Chính sách đối ngoại Hiến pháp 2013

Cập nhật: 29/05/2014 | 09:54

Có thể khẳng định, để thoát khỏi khủng hoảng kinh tế - xã hội và nguy cơ tụt hậu, phá vỡ bao vây cấm vận của chủ nghĩa đế quốc, hội nhập quốc tế và khu vực, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, giữ vững ổn định chính trị trong tình hình mới, nhu cầu đổi mới toàn diện đất nước, trong đó có đổi mới đường lối đối ngoại rộng mở là đòi hỏi khách quan, được đặt ra cấp bách.

Điều 12, Hiến pháp năm 2013 nêu rõ: Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển; đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ, chủ động và tích cực hội nhập, hợp tác quốc tế trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng, cùng có lợi; tuân thủ Hiến chương Liên Hợp Quốc và điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên; là bạn, đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế vì lợi ích quốc gia, dân tộc, góp phần vào sự nghiệp hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới.

Có thể khẳng định, để thoát khỏi khủng hoảng kinh tế - xã hội và nguy cơ tụt hậu, phá vỡ bao vây cấm vận của chủ nghĩa đế quốc, hội nhập quốc tế và khu vực, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, giữ vững ổn định chính trị trong tình hình mới, nhu cầu đổi mới toàn diện đất nước, trong đó có đổi mới đường lối đối ngoại rộng mở là đòi hỏi khách quan, được đặt ra cấp bách.

Điều đáng nói nữa là nếu trước đổi mới, trong đường lối ngoại giao với các nước, nước ta chỉ chú trọng quan hệ với các nước phe xã hội chủ nghĩa, với các nước thứ ba đoàn kết trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, thì bước vào giai đoạn đổi mới, Đảng đã nhấn mạnh đến chủ trương đa dạng hóa và đa phương hóa trong quan hệ quốc tế để thực hiện mục tiêu ổn định và phát triển của đất nước.

Hội nhập là một nhu cầu tất yếu cần phấn đấu để đáp ứng yêu cầu của đường lối đối ngoại đổi mới, phát huy nội lực, sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc, phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa của đất nước.

Từ nhận thức đúng đắn của đối ngoại trong thời kỳ đổi mới, Đảng đã từ thực tiễn để dần hoàn thiện đường lối đối ngoại đổi mới. Tuy nhiên, xuyên suốt trong tư tưởng chỉ đạo chính sách đối ngoại của Đảng là đối ngoại Việt Nam phải quán triệt nguyên tắc bao trùm là vì độc lập, thống nhất đất nước và chủ nghĩa xã hội; phải hết sức sáng tạo và linh hoạt, phù hợp với điều kiện nước ta, đặc điểm tình hình thế giới, khu vực và từng đối tượng, đối tác quan hệ với ta.

Trong bất kỳ tình huống nào, nước ta cũng không bị đẩy tới tình trạng bị cô lập, lệ thuộc, đối đầu với các nước và luôn nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác, phát triển, rộng mở, đa dạng hóa, đa phương hóa mối quan hệ với các bên.

Việt Nam là bạn, đối tác tin cậy với các nước trong cộng đồng thế giới; chủ động và tích cực hộp nhập kinh tế quốc tế, tích cực tham gia vào việc giải quyết các vấn đề khu vực và quốc tế; đưa các mối quan hệ đã được thiết lập vào chiều sâu, bền vững.

Nguyên tắc đối ngoại của Việt Nam cũng dựa trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau; không sử dụng và đe dọa vũ lực trong quan hệ quốc tế; giải quyết tranh chấp quốc tế bằng con đường hòa bình; bình đẳng và cùng có lợi.

Hoạt động đối ngoại của Việt Nam cũng tập trung vào các nhiệm vụ chính; đó là đối ngoại phải góp phần duy trì môi trường hòa bình, thuận lợi cho công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, cho phát triển kinh tế - xã hội, cho xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Thực chất là bảo vệ lợi ích của dân tộc, an ninh và hòa bình của đất nước, góp phần vào cuộc đấu tranh chung của nhân dân thế giới vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội.

Theo nguyên tắc đó, hoạt động đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta trong những năm qua đã được triển khai một cách tích cực, chủ động và giành được nhiều thắng lợi quan trọng. Thành tựu lớn nhất của hoạt động đối ngoại trong thời kỳ đổi mới là đã tạo thế, tạo lực và tạo đà cho đất nước ta thoát khỏi cuộc khủng hoảng kinh tế, xã hội, phá vỡ thế bao vây cấm vận, mở cửa hội nhập kinh tế quốc tế, tranh thủ thời cơ, đẩy lùi nguy cơ tụt hậu ngày càng xa so với các nước trên thế giới, giải quyết tốt mối quan hệ hữu nghị, hợp tác thân thiết với các nước láng giềng.

Nhờ có đường lối đối ngoại đúng đắn, Việt Nam đã có chính sách rõ ràng, ổn định, thu hút được vốn đầu tư ngày càng nhiều từ các nước có nền kinh tế và thương mại lớn, các trung tâm kinh tế phục vụ cho sự phát triển đất nước. Đối ngoại góp phần thúc đẩy kim ngạch buôn bán song phương và đa phương ngày càng tăng trên tất cả các thị trường, các khu vực trên thế giới.

Hoạt động đối ngoại đã tạo cho Việt Nam tham gia ngày càng nhiều vào các diễn đàn quốc tế và khu vực, có tiếng nói ở Liên Hợp Quốc. Với chính sách đối ngoại đúng đắn, rộng mở và đa dạng, Việt Nam đã giữ vững được sự ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội, đập tan, giải quyết tốt những vấn đề nổi cộm do chủ nghĩa đế quốc âm mưu “diễn biến hòa bình”.

Trong bối cảnh tình hình thế giới, khu vực có nhiều diễn biến khó lường, phức tạp như hiện nay, quán triệt và thực hiện nhất quán quan điểm, đường lối, chính sách đối ngoại của Đảng để góp phần giữ vững sự ổn định chính trị, bảo vệ định hướng, an ninh trật tự và phát triển của đất nước là điều hết sức cần thiết, theo đúng tinh thần Hiến pháp năm 2013.

Tường Mạnh

Quan điểm về thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị của Việt Nam dựa trên tư duy mới về xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, phù hợp với xu hướng hòa bình, hợp tác và phát triển trên thế giới. Điều này còn thể hiện sự kiên định của dân tộc Việt Nam trong việc giữ vững mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội trên nguyên tắc Việt Nam muốn “là bạn, là đối tác tin cậy” của các quốc gia dân tộc, không phân biệt chế độ chính trị, trình độ phát triển, bản sắc văn hóa, trên cơ sở tôn trọng chủ quyền quốc gia, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, cùng có lợi.

Điều 12 Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 đã khẳng định rõ: “Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển; đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ, chủ động và tích cực hội nhập, hợp tác quốc tế trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng, cùng có lợi; tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc và điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên; là bạn, đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế vì lợi ích quốc gia, dân tộc, góp phần vào sự nghiệp hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới”. Thực hiện đường lối đối ngoại của đất nước ta trong thời kỳ mới được coi là một nhiệm vụ chiến lược quan trọng của cách mạng Việt Nam hiện nay và được thể hiện trong Hiến pháp 2013 ở các nội dung cụ thể như sau:

Thứ nhất, mục tiêu của đường lối đối ngoại là bảo đảm lợi ích quốc gia, dân tộc, xây dựng một nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa giàu mạnh.

Việc xác định lợi ích quốc gia, lợi ích dân tộc và bảo vệ lợi ích quốc gia, lợi ích dân tộc của đường lối đối ngoại Việt Nam trong thời kỳ mới được coi là yêu cầu hàng đầu và là kim chỉ nam trong hoạt động đối ngoại của Đảng, Nhà nước ta, đồng thời là một trong những mục tiêu then chốt của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Mục tiêu của đường lối đối ngoại này được thể chế hóa tại Hiến pháp 2013 nhằm khẳng định rõ hơn định hướng: Việt Nam thực hiện chính sách đối ngoại trên cơ sở lợi ích quốc gia, dân tộc, khẳng định sự thống nhất và hòa quyện giữa lợi ích của giai cấp và lợi ích của dân tộc. Điều này có nghĩa Việt Nam đặt lợi ích quốc gia, dân tộc là nguyên tắc cao nhất của các hoạt động đối ngoại. Nói một cách khác, bảo đảm lợi ích quốc gia, lợi ích dân tộc là nguyên tắc mà tất cả hoạt động đối ngoại, từ ngoại giao Nhà nước, đối ngoại Đảng đến ngoại giao nhân dân đều phải tuân thủ một cách nghiêm túc và triệt để.

Thứ hai, nhiệm vụ của đường lối đối ngoại trong thời kỳ mới là giữ vững môi trường hòa bình, thuận lợi cho đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa; bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ; nâng cao vị thế của đất nước; góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới..

Nhiệm vụ quan trọng nhất trong đường lối, chính sách đối ngoại của Việt Nam thời kỳ đổi mới là phục vụ các mục tiêu quốc gia về phát triển, an ninh và nâng cao vị thế đất nước. Điểm mới trong phần đối ngoại được thể hiện trong Hiến pháp 2013 chính là việc xác định cụ thể hơn yêu cầu về an ninh khi nêu rõ nhiệm vụ “bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ” [Điều 12]; “… góp phần bảo vệ hòa bình ở khu vực và trên thế giới” [Điều 44]; “… thực hiện nghĩa vụ quốc tế” [Điều 45]. Điều này thể hiện tư duy mới về mối quan hệ giữa quốc phòng, an ninh và đối ngoại trong chiến lược bảo vệ Tổ quốc ở thời kỳ mới, đồng thời khẳng định vai trò của đường lối đối ngoại quốc phòng, an ninh trong sự nghiệp bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của đất nước. Sự gắn kết giữa quốc phòng, an ninh, đối ngoại được thể hiện một cách cụ thể trong các nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa chính là sự thể hiện thống nhất trong nội tại của các lĩnh vực ấy đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước, phát huy vai trò làm chủ của nhân dân, gắn chặt với điều kiện lịch sử, cụ thể của cuộc đấu tranh giai cấp, dân tộc ở nước ta hiện nay. Nhiệm vụ hàng đầu của đường lối đối ngoại Việt Nam những năm tới là: Tranh thủ tối đa mọi cơ hội, hóa giải những thách thức nhằm giữ vững môi trường hòa bình, ổn định; tận dụng các nguồn lực bên ngoài để phục vụ hiệu quả cho đất nước phát triển nhanh và bền vững, đồng thời không ngừng nâng cao vị thế quốc gia trên trường quốc tế, phục vụ các mục tiêu quốc phòng, an ninh và phát triển.

Thứ ba, phương châm của đường lối đối ngoại là thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển; đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế; là bạn, đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế.

Hội nhập quốc tế trên tất cả các lĩnh vực mang đến cho chúng ta nhiều cơ hội, nhất là khả năng tranh thủ hiệu quả hơn các nguồn lực bên ngoài. Tuy nhiên, hội nhập kinh tế quốc tế và mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực khác chuyển sang hội nhập quốc tế trên tất cả các lĩnh vực đặt ra cho chúng ta không ít thách thức, đặc biệt là những bất ổn về kinh tế, về chính trị, an ninh, xã hội từ bên ngoài; các loại tội phạm xuyên biên giới như: buôn bán ma túy, rửa tiền, thâm nhập tiền giả, tài liệu phản động, văn hóa phẩm không lành mạnh và các thách thức an ninh phi truyền thống khác có thể gây tác hại đến mọi mặt của an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội. Chính vì vậy, để giảm thiểu các tác động tiêu cực và khai thác tối đa các cơ hội từ hội nhập quốc tế, cần phải xác định rõ nội hàm và lộ trình của hội nhập trong các lĩnh vực chính trị, quốc phòng, an ninh và văn hóa - xã hội, từ đó có cơ chế phù hợp với thế, lực của đất nước và bối cảnh tình hình đất nước để đạt được mục tiêu của đường lối đối ngoại, phục vụ hiệu quả nhất mục tiêu phát triển, bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa và vị thế quốc gia

Hoàng Nhung Hà