BỒI DƯỠNG MÔN VẬT LÝ BẬC THCS - Phần QUANG HỌCPhần: QUANG HỌCA. Tóm tắt lý thuyết:1. Định luật về sự truyền thẳng ánh sáng:Trong môi trường trong suốt và đồng tính, ánh sáng truyền đi theo dường thẳng.2. Định luật phản xạ ánh sáng:+ Tia phản xạ nằm trong mặt phẳng chứa tia tới và pháp tuyến.+ Góc phản xạ bằng góc tới: i’ = i.3. Gương phẳng:a/ Định nghĩa: Những vật có bề mặt nhẵn, phẳng , phản xạ tốt ánh sáng chiếu tới nó gọi làgương phẳng.b/ Đặc điểm của ảnh tạo bởi gương phẳng:- Aûnh của vật là ảnh ảo.- Aûnh có kích thước to bằng vật.- Aûnh và vật đối xứng nhau qua gương, Vật ở trước gương còn ảnh ở sau gương.- Aûnh cùng chiều với vật khi vật đặt song song với gương.c/ Cách vẽ ảnh của một vật qua gương:- Chọn từ 1 đến 2 điểm trên vật.- Chọn điểm đối xứng qua gương.- Kẻ các tia tới bất kỳ, các tia phản xạ được xem như xuất phát từ ảnh của điểm đó.- Xác định vị trí và độ lớn của ảnh qua gương.4. Thấu kính:a/ Định nghĩa: Thấu kính là vật trong suốt được giới hạn bởi hai mặt cầu hoặc một mặt cầu và một mặt phẳng.b/ Các loại thấu kính: - Thấu kính rìa mỏng [ thấu kính hội tụ ]- Thấu kính rìa dày [ thấu kính phân kỳ ]c/ Các khái niệm khác:+ Mỗi thấu kính có một quang tâm O là điểm cắt giữa tâm thấu kính với trục chính của thấu kính.+ Trục chính của thấu kính là một đường thẳng đi qua quang tâm nối giữa của hai tâm củahai mặt cầu giới hạn thấu kính.+ Mỗi thấu kính có 2 tiêu điểm đối xứng nhau qua quang tâm O. Tiêu điểm F gọi là tiêu điểm vật, tiêu điểm F’ gọi là tiêu điểm ảnh.+ Đối với thấu kính hội tụ F ở phía trước của thấu kính còn F’ ở phía sau thấu kính.+ Đối với thấu kính phân kỳ F ở phía sau thấu kính còn F’ ở phía trước thấu kính.d/ Đường truyền ánh sáng qua thấu kính:+ Mọi tia sáng đi qua quang tâm đều truyền thẳng.+ Các tia sáng song song với trục chính của thấu kính sau khi qua thấu kính đều đi qua F’.+ Các tia sáng đi qua F sau khi qua thấu kính đếu song song với trục chính của thấu kính.e/ Đặc điểm của ảnh tạo bởi thấu kính:+ Đối với thấu kính hội tụ:- Vật đặt ngoài tiêu điểm của thấu kính hội tụ cho ảnh thật ảnh ngược chiều với vật.- Vật đặt trong tiêu điểm của thấu kính hội tụ cho ảnh ảo, ảnh cùng chiều với vật và luônlớn hơn vật.+ Đối với thấu kính phân kỳ:- Thấu kính phân kỳ luôn cho ảnh ảo, ảnh cùng chiều với vật và luôn nhỏ hơn vật.thcs-hoangxuanhan-hatinh.edu.vn BỒI DƯỠNG MÔN VẬT LÝ BẬC THCS - Phần QUANG HỌCf/ Công thức thấu kính: '111ddf+=Trong đó:- f là tiêu cự của thấu kính [ f=OF ]- d là khoảng cách từ quang tâm của thấu kính đến vật. [ d>0 : vật thật; d0: ảnh thật ; d 2f : thấu kính hội tụ cho ảnh thật, ảnh ngược chiều với vật và luôn nhỏ hơn vật.g/ Độ bội giác và độ phóng đại ảnh:+ Mỗi kính lúp có một số bội giác [ ký hiệu là G ]được ghi bằng các con số như 2X ; 3X ;5X;….Giữa số bội giác và tiêu cự của một kính lúp có mối liên hệ bởi hệ thức:fG25=+ Độ phóng đại ảnh K là tỉ số giữa độ cao của ảnh với độ cao của vật: ABBAK''=h/ Phương pháp đo tiêu cự của thấu kính hội tụ: [ có 4 phương pháp]+ Xác định nhanh, gần đúng tiêu cự của thấu kính bằng cách hứng ảnh thật của vật ở rấtxa thấu kính. Làm nhiều lần ghi lại các kết quả tìm được kèm theo sai số.+ Bằng phương pháp Silberman:Đặt thấu kính cố định; đặt vật và màn sát thấu kính rồi di chuyển vật và màn ra xa thấukính. Khi di chuyển phải giữ sao cho d=d’. Đến khi ảnh hiện rõ trên màn thí kiểm tra xemđộ cao h của vật có bằng đô cao h’ của ảnh không. Nếu chưa đạt cần cẩn thận xê dịch chút ítrồi kiểm tra kại.+ Dựa vào công thức :'111ddf+= hay công thức:2''dfddfd ==−=2df thöùc coâng rasuy ta Thí nghiệm phải được tiến hành tít nhất 4 lần rồi tính giá trị trung bình của f.+ Dựa vào công thức: '111ddf+= ta suy ra:''ddddf+= - Đo d và d’ rồi tính f.- Thí nghiệm phải được tiến hành nhiều lần rồi tính giá trị trung bình của f.+ Dùng phương pháp Gaux- Bessel:LlLf422−=- L là khoảng cách giữa vật với màn.- l là khoảng cách giữa hai vị trí đặt thấu kính để ảnh hiện rõ trên màn.B. Phương pháp giải bài tập:I. Bài tập gương phẳng:1. Một điểm sng1 cách màn một khoảng SH= 1m. Tại M khoảng giữa SH người ta đặtmột tấm bìa hình tròn vuông góc với SH.a/ Tím bán kính vùng tối trên màn nếu bán kính tấm bìa là R=10cm.b/ Thay điểm áng S bằng nguồn sáng hình cầu có bán kính r= 2cm. Tím bán kính vùng tốivà vùng nửa tối.Giải: Tóm tắt: SH=1m=100cm thcs-hoangxuanhan-hatinh.edu.vn BỒI DƯỠNG MÔN VẬT LÝ BẬC THCS - Phần QUANG HỌCSM=MH=SH/2= 50cm I PR=MI= 10cm S M Ha/ Tính PH:Xét hai tam giác đồng dạng SIM và SPH ta có: cmSMSHIMPHSHPHSMIM2050100.10.====>= Qb/ Tính PH và PQ: PXét hai tam giác bằng nhau IA’A và IH’P A’ I H’Ta có: PH’ = AA’ A=>AA’ =SA’ – SA =MI – SA S M H PH = R –r = 10 – 2 = 8cm. B và ta có:PH = PH’ + H’H = PH’ + IM = PH’ + R = AA’ + R = 8+10 = 18cmTương tự ta thấy hai tam giác IA’B và IHQ bằng nhau=> A’B = H’Q = A’A +AB = A’A +2r = 8 + 2.2 = 12cm=> PQ = H’Q + H’P = 12-8= 4 cm2. Cho hai gương phẳng M và M’ đặt song song có mặt phản xạ quay vào nhau va 2cáchnhau một khoảng AB = d = 30cm. Giữa hai gương có một điểm sáng S trên đường thẳngAB cách gương M là 10cm. Một điểm sáng S’ nằm trên đường thẳng song song với haigương, cách S 60cm. a/ Trình bày cách vẽ tia sáng xuất phát từ S đến S’ trong hai trường hợp: + Đến gương M tại I rồi phản xạ đến S’.+ Phản xạ lần lượt trên gương M tại J đến gương M’ tại K rồi truyền đến S’b/ Tính khoảng cách từ I; J ; K đến AB.Giải:a/ Vẽ tia sáng:Lấy S đối xứng với S1 qua gương M. Đường thẳng SS’ cắt gương M tại I. SIS’ là tia cầnvẽ.Lấy S1 đối xứng với S’ qua M’.Nối S1S2 cắt M tại J và cắt M’ tại K. Tia SJKS’ là tia cầnvẽ.b/ Tính IA; JA và KB: M’ MXét tam giác S’SS1 , ta có II’ là đường trung S2 H S’ A’ bình của tam giác S’SS1 nên: I’S’ = I’S = IA = SS’/2 = 60/2 = 30cm K Xét 2 tam giác đồng dạng S1AJ và S1BK, ta có: I’ I41401011===BSASBKAJ => BK = 4 AJ [ 1] JXét hai tam giác đồng dạng S2HK và S2A’J, ta có: B S A S1thcs-hoangxuanhan-hatinh.edu.vn BỒI DƯỠNG MƠN VẬT LÝ BẬC THCS - Phần QUANG HỌC40cm .10cm 4 BK :được ta [1] thức biểuvào AJ Thay10cm AJ 518 520 52 4AJ SS' HK BK :có ta Mà[2] 52 HK 5020 ====>=+=++=++=+=+=+==>==''52518']'[52''5252518''52''''''22SSSSAJSSJAAJAJSSJAAJAJSSJAAJSSJAJAJAHKJAHKASHS 2. Hai gương phẳng có mặt phản xạ hơp thành I D R một góc α , chiếu một tia sáng Si đến gương N β S thứ nhất phản xạ theo phương IJ đến gương thứ hai rồi phản xạ tiếp theo phương JR. Tìm góc β α Jhợp bởi hai tia SI và JR khi:a/ α là góc nhọn. b/ α là góc tù. S N αGiải:a/ Khiα là góc nhọn, theo hình vẽ ta có góc ngồi của I α R ∆INJ =α => α = 12II+ Xét ∆DIJ có góc ngồi là B D β ] [180 2 360 2] [ và [1] Từ[2] I :có ta INJ Xét [1] 360 2[90 180 DJI JID B:có ta IDJ :giáctam Xét I I :có Tagóc] thẳng cạnh có [Góc INJ của ngoài góc thấy ta vẽ hìnhtheo tù góc là B Khi b/2 B :có Ta00200012ααβααα−=−==>+=∆+−=−+−=−+−=+=+==∆+===2ˆˆ]ˆˆ[2]ˆ90[2]ˆˆ2180ˆ2ˆˆˆˆ]ˆˆ[2ˆ2ˆ1121021021212JJIIIIIIIII1.Khi chiếu một tia sáng từ khơng khí vào một bản thủy tinh dưới một góc i = 450 . ta thấytỉ số giữa sin góc tới với sin của góc khúc xạ bằng2. Tính:a/ Góc khúc xạ r và vẽ hình.b/ Góc hợp bởi phương của tia tới với phương của góc khúc xạ.Giải:a/ Theo đề ta có: S N 21245sin2sinsin2sinsin0====>=irri i=> r = 300 I Gọi α là góc hợp bởi phương của tia tới r αVới phương của tia khúc xạ. Từ hình 1 ta có:α = I – r = 45 – 30 = 150 2.Một ly đựng đầy nước hình trụ cao 20cm có đường kính 20cm như hình 2 . Một người đặt Mthcs-hoangxuanhan-hatinh.edu.vnH.1H.3H.4 BỒI DƯỠNG MÔN VẬT LÝ BẬC THCS - Phần QUANG HỌC mắt gần miệng ly nhìn theo phương AM thì vừa vặn thấy tâm O của đáy ly .a/ Vẽ đường đi của tia sáng phát ra từ O và truyền tới mắt người quan sát .b/ Tính góc hợp bởi phương của tia tới với phương của tia phản xạ A OGiải:a/ Vẽ đường đi tia sáng:Nối OI => tia tới MNối IM => tia khúc xạ β =>Đường đi của tia sáng đó là OIMb/ Từ hình 3, góc β hợp bởi phương của tia tới Ivới tia khúc xạ là: β = α - I α Trong đó : itgα =045 ==>==α12020BIAB A Otg i = 026 i ==>==212010BIOB β = α - i = 45- 26 = 1903. Một kính lúp có tiêu cự f = 16,7cm. Một vật đặt cách quang tâm O một đoạn 10,7cm.a]Vẽ ảnh của vật. Aûnh là ảnh gì? Nêu tính chất của ảnh.b] Nếu ảnh cách quang tâm O một đoạn 29,7cm. Tính chiều cao của ảnh? Biết chiều caocủa vật là 5cm.c] Tính số bội giác.Giải:a] Vẽ. Aûnh của AB là ảnh ảo, cùng chiều A’ A với vật và lớn hơn vật. B’ F B F’b] Xét hai tam giác đồng dạng : f dcm10,729,7.5B'A'B'A'AB OB'OBB'A'AB4] hìnhcoù[ ta B'OA' vaø OAB9,137,297,10≈=⇒==∆∆ c] Số bội giác 5,17,1625≈==f25GTa có nhận xét số bội giác 1,5 nghĩa là dùng kính lúp này có thể thấy được ảnh lớn lêngấp 1,5 lần so với khi quan sát trực tiếp.4. Cho một thấu kính L, biết vị trí tiêu điểm F, quang tâm O, trục chính, ảnh S’. Hãy dùngcác đường đi của tia sáng để xác định vị trí vật S và thấu kính.Giải:Ta phải xét hai trường hợp:a]Thấu kính hội tụ:Aûnh của điểm S’ nằm trong tiêu điểm F nên phải là ảnh ảo. Ảnh ảo S’ là giao điểm củahai tia xuất phát từ S gồm: Tia qua quang tâm O đi thẳng, tia qua F khúc xạ song song vớitrục chính∆. Vẽ hai tia này, ta có được vị trí của S[ hình 5a]b] Thấu kính phân kì:thcs-hoangxuanhan-hatinh.edu.vnH.2H.6H.7 BỒI DƯỠNG MÔN VẬT LÝ BẬC THCS - Phần QUANG HỌCTia từ S qua quang tâm O đi thẳng, tia từ S song song với∆tia ló kéo dài qua F. Hai tianày gặp nhau là ảnh F[ hình 5b] S’ S S S’ F O F O [ a ] [ b ]5.Các hình 6 a, b cho biết AB là vật sáng, A’B’ là ảnh của AB qua thấu kính L1, L2. Thấukính thuộc loại thấu kính gì? Dùng cách vẽ đường đi của các tia sáng để xác định vị trí củathấu kính và tiêu điểm của nó, gọi 2 vaø ∆∆1 là trục chính của thấu kính. A’ A A A’ B’ B B’ B [ a ] [ b ]Giải:+ Trường hợp [a]:A’B’ là ảnh của AB, cùng chiều A’B’ nên thấu kính L1 là thấu kính hội tụ[ hình 6a] L2 A’ L1 A A A’ B’ B O F’ O B’ F B [ a ] [ b ]Nối A với A’ cắt tại∆1 tại O dựng Oy 1∆⊥. Từ A vẽ tia song song với∆, Tia ló kéo dàitới A’ cắt ∆tại F’ là tiêu điểm của thấu kính hội tụ L1+ Trường hợp [ b]: I A’B’ cùng chiều với AB mà A’B’ cùng chiều với AB nên L2 S O R6.Cho một thấu kính hội tụ L có trục chính xx’, tia sáng tới SI và tia ló IR. Hãy vẽ một tia sáng tới song song với SI sao cho tia ló song song với trục chính[ có nêu rõ cách vẽ] Giải: I K + Kẽ một đường thẳng d đi qua O song song với SI. S F O F’Đường thẳng d cắt IR tại K. Từ K hạ đường vuông góc với trúc chính, cắt trục chính tại F’. Điểm F’ là tiêu điểm của thấu kính.+ Lấy F đối xứng với F’ qua O, Từ F ta kẽ đường thẳng song song với SI, sau khi qua thấu kính tia ló này sẽ song song với trục chính7. Theo hình 8, AB là vật, A’B’ là ảnh của B A’ nó qua một thấu kính. Bằng cách vẽ ảnh , hãy xác định vị trí quang tâm, trục chính và A B’thcs-hoangxuanhan-hatinh.edu.vnH.5H.6H.8H.9H.10H.11 BỒI DƯỠNG MÔN VẬT LÝ BẬC THCS - Phần QUANG HỌCcác tiêu điểm của thấu kínhGiải:+ Theo tính chất ảnh của vật AB cho biết B Ithấu kính này là thấu kính hội tụ. F O F’ A’+ Nối đường truyền ánh sáng từ A->A’; từ B->B’Hai tia sáng này cắt nhau tại O. O là quang tâm A B’ của thấu kính+ Dựng đường thẳng đi qua O vuông góc với AB và A’B’.Đường thẳng này là trục chính của thấu kính .+ Từ B kẽ tia sáng BI song song trục chính. Tia ló IB’ cắt trục chính tại F’, điểm F’ là tiêuđiểm của thấu kính.+ Lấy F đối xứng với F’ qua O. F và F’ là hai tiêu điểm của thấu kính hội tụ8. Cho xy là trục chính của thấu kính, AB là vật, A’B’ là ảnh của vật AB qua thấu kính.[ hình 9]. Hãy xác định vị trí quang tâm và các tiêu điểm của thấu kính.Giải:+ Vì AB là vật; A’B’ là ảnh ảo cùng chiều với vật nên thấu kính này là thấu kính hội tụ. B’+ Từ B’ nối với B, đường thẳng B’B Bcắt xy tại O. Tia BO là tia sáng đi qua quang tâm của thấu kính. O là quang A A’tâm của thấu kính.+ Vẽ thấu kính hội tụ tại O và vuông B’ góc với xy.+ Vẽ BI//xy.+ Nối B’I cắt xy tại F’. Điểm F’ là I B’tiêu điểm của thấu kính. F’ O A F A’+ Lấy F đối xứng với F’ qua O. F là tiêu điểm thứ hai của thấu kính.9*. Cho một thấu kính hội tụ có quang tâm O, tiêu điểm F. Gọi f=OF là tiêu cự của thấukính. d là khoảng cách từ vật đến thấu kính [ A nằm trên trục chính; AB vuông góc với trúcchính]; d’ là khoảng cách từ A’B’ đến thấu kính. Chứng minh rằng ta luôn luôn có: ddddf''111=+=ABB'A' vaø B IGiải: A F O F’ A’ CM: ddddf''111=+=ABB'A' vaø B’ thcs-hoangxuanhan-hatinh.edu.vnH.12 BỒI DƯỠNG MƠN VẬT LÝ BẬC THCS - Phần QUANG HỌC '1111''''''ddfdffdddfddfdffdOFAF+=−=−=⇒−======∆∆==∆∆1 hayd1 :được ta cho vế haiChiadd' hayOF' - OA'OAOA' :nên OF' - OA' A'F' :MàOFOAOA' : rasuy [2] và [1] Từ[2] dd'OAOA'ABB'A' : rasuy ta ABO ~OB'A' -[1] ABB'A'OIB'A'OFA'F' : rasuy ta OIF'~F'B'A' -:có ta vẽ hìnhTheo10*. Một vật sáng AB cao 3cm đặt cách màng một khoảng L = 160cm trong khoảng giũavật sáng và màn có một thấu kính hội tụ có tiêu cự f =30cm. Vật AB đặt vng góc với trụcchính a. Xác định vị trí đặt thấu kính để ta có được ảnh rõ nét của vật trên màn b. Xác định độ lớn của ảnh so với vật.Giải: a. Do ảnh hứng được trên màn nên ảnh của vật là ảnh thật, ảnh ở bên kia thấu kính so vớivật Theo đề ta có: d + d’= L [1] Mặt khác ta có: [2] '111ddf+= Từ [1] suy ra: d’= L – d thay vào [1] ta được : 048001600][1111122=+−⇔=+−⇒−=⇔−+= ddLfLdddLdfdLdf Giải phương trình ta được d1= 40cm, d2 =120cm Vậy có 2 vị trí đặt thấu kính để cho ảnh rõ nét trên màn ảnh là: d=40cm và d= 120cm b/ Độ lớn của ảnh so với vật: cmKhicmABddABBA19.'''============>=12040.3 B'A' nên40cm d - L d' thì120cm d 40120.3 B'A' nên120cm d - L d' thì40cm d Khidd' B'A' 11.Một vật sáng AB đặt vng góc với trục chính của một thấu kính hội tụ có tiêu cự 12cm.Điểm A nằm trên trục chính , hãy dựng ảnh A’B’ của AB và tính khoảng cách từ ảnh đếnthấu kính và chiều cao của ảnh trong hai trường hợp.a/ Vật AB cạch thấu kính một khoảng d=36cm B Ib/ Vật AB cách thấu kính một khoảng d=8cmGiải: A F O F’ A’a/ Cho biết: d=36cm, AB=1cm; OF=12cm.Tính A’B’ và OA’ H B’Xét hai tam giác đồng dạng ABF và OHF , ta có:cmfdFABAFOFABOHOFAFOHAB5,0123612.1 =−=−===>= thcs-hoangxuanhan-hatinh.edu.vnH.13H.14H.15 BỒI DƯỠNG MƠN VẬT LÝ BẬC THCS - Phần QUANG HỌCXét hai tam giác đồng dạng A’B’F’ và IOF’, ta có:18cm 612 IOOH.OF' =+=+==>=====>=''''6112.5,0''.''''''''AFOFOAcmIOOFBAAFAFOFBAIO b/ Cho biết:OA=8cm; AB=1cm; OF=12cm. B’Tính A’B’ và OA’ B IXét hai tam giác đồng dạng: OF’B’ và BIB’, ta có: A’ F A O F’ 652'128658'''''22==>=+=>=+=+==+==BBOAOFOABBOBBBOFOAOFBIOBBBBB'65BB' [1] Từ1 ABOB:có ta Mà[1] 22Xét hai tam giác đồng dạng OAB và OA’B’, ta có:cmABOABAOAOAOAcmOBBBOBABBABAABBBOBOBBAABOBOB2418.3'.'''365]65265.[1]'[''''''''====>==+=+==>=+=B'A'AB :có ta Và12. Một người được chụp ảnh, đứng cách máy ảnh một khoảng d=OA. Người ấy cao B I 1,8m. Phim cách vật kính 15cm. nh người ấy trong phim cao 3,0cm. Tính d và tiêu cự OF’? A F O F’ A’Giải: Hai tam giác vng OAB và A’OB’ có góc OAB d B’bằng góc A’OB’ nên đồng dạng. 14,75cm 90015 :số ThayOAOA' : rasuy [2] và [1] Từ[2] ABB'A' OF' OA'- F'A' :Mặt khácnhật. chữ hìnhlà ABIO giác tứ vì AB OI :MàOIB'A'dạng. đồng nên A'F'B' góc bằngOIF' góc có B'F'A' và IOF' vuông giáctam Haif. cự tiêu Tínhcm==⇒−=⇒−=−=−=⇒===⇒=×=×=⇒===⇒91513500900135001515'''''''''900601560'6011803'''fffffOFOFOAOFOFOAOFFAOAOAOAOAABBA13. Một vật sáng AB có độ cao h được đặt vng góc với trục chính của một thấu kính B phân ký có tiêu cự f. Điểm A nắm trên trục A F O F’thcs-hoangxuanhan-hatinh.edu.vn BI DNG MễN VT Lí BC THCS - Phn QUANG HC chớnh v cú v trớ ti tiờu im F [ hỡnh 14].a/ Dng nh AB ca AB qua thu kớnh ó cho.b/ Tớnh cao h ca nh theo h v khong cỏch d t nh n thu kớnh theo fGii: a/ Dng tia ti BO i qua quang tõm ca thu kớnh, B B Itia ny truyn thng. A F A O + Dng tia ti BI song song vi trc chớnh, tia lú ny i qua tiờu im F + Tia BO v tia FI ct nhau ti B + T B dng ng thng vuụng gúc vi trc chớnh ti A.AB l nh ca AB. b/ Xột hai tam giỏc ng dng OAB v OAB ta cú [1] OAOAABBA '''= Xột hai tam giỏc ng dng OFI v AFB ta cú:OFFAOIBA '''= Vỡ OI = AB v ta cú: FA = FO OA ta suy ra: 2h2ff.h B'A' h' [1] Tửứ d' OA' OA' -f OA' fOA' :ủửụùc ta f OA d hayOAOA' : rasuy ta [2] vaứ [1] Tửứ[2] ====>===>======2'''''ffOAfTOFOAOFOFOAOFABBAVy nh AB cỏch thu kớnh mt khong f/2 v cao bng h/2 14. Ngi ta mun chp nh mt bc tranh cú kớch thc 0,48m . 0,72m trờn mt phim nhcú kớch thc 24mm . 36mm, sao cho nh thu c cú kớch thc cng ln cng tt. Tiờuc ca vt kớnh mỏy nh l 6cm. a] Aỷnh cao bng bao nhiờu ln vt? b] Hóy dng nh [khụng cn ỳng t l] v da vo hỡnh v xỏc nh khong cỏch t vtkớnh n bc tranh.Gii: -Dng tia ti BO qua quang tõm, tia ny truyn thng. B I - Dng tia ti BI song song vi trc chớnh tia lú l IF qua tiờu im F A F O F A - B l nh ca im sỏng B - T B dng ng thng vuụng gúc vi ct trc d Bchớnh ti A. AB chớnh l nh ca vt AB. Xột hai tam giỏc ng dng AOB v AOB , ta cú:thcs-hoangxuanhan-hatinh.edu.vn BỒI DƯỠNG MƠN VẬT LÝ BẬC THCS - Phần QUANG HỌCcmOAdcmOAOFOFOAOFOFOAOFFAOAOAABBA1263,6'05,0'''''''''05,0484,2'''===>==>==>=−=−=⇒===⇒===⇒6OA'-6 6cm f :số ThayOAOA' : rasuy [2] và [1] Từ[2] ABB'A' OF' OA'- F'A' :Mặt khácnhật. chữ hìnhlà ABIO giác tứ vì AB OI :MàOIB'A' :có ta , B'F'A' và IOF' dạng đồng giáctam Hai[1] Vậy vật cách thấu kính 126cm, ảnh cao bằng 0,05 lần vật.15. Cho vật AB đặt vng góc với trục chính trước một thấu kính hội tụ mỏng. Biết AB=5OF. a/ Vẽ ảnh A’B’ của AB qua thấu kính. b/ Chứng minh rằng độ lớn của ảnh A’B’ = AB/4. Tính OA’. c/ Dịch chuyển vật AB sao cho A trùng F. Chứng minh rằng ảnh A’B’ ở vơ cực.Giải: a/ Vẽ ảnh của vật AB qua thấu kính;-Dựng tia tới BO qua quang tâm, tia này truyền thẳng. B I- Dựng tia tới BI song song với trục chính ∆ tia ló là IF qua tiêu điểm F’ A F O F’ A’ - B’ là ảnh của điểm sáng B - Từ B’ dựng đường thẳng vng góc với ∆ cắt trục d B’chính tại A’. A’B’ chính là ảnh của vật AB. b/ Chứng minh độ lớn củaA’B’=AB/4. Tính OA’: Xét hai tam giác đồng dạng AOB và A’OB’ , ta có:4125,1''5'5''''''''''''''======>−=−=====−=−=⇒===⇒=⇒5f1,25f OAOA'ABB'A':thấy ta [1] thức biểuvào d , d' Thay 5fOA':được ta [3] thức biểuvào OA' d' 5f; 5OF OA d :số Thay[3] OAOA' : rasuy [2] và [1] Từ[2] ABB'A' OF' OA'- F'A' :Mặt khácnhật. chữ hìnhlà ABIO giác tứ vì AB OI :MàOIB'A' :có ta , B'F'A' và IOF' dạng đồng giáctam xét hai[1] fOAdfddffOAOFOFOAOFOFOAOFFAOAOAABBA c/ Theo cơng thức [3] , khi OA =OF = OF’ = f , ta suy ra: Hai tam giác AOB và OIF’ bằng nhau. Vì BI//OA nên BO//OF’ nên ảnh của AB ở vơ cực.15*. Một vật sáng AB cao 2cm được thcs-hoangxuanhan-hatinh.edu.vn BỒI DƯỠNG MÔN VẬT LÝ BẬC THCS - Phần QUANG HỌC đặt vuông góc với trục chính và cách B 450 \ quang tâm là 30cm của một thấu kính A F O F \ hội tụ có tiêu cự 20cm. \ a/ Aûnh A’B’ của AB qua thấu kính là Hình 15aảnh thật hay ảnh ảo? Xác định vị trí, độ lớn của ảnh đó. b/ Người ta đặt một guơng phẳng ở B I 450 \sau thấu kính nghiêng với trục chính A F O F’ \O’1 góc 450 cách thấu kính 30cm [ như K A’ \G hình vẽ 15a]. Hãy vẽ ảnh của vật AB Htạo bởi thấu kính và gương phẳng. Hình 15b B’ [Đề thi HSG cấp tỉnh năm học 2005 – 2006]Giải: a/ Aûnh của vật là ảnh thật. Vì d> f.Vị trí của ảnh:Từ công thức: cmdfddf60203020.3011'111=−===>−==>+=f-dd.f d' d'1 Độ lớn của ảnh:Từ công thức: cmABBAddABBA42.3060.'''''====>=dd' b/ Theo hình vẽ 15b:- Từ B dựng tia sáng BI// trục chính, tia này sau khi qua thấu kính sẽ đi qua F và gặpgương phẳng tại G rồi phản xạ theo phương GB’.- Từ B dựng tia BO qua quang tâm, tia này gặp gương phẳng tại H rồi phản xạ theo phươngHB’ Hai tia này xuất phát từ B , gặp nhau tại B’- Từ A dựng tia AK song song với trục phụ BO. Tia này sau khi qua thấu kính sẽ đi qua tiêuđiểm phụ F” [ tiêu điểm phụ này nằm trên mặt phẳng vuông góc trục chính chứa tiêu điểmchính]- Từ A dựng tia AO trùng với trục chính, tia này đến gương phản xạ theo phương O’A’ Hai tia xuất phát từ A gặp nhau tại A’.- Nối A’ với B’ . A’B’ là ảnh của vật AB tạo bởi hệ thấu kính và gương phẳng.thcs-hoangxuanhan-hatinh.edu.vn