. Chính sách này hoàn toàn khác với loại hình bảo hiểm nhân thọ [BHNT]. BHXH là loại hình bảo hiểm phi lợi nhuận, còn BHNT nhằm mục đích sinh lời. Như vậy, khoản lời của BHNT được lấy từ chính tiền của người tham gia. Cần lưu ý thù lao cho đại lý của BHNT cao [từ 20 - 25% trong năm đầu, giảm dần trong các năm về sau, nhưng không dưới 5%].
Về điều kiện, mức phí tham gia: Đối tượng tham gia BHXH là công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên, không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, với mức đóng xác định trước là 22% vào quỹ hưu trí, tử tuất. Nhưng đối với BHNT, mặc dù nhìn thoáng qua các gói quyền lợi thấy có vẻ hấp dẫn, nhưng họ đặt ra điều kiện khá ngặt nghèo về tuổi đời, sức khỏe tại thời điểm giao kết hợp đồng bảo hiểm để giảm thiểu rủi ro.
Về quyền lợi: Tiền đóng vào quỹ BHXH được điều chỉnh tăng tương ứng với chỉ số giá tiêu dùng từng năm [CPI] theo quy định của Chính phủ, được công bố tại năm người tham gia hưởng chế độ [chỉ số CPI tăng bình quân 8,1%/năm, tính từ năm 2008 đến nay]. Còn BHNT tính theo lãi suất thị trường. Người đang tham gia BHXH khi chết, hoặc bị thương tật vì bất cứ lý do gì, thời gian đã đóng BHXH đều được ghi nhận để tính hưởng BHXH. Người tham gia BHXH, khi đã hưởng lương hưu thì mức lương hưu được điều chỉnh định kỳ theo chỉ số giá tiêu dùng và mức tăng trưởng kinh tế. Riêng giai đoạn từ năm 2003 đến nay, Chính phủ nhiều lần điều chỉnh lương hưu, với mức tăng từ khoảng 7,5 - 9,3 lần [tùy theo nhóm đối tượng] so với mức lương hưu tại thời điểm năm 2002. Ngoài ra, trong toàn bộ thời gian hưởng lương hưu, quỹ BHXH trả kinh phí để cấp thẻ BHYT và được hưởng các quyền lợi về khám, chữa bệnh bình đẳng với mọi người khác, mà không phụ thuộc vào mức phí tham gia, loại bệnh... Khi người hưởng qua đời, người lo mai táng được hưởng trợ cấp mai táng phí bằng 10 tháng lương cơ sở tại thời điểm chết, thân nhân được hưởng chế độ tử tuất [trợ cấp hàng tháng hoặc một lần]. Đây là ưu điểm vượt trội của BHXH.
Như vậy, có thể nói người tham gia BHXH khi hưởng lương hưu được hưởng nhiều quyền lợi, chính lương hưu mới là cứu cánh cho người lao động khi về già, khi không còn khả năng để lao động tạo thu nhập. Còn đối với BHNT có quy định doanh nghiệp không phải trả tiền bảo hiểm trong một số trường hợp [chết do tự tử trong thời hạn 2 năm kể từ ngày nộp khoản phí bảo hiểm đầu tiên, hoặc kể từ ngày hợp đồng bảo hiểm tiếp tục có hiệu lực; chết hoặc bị thương tật vĩnh viễn do lỗi cố ý của bên mua bảo hiểm, hoặc lỗi cố ý của người thụ hưởng; người được bảo hiểm chết do bị thi hành án tử hình]. Đối với BHNT, quyền lợi được hưởng theo hợp đồng đã ký kết. Ngoài ra, trong trường hợp rủi ro doanh nghiệp bảo hiểm phá sản, người tham gia có thể mất hết quyền lợi.
Nếu so sánh giữa tham gia BHXH để hưởng lương hưu và gửi tiết kiệm, về cơ bản cũng tương tự như đã phân tích trong tương quan giữa tham gia BHXH và BHNT. Bởi các ngân hàng cũng hoạt động nhằm mục đích sinh lời, là nghề kinh doanh có lời nhất và cũng có thể bị phá sản. Phần tiền lời đó cũng được lấy chính từ tiền gửi tiết kiệm của người gửi. Khi gửi tiết kiệm, người tham gia được hưởng một khoản tiền lãi theo kỳ hạn của tiền gửi, sau thời gian khoảng 20 - 30 năm thì giá trị của khoản tiền gốc còn lại rất ít. Đây là điều ngược lại với BHXH, khi tiền đóng BHXH được trả lại bằng việc điều chỉnh tăng theo chỉ giá tiêu dùng [CPI] qua từng năm và trở thành căn cứ để tính lương hưu.
Đồng chí Nguyễn Duy Thường, Trưởng phòng Truyền thông và phát triển đối tượng [BHXH tỉnh] cho biết: Trong thời gian qua, công tác truyền thông về chính sách BHXH gặp nhiều khó khăn, do người dân chưa hiểu tường tận những ưu việt của chính sách BHXH. Nhiều người thường bị hấp dẫn bởi số tiền sau khi hết hợp đồng bảo hiểm, mà không nghĩ đến sự an toàn khi về già, ốm đau, bệnh tật... Đối với chính sách BHXH, người lao động khi làm việc được người sử dụng lao động đóng BHXH để hưởng đủ các chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hưu trí, tử tuất; người đủ 15 tuổi mà không thuộc trường hợp được người sử dụng đóng BHXH, được tham gia BHXH tự nguyện để hưởng chế độ hưu trí, tử tuất. Người tham gia BHXH tự nguyện còn được Nhà nước hỗ trợ tiền đóng khi tham gia BHXH tự nguyện, với thời gian hỗ trợ tối đa 10 năm…
Việt Lâm