Thở oxy là gì

SpO2 được coi là một trong các chỉ số quan trọng để xác định dấu hiệu sinh tồn của cơ thể con người. SpO2 là viết tắt của Saturation of peripheral oxygen, có nghĩa là độ bão hòa oxy trong máu ngoại vi. Cụ thể, khi Hemoglobin [viết tắt là Hb] [một thành phần quan trọng của máu] trong máu liên kết với các phân tử oxy sẽ tạo thành HbO2 giúp cho máu có thể đưa oxy đi nuôi dưỡng tất cả các cơ quan trong cơ thể.

Mỗi phân tử Hb có 4 nguyên tử sắt. Các nguyên tử sắt này sẽ liên kết với 4 phân tử oxy và tạo ra liên kết HbO2. Hiện tượng bão hòa oxy trong máu tức là khi có đủ 4 phân tử oxy gắn vào Hb, và hiện tượng này được gọi tắt là SpO2. Chỉ số SpO2 chính là thước đo lượng oxy đang được vận chuyển bởi các tế bào hồng cầu và duy trì sự cân bằng SpO2 trong máu có ý nghĩa sống còn đối với sức khỏe con người. Cũng chính vì thế, trong điều trị bệnh nhân, các bác sĩ thường theo dõi chặt chẽ chỉ số này để có thể phát hiện nhanh chóng ra những bất thường khi có sự thiếu hụt oxy trong máu, từ đó giúp xử lý và điều trị cho bệnh nhân một cách kịp thời, tránh biến cố đáng tiếc xảy ra.

Những đối tượng cần phải theo dõi kỹ chỉ số SpO2 là những bệnh nhân thực hiện phẫu thuật; trẻ sơ sinh bị sinh non, bị suy hô hấp; người bị suy tim, suy hô hấp, rối loạn nhịp tim, cấp cứu ngừng tuần hoàn, trụy mạch, sốc, tụt huyết áp; người mắc bệnh nặng, cần phải hồi sức như nhược cơ, đột quỵ não, chấn thương tủy cổ có kèm theo liệt cơ hô hấp…

Tương tự, trong điều trị bệnh nhân Covid-19, việc đo SpO2 giúp sớm phát hiện ra tình trạng thiếu hụt oxy trong máu, nhằm cấp cứu kịp thời trong trường hợp bệnh nhân trở nặng trước khi có dấu hiệu lâm sàng như tím tái. Những bệnh nhân có chỉ SpO2 quá thấp [ 96% với biểu hiện lâm sàng không đặc hiệu như sốt, ho khan, đau họng, nghẹt mũi, mệt mỏi, đau đầu, đau mỏi cơ, mất vị giác, khứu giác, tiêu chảy là những bệnh nhân ở mức độ nhẹ. Những người có chỉ số SpO2 94-96% kèm với các triệu chứng lâm sàng không đặc hiệu như mức độ nhẹ, có dấu hiệu viêm phổi với khó thở, thở nhanh 20-25 lần/phút, phổi có ran nổ và không có dấu hiệu suy hô hấp nặng, mạch nhanh hoặc chậm, da khô, nhịp tim nhanh, huyết áp bình thường được chẩn đoán ở mức độ trung bình.

Những bệnh nhân nặng là những người có chỉ số SpO2 < 94% khi thở khí phòng kèm với các dấu hiệu như nhịp thở > 25 lần/phút; khó thở nặng, co kéo cơ hô hấp phụ; nhịp tim nhanh hoặc có thể nhịp tim chậm, huyết áp bình thường hay tăng; bứt rứt hoặc đừ, mệt. Bệnh nhân cần được hỗ trợ hô hấp, thở oxy bằng thiết bị chuyên dụng. Nếu đã được hỗ trợ thở oxy lưu lượng từ 5 - 10 lít/phút nhưng SpO2 không thể đạt > 94% thì bệnh nhân có nguy cơ cao bị suy hô hấp và cần phải được can thiệp sâu hơn.

Bên cạnh chỉ số SpO2, tỉ lệ giữa phân áp oxy máu động mạch PaO2 và nồng độ oxy trong khí hít vào FiO2 [PaO2/FiO2] cũng được theo dõi kỹ trong điều trị bệnh nhân Covid-19. Chỉ số này dùng để xác định sự hiện diện và mức độ nặng của rối loạn trao đổi khí phế nang. Người khỏe mạnh ước tính sẽ có tỉ lệ PaO2/FiO2 > 350 [80mmHg/0.21], giá trị nhỏ hơn cho thấy có rối loạn trao đổi khí. Bệnh nhân với tổn thương phổi cấp hoặc hội chứng suy hô hấp cấp [ARDS] sẽ có giá trị PaO2/FiO2 tương ứng < 300 và < 200, kết hợp với các tiêu chuẩn chẩn đoán khác để chẩn đoán. Trong điều trị Covid-19, bệnh nhân ở mức độ trung bình và mức độ nặng có chỉ số PaO2/FiO2 lần lượt là >300 và khoảng 200-300. Những bệnh nhân có chỉ số này 30 lần/phút hoặc < 10 lần/phút, có dấu hiệu suy hô hấp nặng với thở gắng sức nhiều, thở bất thường, ý thức giảm hoặc hôn mê, nhịp tim nhanh, có thể nhịp tim chậm, huyết áp tụt được chẩn đoán là ở giai đoạn nguy kịch và cần phải được hỗ trợ hô hấp kịp thời.

TRẦN HOÀI [tổng hợp]

Mắc Covid-19 khi nào cần sử dụng bình oxy là câu hỏi được khá nhiều người đặt ra bởi ngày càng nhiều bệnh nhân đang điều trị tại nhà. Theo các bác sĩ, thời điểm cần sử dụng bình oxy lá lúc tình trạng đang có chuyển biến không tốt. Vậy cụ thể khi nào thì người nhiễm Covid-19 cần sử dụng bình oxy?

1. Mắc Covid-19 khi nào cần sử dụng bình oxy

Trong quá trình điều trị bệnh nhân Covid-19, dùng bình oxy hỗ trợ hô hấp là điều quan trọng nhất. Khi oxy trong máu càng giảm thì bệnh tình càng trở nặng. Vì vậy, bệnh nhân Covid-19 cần được theo dõi cẩn thận để sử dụng oxy khi cần.

Tại sao mắc Covid-19 lại thường thiếu oxy?

Khi nhiễm virus SARS-CoV-2, virus sẽ tấn công vào các phế nang, làm phế nang phù nề khiến dịch tiết tăng. Khi dịch tiết đã lấp đầy, lòng phế nang và phế quản nhỏ lại nên không khí không được trao đổi oxy với máu.

Nếu bệnh nhân chỉ ở mức nhẹ, khi chụp X-quang, phổi vẫn có hình mờ. Tuy nhiên, nếu bệnh nhân nặng thì phổi hầu như đông đặc trắng xóa. Do đó, oxy trong máu vẫn giảm dù bệnh nhân có thở mạnh, thở gấp đến đâu.

Mắc Covid-19 thường thiếu oxy do virus tấn công phế nang gây phù nề, tiết dịch

Mắc Covid-19 khi nào cần sử dụng bình oxy

Muốn biết mắc Covid-19 khi nào cần sử dụng bình oxy, cần theo dõi và chú ý đến những phản ứng của cơ thể khi thiếu oxy như:

• Người tím tái, thở nhanh, khó thở.

• Cơ thể bồn chồn, vật vã, cảm giác như bị kích thích.

• Ra nhiều mồ hôi, đau đầu, buồn nôn.

• Tim đập nhanh, rối loạn.

• Thị lực giảm.

• Ý thức giảm, lơ mơ.

• Huyết áp tăng,…

• Chỉ số Spo2 dưới 93%.

Đây là những dấu hiệu cho thấy cơ thể đang thiếu oxy và là lúc bệnh nhân cần dùng bình oxy để hỗ trợ hô hấp.

Mắc Covid-19 khi nào cần sử dụng bình oxy là vấn đề được khá nhiều người đặt ra

2. Cách cách hỗ trợ hô hấp bằng bình oxy cho bệnh nhân Covid-19

Khi bệnh tình chuyển biến nặng, chỉ số oxy trong máu giảm, việc hỗ trợ oxy cho bệnh nhân là vô cùng quan trọng. Ngoài việc tìm hiểu mắc Covid-19 khi nào cần sử dụng bình oxy, bạn nên biết thêm về những phương pháp hỗ trợ ở những giai đoạn khác nhau của bệnh. Hiện nay có một số cách hỗ trợ hô hấp bằng bình oxy phổ biến như sau.

Thở oxy qua cannula mũi

Đây là phương pháp cung cấp oxy qua 2 ống nhỏ được đưa vào mũi, dây vắt qua tai. Vì vậy, phương pháp này còn có một tên gọi là “oxy gọng kính” hoặc “oxy kính”. Khi dùng phương pháp này, lượng oxy cung cấp có thể lên tới 6 lít/phút và nồng độ oxy qua khí thở vào có đạt 40% trong khi thở qua không khí chỉ có 21%.

Một lưu ý khi dùng phương pháp này là cần phải làm ẩm lượng oxy trước khi tới mũi bệnh nhân để không làm khô niêm mạc mũi, gây kích ứng cho người bệnh. Phương pháp thở oxy qua cannula mũi khá dễ nên có thể thực hiện ngay tại nhà và dành cho những người đang ở mức độ nhẹ.

Thở oxy qua cannula mũi có thể thực hiện ngay tại nhà

Thở oxy qua mặt nạ [mask]

Khi thở oxy qua mặt nạ, một mặt nạ bằng nhựa dẻo sẽ được úp vào mặt bệnh nhân và dòng oxy có tốc độ cao sẽ đi vào. So với phương pháp cannula mũi, bệnh nhân thở oxy hiệu quả hơn, lưu lượng đi vào cao hơn và nồng độ có thể lên đến 15 lít/phút. Cách này có thể áp dụng cho những bệnh nhân khó thở và đang tìm nhiều cách hỗ trợ khác nhau.

Thở oxy dòng cao

Tên Quốc tế của phương pháp này là HFNC - High Flow Nasal Cannula và mới phổ biến gần đây. Nguyên lý hoạt động của phương pháp này là oxy được máy hòa trộn sau đó cung cấp cho bệnh nhân qua ống dẫn có đường kính lớn vào mũi. Tốc độ của dòng oxy đạt tới 60 lít/phút và nồng độ gần như 100%.

Dòng khí oxy của phương pháp này làm tăng nồng độ oxy trong máu rất nhanh. Từ đó tăng áp suất phế nang, mở nhiều phế nang tham gia vào quá trình hô hấp, chống xẹp phổi. Thở oxy dòng cao giúp nhiều bệnh nhân không cần phải đặt nội khí quản xâm nhập.

3. Một số cách hỗ trợ đối với những bệnh nhân bước vào giai đoạn nặng

Mắc Covid-19 khi nào cần sử dụng bình oxy? Câu trả lời là khi bệnh nhân có những dấu hiệu thiếu oxy cơ bản và những phương pháp trên chỉ cung cấp nồng độ oxy cao trong khí mà bệnh nhân thở và việc thở vẫn phải do bệnh nhân chủ động. Nếu bệnh nhân không thể tự thở, khó thở thì cần có sự hỗ trợ của máy thở để tạo áp lực dương, giúp bệnh nhân hít vào.

Thở máy không xâm nhập CPAP và BIPAP

Hiện nay, loại máy thở đơn giản nhất là máy thở không xâm nhập, tạo áp lực dương ở mask úp vào mũi và miệng bệnh nhân. Tuy nhiên, các bác sĩ vẫn khuyến cáo dùng phương pháp thở oxy vùng cao, nếu bệnh tình chuyển nặng thì dùng máy thở xâm nhập.

Thở máy không xâm nhập là máy thở đơn giản nhất ở hiện tại

Thở máy xâm nhập

Sở dĩ gọi là thở máy xâm nhập bởi lúc này bệnh nhân cần đặt ống nội khí quản hoặc ống mở khí quản. Do đó, chỉ những bệnh viện và nhân viên được đào tạo kỹ mới được sử dụng loại máy này. Khi bắt đầu cho bệnh nhân thở, các bác sĩ sẽ chọn kiểu thở, tần số, lượng khí thở vào, tỷ lệ thời gian thở vào - thở ra và nồng độ oxy trong dòng khí thở vào.

Cứ 30 phút bác sĩ sẽ thử nồng độ oxy trong máu động mạch để điều chỉnh các thông số trên cho phù hợp. Trong quá trình cho bệnh nhân thở máy xâm nhập, điều dưỡng hoặc bác sĩ phải luôn trực để xử lý kịp thời sự cố, tránh để lại hậu quả đáng tiếc cho bệnh nhân.

Phương pháp ECMO

Đây là phương pháp tim phổi nhân tạo, được sử dụng khi bệnh nhân đã rơi vào tình trạng xấu nhất. Phổi bệnh nhân lúc này đã đông đặc hoàn toàn, việc thở máy xâm nhập hầu như cũng không có kết quả. Lúc này, máu của bệnh nhân sẽ được hút ra ngoài, trao đổi oxy sau đó được bơm trở lại.

Khi bệnh nhân rơi vào tình trạng xấu nhất sẽ sử dụng đến phương pháp tim phổi nhân tạo

Hi vọng với những chia sẻ trên đây, các bạn đã có câu trả lời cho câu hỏi mắc Covid-19 khi nào cần sử dụng bình oxy. Ngoài ra, để tiện chăm sóc và nắm được tình hình sức khỏe của chính bản thân, bạn có thể cài đặt ứng dụng MedOn để được các bác sĩ tại Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC tư vấn, hỗ trợ. Chúc các bạn bình an trong đại dịch!