LIPASE
[Lipase]
NHẮC LẠI SINH LÝ
Ở người, lipase chỉ có một nguồn gốc duy nhất là do tụy sản xuất. Enzym này giúp chuyển đổi mỡ và triglycerid thành các axit béo và glycerol.
Nồng độ lipase tăng lên trong máu trong vòng 24 - 36h sau khi bắt đầu bị viêm tụy cấp [tức là sau khi hoạt độ amylase máu tăng lên]. Lipase vẫn tiếp tục tăng cao tới ngày thứ 14 [tức là lâu hơn so với tình trạng tăng hoạt độ amylase máu].
Phương pháp đo hoạt độ lipase huyết thanh hiện tại được làm giản tiện đáng kể và có thể được áp dụng nhanh tại tất cả các phòng xét nghiệm [phương pháp đo độ đục khi có muối mật và colipase].
MỤC ĐÍCH VÀ CHỈ ĐỊNH XÉT NGHIỆM
XN giúp chẩn đoán viêm tụy.
CÁCH LẤY BỆNH PHẨM
XN được tiến hành trên huyết thanh.
Yêu cầu BN phải nhịn ăn từ 8 - 12h trước khi lấy máu XN.
GIÁ TRỊ BÌNH THƯỜNG
13 - 60 U/L.
TĂNG HOẠT ĐỘ LIPASE MÁU
Các nguyên nhân chính thường gặp là:
- Viêm tụy cấp.
- Viêm túi mật cấp.
- Tắc mật.
- Viêm tụy tái phát mạn tính [Chronic relapsing pancreatitis].
- Nhiễm toan ceton do ĐTĐ.
- Tắc ruột.
- Bệnh gan.
- Ung thư tụy.
- Nang giả tụy [pancreatic pseudocyst] sau viêm tụy cấp.
- Viêm phúc mạc.
- Suy thận.
CÁC YẾU TỐ GÓP PHẦN LÀM THAY ĐỔI KẾT QUẢ XÉT NGHIỆM
- Mẫu bệnh phẩm bị vỡ hồng cầu có thể làm thay đổi kết quả XN.
- Các thuốc có thể làm tăng hoạt độ lipase máu là: thuốc ức chế men chuyển angiotensin, paracetamol, acid amonisalicylic, thuốc chống virus, azathioprin, bethanecol, thuốc cường cholin [cholinergic], codein, corticosteroid, corticotropin, dexamethason, acid ethacrynic, ethanol, furosemid, heparin, indomethacin, meperidin, mercaptopurin, methacholin morphin, thuốc ngừa thai uống, phenformin, statin, triamcinolon.
- Các thuốc có thể làm giảm hoạt độ lipase máu là: Ion canxi.
LỢI ÍCH CỦA XÉT NGHIỆM ĐO HOẠT ĐỘ LIPASE HUYẾT THANH
1. XN hữu ích để chẩn đoán viêm tụy cấp: XN có độ nhạy và độ đặc hiệu tốt trong chẩn đoán. Một cách kinh điển, nên định lượng cả hoạt độ amylase và lipase huyết thanh ở BN nghi ngờ bị viêm tụy cấp song XN hoạt độ lipase máu được coi là có độ nhạy và đặc biệt là độ đặc hiệu tốt hơn so với XN hoạt độ amylase huyết thanh trong chẩn đoán viêm tụy cấp.
2. XN hữu ích để phân biệt một tình trạng đau bụng do viêm tụy cấp với các tình trạng đau bụng do các nguyên nhân khác [nhất là các đau bụng cần được can thiệp ngoại khoa và khi có tình trạng tăng hoạt độ amylase huyết thanh]. Đo hoạt độ lipase cho phép xác định nhanh nguồn gốc tụy hay ngoài tụy của tình trạng đau bụng.
CÁC HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH LÂM SÀNG DỰA TRÊN Y HỌC BẰNG CHỨNG
Chẩn đoán viêm tụy cấp được đặt ra ở các BN có biểu hiện đau bụng vùng thượng vị xảy ra cấp tính, với mức độ nặng tăng nhanh và tiếp diễn mà không thuyên giảm. Hoạt độ amylase và/hoặc lipase huyết thanh có thể được coi là có ý nghĩa chẩn đoán khi giá trị của các enzyme này tăng ≥ 3 lần bình thường.
CÁC CẢNH BÁO LÂM SÀNG
Ở một số BN bị viêm tụy cấp, có thể không thấy có tình trạng tăng cao bất thường enzyme tụy.
Enzym Lipase là một enzym do tụy sản xuất, giúp chuyển hóa mỡ và triglycerid thành glycerol và acid béo.
Bình thường, tuyến tụy chỉ sản xuất một lượng đủ để tiêu hóa thức ăn, vì vậy Lipase hiện diện trong máu với nồng độ thấp. Trong trường hợp xuất hiện các bệnh lý về tuyến tụy như viêm tụy, sỏi tuyến tụy, u tuyến tụy,... thì nồng độ Lipase trong máu sẽ tăng cao.
Bác sĩ sẽ yêu cầu xét nghiệm Lipase nếu nghi ngờ rằng người bệnh có thể bị viêm tụy cấp. Viêm tụy cấp được biểu hiện qua các triệu chứng sau đây:
- Đau bụng hoặc đau lưng dữ dội đặc biệt là sau bữa ăn nhiều chất béo;
- Sốt;
- Ăn mất ngon;
- Buồn nôn.
Xét nghiệm cũng có thể được sử dụng để theo dõi tuyến tụy nếu đã được chẩn đoán xác định viêm tụy cấp hoặc mãn tính nhằm biết được mức độ Lipase đang tăng hay giảm và tuyến tụy liệu có hoạt động tốt hay không. Từ đó có những can thiệp điều trị kịp thời. Đôi khi, xét nghiệm Lipase cũng sẽ được sử dụng để đánh giá các bệnh lý khác bao gồm:
- Viêm phúc mạc;
- Tắc ruột non, nhồi máu ruột, loét dạ dày tá trang gây thủng;
- U nang tuyến tụy;
- Bệnh gan mãn tính, nghiện rượu;
- U xơ nang;
- Bệnh Crohn;
- Bệnh Celiac;
Chuẩn bị trước khi xét nghiệm
Ngừng ăn hoặc uống bất cứ thứ gì trong 8 đến 12 giờ trước đó. Chỉ được uống nước lọc. Bác sĩ cũng có thể yêu cầu ngừng dùng một số loại thuốc có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm. Hãy thông báo cho bác sĩ biết các loại thuốc theo toa, thuốc không kê đơn và các chất bổ sung đang dùng.
Những kết quả này có nghĩa là gì?
Trị số Lipase bình thường trong máu là