Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa I, Bác sĩ nội trú Nguyễn Hùng Tiến - Bác sĩ Nhi - Sơ sinh - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.
Vẹo cột sống ở trẻ em là bệnh vẹo cột sống bẩm sinh xảy ra ở trẻ trước 3 tuổi với triệu chứng đặc trưng là cột sống cong bất thường sang bên phải hoặc bên trái. Tùy vào mức độ cong vẹo mà làm cho cột sống bị uốn cong sang một bên theo hình chữ S hoặc C.
Nguyên nhân chính xác dẫn đến cong vẹo cột cột sống ở trẻ em hiện nay vẫn chưa được biết, tuy nhiên, các nghiên cứu y học về vẹo cột sống ở trẻ sơ sinh phát hiện một số thuyết về nguyên nhân gây ra tình trạng này, cụ thể như sau:
- Tử cung có thể là nguyên nhân gây ra chứng vẹo cột sống ở trẻ . Do khi ở trong tử cung, cột sống bị ảnh hưởng trong quá trình tăng trưởng của thai nhi do áp lực bất thường từ cơ của tử cung đẩy thai nhi khiến thai nhi nằm ở tư thế bất thường trong tử cung.
- Do ngoại lực tác động lên cột sống của trẻ sau khi sinh, ví dụ như bố mẹ cho trẻ sơ sinh nằm ngửa trong cũi diễn ra trong một thời gian dài.
- Di truyền cũng có thể gây vẹo cột sống ở trẻ em. Tuy nhiên, loại gen chính xác nào dẫn đến cong vẹo cột sống vẫn chưa được xác định, nhưng các nghiên cứu dịch tễ đã cho thấy tỷ lệ mắc dị tật này cao hơn ở một số gia đình đã có người mắc bệnh này.
Mặc dù đã có bằng chứng đáng tin cậy cho những thuyết về nguyên nhân của cong vẹo cột sống ở trẻ sơ sinh nhưng phần lớn các thuyết này vẫn cần phải tiếp tục nghiên cứu để hiểu đầy đủ hơn.
Tử cung có thể gây ra chứng vẹo cột sống ở trẻ sơ sinh
Mức độ cong vẹo cột sống có thể từ nhẹ đến nặng, được đo bằng mức độ cong của cột sống.
Cong vẹo cột sống ở mức độ nhẹ diễn ra ở trẻ em có thể khó nhận thấy và phải nhìn kỹ ở lưng hoặc khi mức độ cong tăng theo thời gian thì bố mẹ mới phát hiện ra.
Độ cong vừa phải có thể gây ra những thay đổi về tư thế mà bố mẹ có thể nhìn thấy được như:
- Vai nghiêng và không đều với một xương bả vai nhô ra so với vai kia
- Xương sườn một bên nổi rõ hơn bên đối diện
- Vòng eo không đều
- Bất thường trong chiều cao hoặc vị trí của hông
- Một chân nhìn dài hơn chân kia
- Tổng thể ngoại hình cơ thể trẻ nghiêng sang một bên
- Đầu không nằm giữa hai vai
- Trẻ sơ sinh bị vẹo cột sống thường không có triệu chứng đau nào do từ tình trạng dị tật này gây ra.
Cong vẹo cột sống ở trẻ sơ sinh không có triệu chứng đau
Phát hiện sớm tật cong vẹo cột sống ở trẻ em đóng vai trò rất quan trọng trong khả năng điều trị thành công sau này. Điều trị càng sớm thì mức độ điều chỉnh độ cong của cột sống sẽ ít hơn hoặc ngừng tiến triển xấu đi nên cải thiện đáng kể sức khỏe sau này của trẻ.
Ngoài việc hỏi chi tiết về các triệu chứng của trẻ, quan sát và khám trực tiếp cột sống của trẻ, bác sĩ sẽ thực hiện thêm các xét nghiệm và kỹ thuật chẩn đoán để xem mức độ cong vẹo và liệu trẻ có thêm các vấn đề khác nữa không.
- Chụp X-quang là một trong những công cụ chẩn đoán chính cho tật cong vẹo cột sống ở trẻ em và cho thấy các góc độ chính xác của mức độ cong vẹo.
Nếu kiểu đường cong không điển hình hoặc nếu có thêm bất thường trong phim chụp X-quang, bác sĩ có thể yêu cầu thêm một số kỹ thuật chẩn đoán sau đây để cung cấp thêm thông tin:
- Kỹ thuật chụp toàn thân EOS là công nghệ sử dụng phóng xạ với liều cực thấp để tạo ra hình ảnh ba chiều từ hai hình ảnh phẳng.
- Chụp cộng hưởng từ [MRI], sử dụng nhiều nam châm lớn với tần số vô tuyến và máy tính để tạo ra hình ảnh chi tiết của các cơ quan và cấu trúc trong cơ thể.
- Chụp cắt lớp vi tính [CT], sử dụng tia X và kết hợp với công nghệ máy tính để tạo ra hình ảnh cắt ngang của cơ thể. Quét CT rất hữu ích trong việc phát hiện các vấn đề về lồng ngực.
- Đo đậm độ xương [DEXA scan], xác định tình trạng và sức mạnh của xương cột sống.
Chụp MRI giúp chẩn đoán vẹo cột sống ở trẻ sơ sinh
Quyết định điều trị tật cong vẹo cột sống ở trẻ em phụ thuộc chủ yếu vào mức độ nghiêm trọng của độ cong cột sống và khả năng nó sẽ xấu đi trong tương lai.
Trẻ có đường cong cột sống nhẹ [10-25 độ] có thể chỉ cần theo dõi chặt chẽ vì những đường cong này hiếm khi trở nên nghiêm trọng hơn và thường trẻ tự điều chỉnh được. Tuy nhiên, việc quan sát và theo dõi không phải chỉ bố mẹ mà đòi hỏi phải bố mẹ cần đưa trẻ thường xuyên khám với bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình. Các lần khám, bác sĩ sẽ khám và bài kiểm tra bằng chụp X-quang. Các lần thăm khám sẽ kéo dài cho đến tuổi dậy thì, vì các giai đoạn tăng trưởng khác nhau có thể kích hoạt tật cong vẹo nặng hơn, ngay cả trước kia trẻ không bị cong vẹo cột sống.
Trẻ em có mức độ cong vừa vẹo cột sống và nặng có khả năng tiến triển nặng hơn và thường phải điều trị bằng phương pháp mặc áo nẹp chỉnh hình, phẫu thuật, vận động trị liệu.
Bằng cách phát hiện sớm, phương pháp điều trị đúng đắn và sự kiên trì của gia đình, sau này trẻ có cong vẹo cột sống sẽ có cuộc sống bình thường, khỏe mạnh. Các nghiên cứu cho thấy việc phối hợp điều trị như vậy đối với tật cong vẹo cột sống ở trẻ sơ sinh đều có xu hướng thành công và đại đa số trẻ em lớn lên mà không có bất kỳ ảnh hưởng nào đến hoạt động hàng ngày, trò chơi ngoài trời và các môn thể thao.
Video đề xuất:
Tầm soát thai nhi - Bé khỏe chào đời
Nguồn tham khảo: srs.org, columbiadoctors.org
XEM THÊM:
Khái niệm về cong vẹo cột sống:
Cột sống có vai trò hết sức quan trọng trong mọi hoạt động sống của con người. Nó tạo thành bộ khung nâng đỡ cơ thể, tạo cho con người có dáng đứng thẳng, bảo vệ tủy sống và các cơ quan nội tạng trong cơ thể.
Cong vẹo cột sống [biến dạng cột sống] là tình trạng cột sống bị uốn cong về bên trái hoặc bên phải [vẹo cột sống] hoặc bị cong quá mức về phía trước hay phía sau, do đó không còn giữ được các đoạn cong sinh lý như bình thường [cong cột sống]
Tại Việt Nam, tỷ lệ bệnh tật ở lứa tuổi học đường hiện nay vẫn còn cao, trong đó bệnh cong vẹo cột sống chiếm gần 30%, nhất là ở các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa. Theo thống kê, vẹo cột sống chiếm khoảng 1- 4% dân số, thường gặp ở nữ nhiều hơn nam và ảnh hưởng nhiều đến trẻ em từ 10-18 tuổi.
Cong vẹo cột sống nếu không khắc phục sớm
sẽ để lại hậu quả lâu dài [ảnh minh họa]
Phát hiện sớm cong vẹo cột sống
Cán bộ y tế trường học, cha mẹ học sinh có thể khám sàng lọc cho học sinh và con em mình bằng những kỹ thuật đơn giản và dễ thực hiện.
Phát hiện vẹo cột sống
Cho học sinh cởi bớt quần áo, làm sao phần thân và hai chân để hở, tháo bỏ giầy dép, đứng thẳng, hai gót chân chụm vào nhau.
Người khám quan sát hai bờ vai, hai mỏm xương bả vai, mào chậu. Trong trường hợp bị vẹo cột sống, người khám có thể nhìn thấy những bất thường như: vai cao vai thấp, hai vai dốc không đều; Xương bả vai nhô ra, bên cao bên thấp, khoảng cách từ 2 mỏm xương bả vai đến gai đốt sống không bằng nhau; Hai mào chậu không cân đối, bên thấp bên cao. Trường hợp này có thể do chân dài chân ngắn, dẫn đến lệch trọng tâm cơ thể và vẹo cột sống do tư thế; Cho học sinh cúi xuống, người khám dùng ngón tay miết dọc theo các gai đốt sống hoặc dùng bút, thỏi son đánh dấu các gai đốt sống. Sau đó cho học sinh đứng thẳng, quan sát các điểm đánh dấu. Trong trường hợp bị vẹo cột sống, các đốt sống ít nhiều bị xoay vặn làm cho các gai đốt sống bị lệch, các điểm đánh dấu không nằm trên một đường thẳng, mà bị lệch sang phải hoặc sang trái.
Phát hiện cong cột sống
Người khám quan sát tư thế đứng bình thường của học sinh từ trái qua phải hoặc từ phài qua trái. Nếu bình thường, tư thế học sinh ngay ngắn, thân người được giữ thẳng, đầu ngẩng, hai bờ vai cân đối, bụng hơi căng, chân thẳng. Nếu bị gù thì lưng học sinh tròn, vai thấp, bụng nhô, đầu ngả ra phía trước. Nếu bị ưỡn, phần trên của thân hơi ngả về phía sau, bụng xệ. Nếu bị so vai, đầu ngả về phía trước, hai vai chùng xuống.
Khi phát hiện có những dấu hiệu bất thường, hãy đưa trẻ đến các cơ sở y tế khám chẩn đoán xác định và được tư vấn về các biện pháp dự phòng và điều trị kịp thời.
Điều trị cong vẹo cột sống
Để có thể quyết định phương pháp điều trị những trường hợp mắc cong vẹo cột sống, các chuyên gia y tế cần phải khám xác định rõ mức độ cong vẹo cột sống của bệnh nhân. Ngoài những quan sát thông thường, bác sỹ sẽ chỉ định cho bệnh nhân chụp x-quang. Dựa vào phim x-quang, người ta sẽ xác định được độ lớn của góc cong vẹo cột sống [góc Coob]. Tùy theo độ lớn của góc Coob và khả năng tiến triển của nó, bác sỹ sẽ chỉ định các bài tập phục hồi chức năng hoặc cho mang áo nẹp. Nếu mức cong vẹo cột sống nặng và tiến triển nhanh, các bác sỹ sẽ chỉ định phẫu thuật chỉnh hình.
Nguyên nhân
Tư thế ngồi học không đúng: lệch vai sang trái hoặc sang phải, cúi đầu quá thấp.
Học sinh phải ngồi học trong thời gian quá dài trên những bộ bàn ghế không đúng kích thước
Học sinh có thói quen mang cặp một bên mà không đeo cặp trên hai vai.
Do phải lao động sớm: gánh vác, gặt hái, bế em hoặc mắc phải một số di chứng của bệnh còi xương, suy dinh dưỡng, lao cột sống, bại liệt.
Ảnh hưởng
Bệnh cong vẹo cột sống không phải bệnh nguy hiểm, không gây tác hại nghiêm trọng tức thời, tuy nhiên bệnh sẽ ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe thể chất và tâm thần của một thế hệ trong tương lai.
Gây lệch trọng tâm cơ thể, làm học sinh ngồi học không được ngay ngắn, gay cản trở cho việc đọc, viết, căng thẳng thị giác và làm trí não kém tập trung dẫn đến ảnh hưởng xấu kết quả học tập.
Gây ảnh hưởng đến hoạt động của tim, phổi và sự phát triển của khung xương chậu [đặc biệt đối với em gái sẽ gây ảnh hưởng đến sinh đẻ khi trưởng thành]
Cơ thể lệch , bước đi không cân đối, bước đi không đều ảnh hưởng đến thẩm mỹ.
Biện pháp phòng tránh:
Bàn ghế học tập cần có kích thước phù hợp với chiều cao của học sinh đối với từng cấp học khi sử dụng.
Tạo thói quen ngồi đúng tư thế cho các em. Khi ngồi, hai bàn chân được đặt ngay ngắn, vững chắc trên sàn, giữa cẳng chân và đùi tạo thành 1 góc tối ưu là 90o [dao động trong khoảng 75-105o], nên để cạnh trước của mặt ghế ăn sâu vào cạnh sau mặt bàn 4-6 cm, lưng có thể tựa vào tựa lưng của ghế để tăng thêm điểm tựa, thân thẳng, đầu và cổ hơi ngả về phía trước, hai tay để ngay ngắn trên mặt bàn. Nếu không tạo thành thói quen đúng ngay từ những ngày đầu đi học sau này rất khó sửa chữa, dù bàn ghế phù hợp, các em vẫn ngồi sai. Tư thế ngồi sai không chỉ gây ra cong vẹo cột sống mà có thể dẫn đến những rối loạn cơ xương khác và nguy cơ mắc tật cận thị cao.
Học sinh không mang cặp quá nặng, trọng lượng cặp sách không nên vượt quá 15% trọng lượng cơ thể. Cặp phải có 2 quai, khi sử dụng học sinh đeo đều hai vai, tránh đeo lệch về 1 phía.
Lập thời gian biểu cụ thể cho học tập , vui chơi giải trí, lao động, nghỉ ngơi hợp lý ở trường cũng như ở nhà sao cho phù hợp với từng lưá tuổi cho từng cấp học. Tăng cường hoạt động vận động ngoài trời, rèn luyện thể dục thể thao. Đảm bảo thời gian ngủ cần thiết theo từng lứa tuổi.
Đảm bảo chế độ dinh dưỡng hợp lý, tính đa dạng về giá trị dinh dưỡng của mỗi bữa ăn nhất là các bữa chính. Đặc biệt cần quan tâm đến các thực phẩm có nhiều can xi và vitamin D, đây là các yếu tố giúp cho sự phát triển của xương trong giai đoạn phát triển.
Khám phát hiện cong vẹo cột sống định kỳ để có thể có cách xử trí và kiến nghị phòng chống kịp thời. Ngoài ra, việc khám phát hiện cong vẹo cột sống định kỳ còn có tác dụng giúp cho nhà trường, gia đình và bản thân học sinh quan tâm hơn tới sức khỏe, tích cực tham gia vào chương trình phòng chống cong vẹo cột sống học đường.