Ngày 14/2/2014 đã xảy ra một tai nạn thương tâm do sưởi ấm trong đêm ở thôn Xuân Nguyên, xã Nguyên Bình, huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh hóa làm chết 3 bà cháu và 2 người lớn trong tình trạng nguy kịch phải cấp cứu ở bệnh viện. Để giúp bạn đọc biết cách phát hiện cấp cứu và phòng tránh tai nạn này, báo Sức khỏe&Đời sống xin giới thiệu bài viết sau đây.
Sưởi than củi có thể gây chết người
Than củi cháy trong điều kiện thiếu không khí sẽ tạo ra một loại khí cực độc là carbon monoxide [CO]. Nạn nhân khi hít phải khí này nặng thì bị tử vong, nhẹ hơn thì để lại di chứng thần kinh - tâm thần.
Tuyệt đối không đốt than, củi trong phòng kín.
Khí carbon monoxide [CO] là một chất khí không màu, không mùi và không gây kích thích cho nên khi bị ngộ độc, nạn nhân thường không biết. Cho đến khi nạn nhân nhận biết được mình bị nhiễm độc thì bản thân họ không còn khả năng gọi cấp cứu được nữa. Khí CO là chất gây ngạt toàn thân do nó tranh chấp với oxy gây giảm oxy máu ở tất cả các cơ quan của cơ thể. Vì thế, những cơ quan nào sử dụng nhiều oxy nhất sẽ bị tổn thương nặng nhất, theo đó, não và tim sẽ bị tổn thương nghiêm trọng.
Khí CO được tạo ra từ các nhiên liệu cháy không hoàn toàn, thường gặp là dùng các loại than để đun nấu, sưởi ấm, khói từ các vụ cháy nhà, khói xả từ máy phát điện, động cơ xe máy, ôtô, ở nơi thông khí kém như phòng đóng kín cửa, khu vực ít lưu thông khí, sử dụng lò nướng bằng khí đốt để sưởi...
Nạn nhân dễ tử vong nếu phát hiện và điều trị muộn hoặc có thể để lại di chứng thần kinh - tâm thần nặng nề. Các đối tượng: phụ nữ mang thai, người cao tuổi, người có bệnh tim mạch, mạch máu não có nguy cơ bị ngộ độc nặng hơn.
Cách phát hiện người bị ngộ độc
Nạn nhân bị ngộ độc khí CO sẽ có các biểu hiện như sau: khởi đầu chỉ là các triệu chứng tản mạn và không đặc hiệu. Nếu ngộ độc nhẹ thường chỉ thấy đau đầu, buồn nôn, chóng mặt, nôn, mệt mỏi, làm người bệnh dễ nhầm là bị nhiễm virut. Có người thấy da đỏ như quả anh đào nhưng đây là triệu chứng không đặc hiệu.
Ở mức độ ngộ độc vừa: thấy đau ngực, khó tập trung, nhìn mờ, khó thở khi gắng sức nhẹ, mạch nhanh, thở nhanh, hoại tử cơ, thất điều.
Khi bị ngộ độc nặng thấy đau ngực, hồi hộp, mất định hướng, co giật, hôn mê, rối loạn nhịp tim, tụt huyết áp, thiếu máu cơ tim, phỏng da, tiểu tiện, đại tiện không tự chủ. Bệnh nhân có thể bị ngất, tím ở môi và các đầu ngón tay, ngón chân; co cứng tay chân hoặc có những động tác bất thường. Nạn nhân thấy khó thở, thở trào bọt hồng. Tay chân sưng đau, nước tiểu sẫm màu, đỏ và ít dần.
Di chứng thần kinh - tâm thần gặp ở nhiều trường hợp ngộ độc CO, sau khi hồi phục từ 3 ngày đến 8 tháng thấy biểu hiện: thay đổi tính cách, giảm trí nhớ, giảm tập trung, liệt nửa người, vận động bất thường, đi đứng khó khăn, cử động chậm, tay chân cứng và run, cơ mặt bị liệt. Những biểu hiện này được gọi là hội chứng thần kinh - tâm thần muộn, chiếm tới 40% trường hợp nạn nhân bị ngộ độc khí CO.
Khi trong nhà có sử dụng một trong các nguồn tạo ra khí CO nói trên, lại thấy có người bị một hay nhiều triệu chứng ngộ độc thì người nhà phải đưa ngay nạn nhân đến bệnh viện để khám cấp cứu.
Tại bệnh viện, nạn nhân cần làm các xét nghiệm: đo nồng độ carboxyhemoglobin [COHb] thấy nồng độ COHb > 15%, công thức máu, urê, đường máu, điện giải đồ, creatinin, khí máu động mạch, chụp Xquang tim phổi, chụp cắt lớp sọ não hoặc cộng hưởng từ sọ não... để xác định chẩn đoán bệnh.
Xử trí và điều trị ngộ độc khí CO
Khi người nhà phát hiện ra nạn nhân cần khẩn trương làm những việc theo trình tự như sau: nhanh chóng mở rộng cửa, làm thoáng khí, đưa bệnh nhân ra khỏi nơi nhiễm độc càng nhanh càng tốt.
Bản thân người đến cấp cứu nạn nhân cũng phải chú ý đảm bảo an toàn cho mình, đồng thời nhanh chóng gọi người khác hỗ trợ, gọi cấp cứu y tế như gọi 115. Nếu bệnh nhân thở yếu hoặc ngừng thở, phải tiến hành ngay việc thổi ngạt bằng hô hấp nhân tạo miệng - miệng hay miệng - mũi.
Nếu nạn nhân không còn tỉnh thì đặt bệnh nhân nằm nghiêng ở tư thế an toàn rồi vừa hà hơi thổi ngạt, vừa nhanh chóng chuyển đến bệnh viện.
Than củi cháy trong phòng kín sinh ra khí CO có thể gây ngộ độc chết người.
Khi nạn nhân đã được chuyển đến các cơ sở y tế, cần tiến hành các biện pháp hồi sức: khai thông đường thở, hỗ trợ hô hấp, khi cần phải đặt ống nội khí quản và thở máy; chống co giật, hôn mê; nếu bệnh nhân tụt huyết áp, phải truyền dịch, đặt catheter, cho thuốc vận mạch; dùng thuốc điều trị toan chuyển hóa, tiêu cơ vân, suy thận; đảm bảo dinh dưỡng cho bệnh nhân... Trong điều trị đặc hiệu: dùng liệu pháp ôxy, cung cấp ôxy liều cao càng sớm càng tốt. Những bệnh nhân bị ngộ độc nặng, cần cho thở ôxy cao áp.
Biện pháp phòng bệnh
Mọi người dân không dùng các loại than để sưởi trong phòng kín; không nên dùng lò nướng, bếp gas để sưởi. Thường xuyên kiểm tra thiết bị an toàn của bếp gas, lò sưởi, hệ thống thông hơi. Không đặt máy phát điện ở nơi kín như tầng hầm, nhà để xe hoặc để gần cửa phòng ở. Nếu có điều kiện, gia đình nên mua thiết bị phát hiện khí CO [carbon monoxidee detecter] để trong nhà. Ở nơi làm việc có khí CO như lò gạch, lò luyện kim, xưởng máy... phải đo nồng độ CO định kỳ và có biện pháp xử lý để nồng độ CO không vượt quá ngưỡng cho phép.
BS. Ninh Hồng
Nhiều nguy cơ từ thói quen đốt than tổ ong, đốt than củi để sưởi ấm
[ĐCSVN] – Khoảng 1 tháng qua, đã có không ít người phải nhập viện trong tình trạng ngộ độc khí CO, hôn mê sâu, thậm chí tử vong do đốt than tổ ong, đốt than củi trong phòng kín để sưởi ấm. Các chuyên gia cảnh báo, người dân cần đặc biệt lưu ý khi đốt các loại vật liệu này vào mùa đông...
Thói quen nguy hại…
Từ lâu, việc đốt than củi, than hoa hay than tổ ong để sưởi ấm đã trở thành một thói quen phổ biến ở vùng nông thôn. Nhiều gia đình có phụ nữ sau sinh, người cao tuổi hoặc trẻ nhỏ thường đốt than trong phòng ngủ, phòng tắm để sưởi ấm vào mùa lạnh. Theo nhiều người, ngoài việc làm ấm cơ thể, sưởi bằng than còn giúp tiết kiệm chi phí. Tuy nhiên, đây là thói quen nguy hiểm, tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây cháy nổ và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, tính mạng con người.
| Đốt than củi, than tổ ong sưởi ấm là thói quen của nhiều người trong mùa đông. [Ảnh: PV]. |
Ngộ độc khí than hay còn gọi là khí CO [carbon monoxide] thường xảy ra vào mùa đông. Nguyên nhân là do người dân đốt than để sưởi ấm trong không gian chật hẹp, kín gió. Bởi, than khi cháy trong điều kiện thiếu oxy sẽ sinh ra loại khí cực độc là CO. Chính vì thế, than đốt trong phòng kín, thiếu oxy, càng làm tăng khả năng gây ngộ độc khí CO cho người sưởi. Người ngộ độc thường hôn mê, bất tỉnh, để lại di chứng về trí tuệ, thậm chí tử vong nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời.
Sử dụng than củi, than tổ ong để đốt nhằm sưởi ấm là thói quen xuất phát từ nhận thức, điều kiện kinh tế của nhiều người ở các vùng nông thôn, miền núi. Chị Nguyễn Thị Hậu, ở Hà Giang, nơi thường xuyên phải hứng chịu tác động mạnh mẽ của không khí lạnh, chia sẻ: “Nhiều hộ dân trong bản, nhất là nhà có trẻ em, người già, có hoàn cảnh khó khăn, thường dùng than hoặc củi sưởi để xua đi cái lạnh khắc nghiệt của màu đông. Mặc dù biết rõ sự nguy hiểm nhưng đây là cách vừa có thể sưởi ấm vừa giúp các hộ gia đình khó khăn tiết kiệm chi phí…”.
Nguy hiểm rình rập…
Thực tế cho thấy, khoảng 1 tháng qua, nhiều người đã phải nhập viện do ngộ độc khí than. Theo thống kê của Bệnh viện Bạch Mai [Hà Nội], từ khi miền Bắc bước vào đợt rét đỉnh điểm, Trung tâm Chống độc thường xuyên tiếp nhận trường hợp bệnh nhân bị ngộ độc khí CO. Cụ thể, mới đây, Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai đã tiếp nhận một bệnh nhân trong tình trạng hôn mê sâu, phải thở máy và tổn thương thần kinh. Nguyên nhân được xác định là do ngộ độc khí CO, khí đốt than trong phòng kín. Tương tự, tại tỉnh Quảng Bình, ghi nhận 2 trường hợp đã tử vong liên quan đến việc đốt than, đốt củi trong phòng kín để sưởi ấm…
| Bệnh nhân ngộ độc khí CO được điều trị tại Bệnh viện Bạch Mai. [Ảnh: Minh Ánh]. |
Tiếp cận dưới góc độ y tế, ngộ độc khí CO là tác nhân gây nên các bệnh lý liên quan đến hô hấp, tim mạch; làm tổn thương đến các tế bào vận động mạnh như: Não, tim, phổi… một trong những nguyên nhân gây tử vong cao ở người.
Chia sẻ với báo chí, TS, Bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, Phụ trách Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho biết: “Thời tiết mùa đông, người dân tuyệt đối không được đốt các nhiên liệu than, củi trong phòng kín, không gian chật hẹp để sưởi ấm. Đối với trường hợp cấp thiết, bắt buộc phải đốt than, củi để sưởi, cần phải đảm bảo môi trường thông thoáng để tạo điều kiện lưu thông không khí. Khi phát hiện người có biểu hiện đau đầu, buồn nôn, khó thở… thì cần mở tất cả các cửa phòng để cung cấp oxy và nhanh chóng đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất”.
Ngoài ra, để bảo vệ sức khỏe người dân, các chuyên gia y tế cũng khuyến cáo một số biện pháp an toàn để làm ấm cơ thể trong mùa lạnh như: Thường xuyên tập luyện thể thao; thêm gia vị vào các món ăn như gừng, tiêu, tỏi; sử dụng trà quế, trà gừng, vừa giữ ấm cơ thể, vừa làm tăng sức đề kháng hiệu quả.
Có thể thấy, mặc dù đã được cơ quan chuyên môn và các phương tiện truyền thông cảnh báo, song vẫn xuất hiện không ít trường hợp người dân bị ngộ độc, thậm chí tử vong do việc đốt than tổ ong, than củi sưởi ấm vào mùa đông lạnh. Chính vì vậy, thay vì dùng than, người dân nên sử dụng các thiết bị sưởi ấm an toàn hơn để phòng, chống nguy cơ cháy nổ và bảo vệ sức khỏe. Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng ở địa phương, nhất là vùng kinh tế đặc biệt khó khăn, cần tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền đến người dân, sử dụng than đốt sưởi ấm đúng cách, để bảo vệ an toàn sức khỏe cho bản thân và gia đình; tránh xảy ra thiệt hại đáng tiếc về người và tài sản./.
Ngọc Mai