GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 12CHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuA.Mục tiêu cần đạt: Giúp HS:-Từ việc tìm hiểu câu chuyện của người nghệ sĩ nhíp ảnh: đằng sau bức ảnh đẹp là số phậnđau đớn của người phụ nữ làng chài, từ đó thấu hiểu: mọi người chúng ta, nhất là những ngườinghệ sĩ không được đơn giản, sơ lược trong nhìn nhận đánh giá cuộc sống và con người-Thấy được nghệ thuật kết cấu độc đáo, cách triển khai cốt truyện, khắc hoạ nhân vật của mộtcây bút viết truyện ngắn có bản lĩnh và tài hoa.B. Chuẩn bị:-HS: Đọc SGK soạn bài theo câu hỏi.-GV: đọc tài liệu soạn bài.C.Cách thức tiến hành:Giáo viên hướng dẫn cho học sinh khám phá tác phẩm bằng những câu hỏi gợi mở, thuyếtgiảng, thảo luận nhóm…D.Tiến trình lên lớp:1.Ổn định:Lớp12K1Vắng …………….. Lớp12K2Vắng……………...……Lớp12K3Vắng……………..…….…2. Kiểm tra bài cũ, bài soạn:Kiểm tra bài cũ phần Những đứa con trong gia đình.3.Bài mới:HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ NỘI DUNG CẦN ĐẠTHS*Hoạt động 1:Tìm hiểu về tác I.Giới thiệu chung :giả.-GV:dựa vào sgk tự trình bày1.Tác giả:-Nguyễn Minh Châu[1930-1989] quê tỉnh Nghệ An.những kiến thức chung vềNguyễn Minh Châu và sựnghiệp sáng tác của ông.-Tham gia bộ đội từ năm 1950.1962 về công tác tại tạiphòng văn nghệ quân đội.Sau đó sang làm việc tại tạp chíVăn nghệ Quân đội.-Ông là nhà văn đi tiên phong trong thời kì đổimới.Năm 2000 được tặng giải thưởng HCM về văn họcnghệ thuật.- Sáng tác tiêu biểu:+Trước 1975 viết về đề tài chủ nghĩa anh hùng trongchiến đấu. Tác phẩm chính: Cửa sông, Những vùng trờikhác nhau, Dấu chân người lính...+Sau 1975: chuyển sang cảm hứng nhân sinh thế sựvới ngôn ngữ đời thường, bình dị:Người đàn bà trên chuyếntàu tốc hành, Bến quê, Chiếc thuyền ngoài xa.-GV:giới thiệu vài nét về tác2.Tác phẩm :phẩm.Tóm tắt?Truyện ngắn:Chiếc thuyền ngoài xa khơi sáng tác tháng8 năm 1983.In trong tập truyện ngắn cùng tên.Tác phẩm thểhiện phong cách của tác giả:Tự sự- triết lí, ngôn ngữ dung dịđời thường.3.Tóm tắt : Nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng → đến vùng venbiển[ nơi anh từng chiến đấu] chụp ảnh lịch. Sau nhiều ngàyphục kích, anh phát hiện một cảnh đắt trời cho về một chiếcthuyền chài đằng xa trong sương sớm. Nhưng phía sau bứcảnh tuyệt đẹp đó, khi chiếc thuyền vào bờ, một cảnh tượngkinh ngạc diễn ra: một người chồng vũ phu, một đứa con vìbảo vệ mẹ sẵn sàng đối nghịch với cha và một người đàn bàkhốn khổ, nhẫn nhục & cam chịu. Cảnh tượng ấy cứ ám ảnhtâm trí Phùng về sau dù anh đã rời khỏi vùng biển đó, nhấtlà hình ảnh người đàn bà.-GV:Nêu chủ đề của tác phẩm.4.Chủ đề :Truyện thể hiện quá trình nhận thức của người nghệ sĩvề mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời: nghệ thuậtkhông thể xa lạ với số phận của con người. Đồng thời đưa raquan điểm không thể nhìn đời và nhìn người một cách đơngiản một chiều, cần phải có cái nhìn đa diện, nhiều chiều.*Hoạt động 2: hướng dẫn đọchiểu tác phẩm.-GV cùng học sinh đọc lại tácphẩm.II.Đọc-hiểu tác phẩm:1.Những phát hiện của anh chàng nghệ sĩ về chiếcthuyền:-Phát hiện thứ nhất:+Một bức tranh nghệ thuật với vẻ đẹp trời cho, một vẻ-GV:người nghệ sĩ đã phát hiệnnhững điều gì ?Có mấy phát đẹp toàn bích từ đường nét đến màu sắc mà thiên nhiên vàcuộc sống tặng cho con người. Nó vừa cổ kính vừa mơhiện?-GV:Người nghệ sĩ như thế nàomàng như một bức tranh mực tàu của một danh hoạ thời cổ.+Người nghệ sĩ bối rối, trái tim như bị bóp thắt vào,khi phát hiện ra bức tranh đó?làm cho tâm hồn mình trong trẻo tinh khôi.→Cái đẹp là đạođức.-GV:Phát hiện thứ hai là gì?- Phát hiện thứ hai:+Một người đàn bà xấu xí thô kệch, mệt mỏi, cam chịu.+Một người đàn ông hành hạ vợ như là một cách giảitoả tâm lí .+Một đứa con vì bênh mẹ mà trở nên thù nghịch vốicha.-Từ những phát hiện trái ngượcấy gợi cho em suy nghĩ gì?→Một bi kịch gia đình khủng khiếp, ghê sợ.Hiện thực cuộc sống vốn muôn màu, phức tạp.Khi khámphá cuộc sống nếu không hiểu tường tận, thấu đáo ta dễ điđến kết luận sai lầm, đánh giá chủ quan phiến diện.Đằng saucái đẹp đôi khi là cái ác, cái xấu…-GV:Câu chuyện ở tòa án nhưthế nào?Ý nghĩa của nó.-Câu chuyện ở tòa án:+Đẩu khuyên người đàn bà nên từ bỏ chồng.+Người đàn bà thoạt đầu lúng túng, sợ sệt, rồi để lộ racái vẻ sắc sảo, thay đổi xưng hô, tâm sự về cuộc đời củamình, về lí do không thể bỏ chồng.-> “Một cái gì vừa vỡ ra trong đầu vị Bao Công vùngbiển”: anh ngộ ra những nghịch lý của cuộc sống mà luậtpháp dựa trên sách vở không thể giải quyết được.Công lýphải bắt nguồn từ nguyện vọng của quần chúng, phải có giảipháp thiết thực, nâng cao đời sống người dân, giải quyết tậngốc bi kịch.+Đẩu vỡ lẽ ra nhiều điều: cuộc đời thì đa sự, con ngườithì đa đoan. Cuộc sống luôn tồn tại những mặt đối lập,những mâu thuẫn: đẹp – xấu, thiện – ác…Tình huống bất ngờ mang tính nhận thức.Không thểđơn giản trong việc nhìn nhận mọi sự việc, hiện tượng trongcuộc sống-GV:Phân tích nhân vật người2.Các nhân vật:a.Người đàn bà vùng biển:đàn bà trong tác phẩm.Ngoạihình, cuộc đời, tâm hồn.-Ngoại hình: cao lớn, thô kệch, rỗ mặt, áo bạc phếchvà rách rưới -> những vất vả, lam lũ in hằn trên hình dángchị.-Cuộc đời bất hạnh:+Lúc nhỏ: xấu, rỗ mặt.+Lớn lên sống cuộc đời lênh đênh trên sóng nước "bangày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng"-> Bị chồnghành hạ, đánh đập.+Nhẫn nhịn, không chạy, không kêu la, không nétránh.- Vẻ đẹp tâm hồn:+Là người mẹ thương con: "Đàn bà ở thuyền phải sốngcho con chứ không sống cho mình", xin với chồng đưa mìnhlên bờ mà đánh .-> Tình thương sâu sắc, sợ tâm hồn con bịtổn thương.+Người vợ cảm thông và thấu hiểu sự bế tắt củachồng, nhận phần lỗi về mình:do nghèo khổ, đông con nênngười chồng đánh vợ .-> Tấm lòng bao dung nhân hậu, vịtha, giàu đức hi sinh.Chị đã có cái nhìn về người chồng toàndiện và sâu sắc.+Giữa cuộc sống nghèo khổ, tăm tối, vẫn chắt chiu-GV:Cảm nhận chung của em về hạnh phúc nhỏ nhoi: "Nhìn đàn con được ăn no.Gia đìnhcũng có lúc hòa thuận vui vẻ".người đàn bà?=>Là người phụ nữ có suy nghĩ và trải nghiệm sâu sắchiểu đời: không phải cam chịu nhẫn nhục mà là cao cả, hisinh cho con cho chồng, không phải chìm đắm trong đau-GV:chị em thằng phác là người khổ mà vẫn biết sống trong hạnh phúc đời thường.như thế nào?b.Chị em thằng Phác :-Người chị: tước dao găm của em -> hành động theo lẽphải.Hiểu mẹ, hiểu đời, nhìn chồng, cha toàn diện.- Thằng Phác: là đứa trẻ có cá tính phức tạp+Cái thiện: rất thương mẹ, bênh mẹ.+Cái ác: dắt dao găm định chống lại cha.-GV:Em có nhận xét gì vềPhùng ?-> Nỗi âu lo của nhà văn về niềm tin trẻ thơ bị rạnnứt.c. Nghệ sĩ Phùng:-Là người lính từng chiến đấu trên mảnh đất này.-Là một nghệ sĩ tài hoa, tinh tế.-Là người có trách nhiệm với cuộc sống, căm ghét bấtcông, tàn bạo.-Nhìn cuộc đời một chiều một phía.-Nghệ sĩ Phùng đã có quá trình nhận thức lại về nghệthuật và cuộc sống, nghệ thuật phải gắn bó với cuộc sống[quan niệm nghệ thuật vị nhân sinh] và hãy nhìn cuộc đời ởbề sâu của nó, hãy nhìn bằng trái tim thấu hiểu, thông cảm,-GV:cảm nhận của em về người thương yêu.đàn ông? Phùng, Đẩu, Thằngd.Người đàn ông:Phác nhìn ông như thế nào?-Ngoại hình: Mái tóc tổ quạ, chân đi chữ bát, hai conmắt độc dữ -> toát lên vẻ khắc khổ.- Tính cách:+Vốn là anh con trai cục tính nhưng hiền lành.+Do cuộc sống nghèo khổ, bế tắt, trở thành ngườihung bạo, lão vừa là nạn nhân, vừa là thủ phạm gây ra đaukhổ cho người thân.-> Thất học, nghèo khó làm con người tàn bạo.Cầnphải nâng cao phần thiện trong những kẻ thô bạo đó.[Phùng, Đẩu, Phác nhìn lão là người độc ác cần phải đấutranh.]-GV:Tìm hiểu ý nghĩa biểutượng của chiếc thuyền ngoàixa, bãi xe tăng, tấm ảnh?3. Ý nghĩa các biểu tượng nghệ thuậta.Chiếc thuyền ngoài xa:-Là sự thể hiện vẻ đẹp phong cảnh sông nước và sinhhoạt của người dân chài.-Là hình ảnh tượng trưng cho kiếp sống lênh đênh trôinổi trên sóng nước cuộc đời của người dân nghèo.=> Chiếc thuyền ngoài xa thể hiện mối quan hệ giữa nghệthuật và cuộc sống: nghệ thuật phải vì cuộc sống, vì conngười.b. Bãi xe tăng hỏng- Là biểu tượng của chiến thắng giặc Mĩ.- Gợi ra một cuộc chiến không kém phần khốc liệt:cuộc chiến chống đói nghèo. Nhà văn âu lo: chừng nào cònđói nghèo, con người còn phải chung sống với cái xấu, cáiác.c. Tấm ảnh nghệ thuật:- Ở đầu tác phẩm chỉ là một tấm ảnh đẹp. Nó là biểutượng của nghệ thuật.- Ở cuối tác phẩm: vẻ đẹp nghệ thuật hài hòa trong vẻđẹp cuộc đời qua bóng dáng người đàn bà.Nghệ thuật không được xa rời cuộc đời, nó là cuộc-GV hướng dẫn học sinh đánh đời, vì cuộc đời.giá nghệ thuật của tác phẩm:+Tình huống đặc sắc củatruyện?+Người kể truyện là ai?4.Nghệ thuật:-Tình huống của truyện: được xây dựng trên tinh thầncủa sự mâu thuẫn, tương phản [tương phản với cái nhìn, suynghĩ ban đầu với sự thật đằng sau nó].+Ngôn ngữ của từng nhân vật→Tình huống phù hợp với chủ đề truyện: chủ đềcó phù hợp với tính cách nhân khám phá cuộc sống [mang tính nhận thức].vật không?-Hình ảnh, chi tiết chân thực giàu ý nghĩa biểu tượng.-Giọng văn nhỏ nhẹ, đôn hậu, thấm thía triết lý nhânsinh sâu sắc.-Người kể là một nhân vật trong truyện →Tạo cho tácphẩm có lối trần thuật hay, sắc xảo, lời kể khách quan tựnhiên.-Ngôn ngữ nhân vật: phù hợp với từng đối tượng vớinhững nét tính cách khác nhau.-Vẻ đẹp văn xuôi của nhà văn là vẻ đẹp toát ra từ tìnhyêu tha thiết con người.-GV:Gía trị nhân đạo và hiện III.Tổng kết:Từ câu chuyện về 1 bức ảnh nghệ thuật và sựthật cuộc đời đằng sau bức ảnh, tác phẩm mang đến một bàithực, triết lí của tác phẩm.học đúng đắn về cách nhìn nhận cuộc sống và con người.Một cách nhìn đa diện, nhiều chiều, phát hiện ra bản chấtthật sâu vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng.Cách khắc họanhân vật xây dựng cốt truyện, sử dụng ngôn ngữ rất linhhoạt, sáng tạo đã góp phần làm nổi bật chủ đề, tư tưởng củatác phẩm.- Giá trị hiện thực : Truyện phản ảnh tình trạng bạo lựctrong gia đình do cuộc sống nghèo đói cơ cực.+ Người chồng vì gánh nặng mưu sinh trở thành kẻ vũphu, thô bạo.+Người vợ vì thương con nên nhẫn nhục chịu đựng màkhông biết đã làm tổn thương tâm hồn thơ dại của con.+Đứa con vì thương mẹ, bênh vực mẹ mà trở nên thùđịch với cha.è Chừng nào chưa thoát khỏi đói nghèo, con người cònphải dối diện với cái xấu và cái ác.- Giá trị nhân đạo : Trái tim nhân hậu của nhà văn:+Trân trọng vẻ đẹp của tình mẫu tử, đức hy sinh củangười phụ nữ.+ Nỗi lo âu khắc khoải về tình trạng nghèo cực, tăm tốicủa con người.+ Lên tiếng bảo vệ khát vọng được sống trong yêuthương, yên bình của trẻ thơ.+Đặt ra cấn đề: Làm gì cho con người sống hạnh phúc?Một cuộc chiến mới đang đợi mọi người.-Giá trị triết lý: Truyện thể hiện chiêm nghiệm sâu sắccủa nhà văn về nghệ thuật và cuộc đời :+Nghệ thuật chân chính phải gắn với cuộc đời và vì cuộcđời.-GV :Theo em nhan đề có ýnghĩa gì ?+Không nên nhìn cuộc sống và con người một cách giảnđơn mà phải nhìn một cách đa diện, nhiều chiều.+Hãy luôn yêu mến và tin tưởng vào con người!+Và tin vào chính mình!*Ý nghĩa của tiêu đề:-Thường minh:Cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh, cuộcsống.Nó còn là hiện thực cay đắng của người dân chày.-Hình ảnh ẩn dụ-một hình tượng nghệ thuật: Chiếc thuyềnngoài xa là một hình ảnh đẹp, huyền ảo.Đó cũng là nghệthuật, nghệ thuật thì ở ngoài xa còn cuộc đời thì ở rất gần,rất thực.->Đừng vì vẻ đẹp của chiếc thuyền ngoài xa ấy mà quênđi cuộc đời thực ngay ở con thuyền ấy.Nghệ thuật phải thấuhiểu số phận con người, không xa lạ với con người.4.Củng cố:-Câu hỏi thảo luận: tưởng tượng và kể tiếp phần sau của câu chuyện.Lí giải vì sao như thế?-Đọc phần ghi nhớ.5.Dặn dò: Chuẩn bị bài mới : Hàm ý.-Thực hiện các bài tập trong SGK.- Hàm ý là gì?có ý nghĩa như thế nào trong hoat động giao tiếp.6.Rút kinh nghiệm: