Soạn bài Cách làm bài văn lập luận giải thích chỉ tiết

Trong bài văn lập luận giải thích, cách làm hiệu quả nhất là học sinh cần đưa ra các lý lẽ dựa trên thực tiễn. Bên cạnh đó cần kết hợp nhiều dẫn chứng cụ thể, tiểu biểu nhất để làm sáng tỏ vấn đề. Hơn thế, lý lẽ nêu ra trong bài phải xác đáng, phù hợp với vấn đề mà mình đang giải thích.

Trong cuộc sống có nhiều sự vật, sự việc, vấn đề mà con người có nhu cầu tìm hiểu thì họ cần phép giải thích. Và để cho người nghe hiểu sáng tỏ vấn đề, sự việc đó, người giải thích phải dựa trên các lý lẽ, lập luận chặt chẽ, có cơ sở.

Như vậy, giải thích chính là một phép lập luận. Bài văn lập luận giải thích trong văn nghị luận là làm cho người đọc hiểu rõ các tư tưởng, đạo lý, phẩm chất, quan hệ… cần được giải thích nhằm nâng cao nhận thức, trí tuệ, bồi dường tư tưởng, tình cảm cho con người.

Văn lập luận giải thích là một đạng đề khó với học sinh lớp 7. Ảnh: Internet

2. Hướng dẫn cách làm làm bài văn lập luận giải thích theo chương trình lớp 7

Để soạn bài cách làm bài văn lập luận giải thích học sinh cần thực hiện đủ 3 bước: Tìm hiểu đề và tìm ý; Lập dài bài; Viết bài. Cụ thể cách làm sẽ được hướng dẫn chi tiết như sau.

2.1. Cách tìm hiểu đề và tìm ý trong bài văn lập luận giải thích

Ở bước tìm hiểu đề và tìm ý, học sinh cần thực hiện 2 thao tác quan trọng như sau.

• Có khi vấn đề cần giải thích được đề cập trực tiếp. Ví dụ giải thích về lòng khiêm tốn, lòng nhân đạo..
• Nhưng cũng có khi vấn đề cần giải thích được đề cập gián tiếp. Ở đây người ra đề sẽ mượn hình ảnh, tục ngữ, dao… Ví dụ đề thi: “Nhân dân ta có câu tục ngữ: Đi một ngày đàng, học một sàng khôn. Hãy giải thích nội dung câu tục ngữ đó”.
• Với đề bài yêu cầu giải thích những hình ảnh gián tiếp học sinh cần cắt nghĩa được hình ảnh, tục ngữ, ca dao… nêu ra trong đề. Đề bài này thường đòi hỏi yêu cầu khá cao, bắt buộc học sinh phải nắm được nội dung rồi mới giải thích được.

• Bước tìm ý này học sinh cần liên hệ với đời sống, sách báo và những trải nghiệm của mình thì càng tốt.
• Ví dụ đề yêu cầu giải thích câu tục ngữ: “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn” thì cần tìm những ví dụ cụ thể trong thực tế. Ai đi nhiều và “khôn” nhiều? Ai khám phá ra những điều mới mẻ nhờ đi một ngày đàng? Bản thân em có được đi đây đó nhiều không? Và cảm nhận về những chuyến đi mang lại điều gì?
• Liên hệ với những câu tục ngữ, ca dao tương tự để bổ sung. Ví dụ hai câu: Làm trai cho đáng nên trai, Phú Xuân đã trải, Đồng Nai đã từng; Đi cho biết đó biết đây, Ở nhà với mẹ biết ngày nào khôn.. sẽ rất thích hợp với ví dụ đề trên.
• Có thể liên hệ những ý có ý nghĩa tương phản để làm nổi bật vấn đề cần giải thích. Ví dụ câu chuyện ếch ngồi đáy giếng chỉ thấy trời bằng vung thôi…

Bước tìm hiểu đề, tìm ý rất quan trọng trong viết văn lập luận giải thích. Ảnh: Internet

Trong cách làm bài văn lập luận giải thích sau khi tìm ý, học sinh cần lập dàn bài. Đây là một công đoạn cực kỳ quan trọng, giúp học sinh giải thích rõ ràng vấn đề được đặt ra trong đề thi.

2.2.1. Cách làm mở bài

• Giới thiệu vấn đề cần giải thích hoặc giới thiệu câu tục ngữ, thành ngữ, ca dao, câu văn…
• Nêu khái quát nội dung cần giải thích đó. Ví dụ câu tục ngữ “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn” là kinh nghiệm của ông cha về việc đi nhiều để mở mang tầm mắt, sự hiểu biết…

2.2.2. Cách làm thân bài

• Giải thích các từ ngữ, khái niệm trong đề thi. Ví dụ “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn” thì cần giải thích “đi một ngày đàng” là gì? Sàng khôn là gì?. Lưu ý với các tục ngữ ca dao có nghĩa đen, nghĩa bóng thì cần giải thích cả hai nghĩa.
• Giải thích các ý nghĩa mở rộng của vấn đề, liên hệ với thực tế, với các dẫn chứng khác.
• Giải thích ý nghĩa khái quát của vấn đề đối với cuộc sống của con người, lý giải sâu vấn đề.
• Lưu ý cách sắp xếp các ý giải thích theo tuần tự trước sau để làm sáng rõ, nổi bật vấn đề.

2.2.3. Cách làm kết bài

• Nhấn mạnh lại ý nghĩa vấn đề vừa giải thích.
• Có thể mở rộng, đặt những câu hỏi mở.

Để làm bài văn lập luận giải thích tốt học sinh cần nắm chắc nội dung đề thi. Ảnh: Internet

2.3. Cách viết bài cách làm bài văn lập luận giải thích

Sau khi có dàn bài hoàn chỉnh, học sinh đi vào viết bài. Các bước hướng dẫn cụ thể như sau.

2.3.1. Cách viết mở bài bài văn lập luận giải thích

• Có thể chọn cách đi thẳng vào vấn đề. Ví dụ “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn” là câu tục ngữ đúc kết kinh nghiệm học tập của nhân dân ta, qua đó thể hiện ước mơ vươn tới những chân trời mới để mở mang hiểu biết…
• Có thể chọn cách viết gián tiếp để dẫn đến vấn đề giải thích. Ví dụ đề thi trên ta sẽ viết: “Hẳn nhiều người từng nghe câu chuyện ếch ngồi đáy giếng với hình ảnh chú ếch kiêu ngạo, xem trời bằng vung… Qua đó thấm thía lời dạy của cha ông ta: Đi một ngày đàng, học một sàng khôn. Còn gì thú vị hơn khi được đi đến những chân trời mới, ở những nơi cho ta bao điều mới lạ…

2.3.2. Cách viết thân bài

• Cũng giống với làm bài văn lập luận chứng minh , ở bài lập luận giải thích, mỗi ý ở dàn bài viết thành một đoạn văn.
• Chú ý cách liên kết các đoạn văn, các ý để làm rõ vấn đề cần giải thích.

2.3.3. Cách làm kết bài văn lập luận giải thích

• Kết lại những ý chính trong thân bài.
• Nêu ra bài học cho bản thân.
• Nên xem mở bài viết sao thì kết bài cần hô ứng để tạo nên sự hài hòa cho bài văn.

Như vậy Yeutre.vn vừa hướng dẫn chi tiết cách làm bài văn lập luận giải thích tới các em học sinh THCS. Bên cạnh dạng bài này, các em có thể tham khảo thêm các cách làm bài văn khác mà chúng tôi đã đề cập trên website này. Chúc các em có những giờ học thật vui và ý nghĩa.

Đức Lộc

Hướng dẫn soạn bài Cách làm bài văn lập luận giải thích Sách giáo khoa Ngữ Văn lớp 7 tập 2 được trình bày ngắn gọn, chi tiết nhất dưới đây để các em hiểu rõ hơn về bài học này, từ đó chuẩn bị tốt cho tiết học tới.

Các bước làm bài văn lập luận giải thích

a] Bước 1: Tìm hiểu đề và tìm ý

Đề yêu cầu giải thích vấn đề gì?

Có khi vấn đề cần giải thích được nêu ra một cách trực tiếp [ví dụ: giải thích về "lòng nhân đạo", giải thích về "lòng khiêm tốn",...] nhưng cũng có khi đề bài gián tiếp đưa ra vấn đề bằng cách mượn hình ảnh, câu văn, câu tục ngữ, ca dao, thành ngữ, ..., ví dụ: Nhân dân ta có câu tục ngữ: "Đi một ngày đàng, học một sàng khôn". Hãy giải thích nội dung câu tục ngữ đó. Trước những đề bài dạng này, khi xác định vấn đề [luận điểm] chính cần giải thích phải lưu ý:

Cắt nghĩa được hình ảnh, câu văn, câu tục ngữ, thành ngữ,... nêu ra ở đề bài. Nghĩa là phải tiến hành giải thích từ ngữ, nghĩa gốc, nghĩa chuyển,... của hình ảnh, câu văn... để nắm được nội dung của chúng từ đó mới xác định được chính xác vấn đề cần giải thích.

Liên hệ với thực tế đời sống, với những ý kiến trong sách vở,... khác để xác định những biểu hiện cụ thể của vấn đề. Ví dụ, với yêu cầu giải thích câu tục ngữ "Đi một ngày đàng, học một sàng khôn", một mặt cần tìm những ví dụ cụ thể trong thực tế [đi tham quan để hiểu biết thêm những điều mới lạ, những khám phá của con người trước những miền đất mới, em đã từng thất bại khi làm một việc gì đó nhưng vì thế mà em có được kinh nghiệm để bây giờ có thể làm tốt được việc ấy,...], mặt khác cần liên hệ với những câu ca dao, tục ngữ tương tự [Làm trai cho đáng nên trai, Phú Xuân đã trải, Đồng Nai đã từng; Đi cho biết đó biết đây, Ở nhà với mẹ biết ngày nào khôn;...] thậm chí liên hệ đến những dẫn chứng có ý nghĩa tương phản: Ếch ngồi đáy giếng,...

b] Bước 2: Lập dàn bài

Lập dàn bài theo bố cục ba phần:

Mở bài: Giới thiệu vấn đề cần giải thích hoặc giới thiệu câu tục ngữ, thành ngữ, ca dao, câu văn,... và nêu ra nội dung của nó.

Ví dụ: Giới thiệu câu tục ngữ "Đi một ngày đàng, học một sàng khôn" và ý nghĩa về sự đúc kết kinh nghiệm và thể hiện mơ ước đi nhiều nơi để mở mang hiểu biết.

Thân bài: Giải thích vấn đề [luận điểm] đã giới thiệu ở phần Mở bài

• Giải thích các từ ngữ, khái niệm, ví dụ: Đi một ngày đàng nghĩa là gì? Một sàng khôn nghĩa là gì? "nhân đạo" là gì? "khiêm tốn" là thế nào? "phán đoán" là gì? "thẩm mĩ" là gì?
• Giải thích các ý nghĩa mở rộng của vấn đề, liên hệ với thực tế, với các dẫn chứng khác
• Giải thích ý nghĩa khái quát của vấn đề đối với cuộc sống của con người, lí giải sâu vấn đề

Chú ý cân nhắc cách sắp xếp các ý giải thích để làm sáng rõ, nổi bật vấn đề

Kết bài: Nhấn mạnh ý nghĩa của vấn đề vừa làm sáng tỏ

c] Bước 3: Viết bài

Mở bài: Có thể viết theo các cách:

• Giới thiệu thẳng vào vấn đề cần giải thích, ví dụ: Đi một ngày đàng, học một sàng khôn là câu tục ngữ đúc kết kinh nghiệm học tập của nhân dân ta, qua đó thể hiện ước mơ vươn tới những chân trời mới để mở mang hiểu biết.
• Đi từ vấn đề có ý nghĩa đối lập, dẫn tới vấn đề cần giải thích, ví dụ: Em cứ nhớ mãi hình ảnh một chú ếch không huênh hoang, kiêu ngạo, không chịu mở rộng tầm mắt để dẫn tới hậu quả bị chết bẹp dưới chân trâu. Thế mới thấy thấm thía lời răn dạy của cha ông ta: Đi một ngày đàng, học một sàng khôn. Còn gì thú vị hơn khi được đi đến những chân trời mới, ở những nơi cho ta bao điều mới lạ, kì thú.
• Đi từ cái chung đến cái riêng, dẫn dắt vào vấn đề, ví dụ: Cha ông ta để lại cho con cháu muôn đời cả một kho tàng ca dao, tục ngữ. Đó cũng là cả một kho tàng kinh nghiệm quý báu. Ta có thể tìm thấy ở đó những lời khuyên răn bổ ích về việc phải mở mang tầm hiểu biết, đi đây đi đó để trau dồi vốn sống, vốn tri thức.

Thân bài: Mỗi ý giải thích nên viết gọn thành một đoạn. Chú ý đến việc lựa chọn cách dẫn dắt từ Mở bài đến Thân bài, từ đoạn này chuyển sang đoạn khác.

Kết bài: Cách Kết bài phải hô ứng với cách Mở bài; thâu tóm được những ý chính đã triển khai trong phần Thân bài.

Luyện tập Cách làm bài văn lập luận giải thích

Viết thêm cách kết bài khác cho đề bài sau :

Đề bài : Nhân dân ta có câu tục ngữ : “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn”. Hãy giải thích nội dung câu tục ngữ đó.

Kết bài 1 :

    Đi một ngày đàng, học một sàng khôn"" là một chân lí sống sâu sắc và tiến bộ không chỉ trong thời trước mà cả trong thời đại ngày nay nữa. Khi thế giới đang ngày càng có xu hướng mở rộng giao lưu thì với mỗi cá nhân việc đi để mà học lấy những cái khôn lại càng trở nên cần thiết, nhất là đối với những người trẻ tuổi. Hơn bao giờ hết, ngày nay, chúng ta càng cần phải "đi cho biết đó biết đây" để mà giao lưu, mà học hỏi, để học tập và làm việc tốt hơn.

Kết bài 2 :

    Tóm lại, "Đi một ngày đàng, học một sàng khôn" là một chân lí không bao giờ cũ. Ngày xưa người ta mong ước được đi đây, đi đó để vượt ra khỏi cái không gian chật trội của làng của xã. Ngày nay, trong một xã hội ngày càng phát triển mạnh mẽ, con người lại càng nhất thiết phải học hỏi, giao lưu. Đi nhiều "ngày đàng" để học lấy nhiều "sàng khôn" hơn nữa nếu không muốn đất nước mình tụt hậu, đó là trách nhiệm của mọi người và của bản thân mỗi chúng ta.

Kết bài 3 :

    Làm thế nào để hiểu biết, để có kiến thức ? Câu tục ngữ “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn” đã trả lời cho chúng ta. Muốn hiểu biết, phải học hỏi, phải đi nhiều nơi. Càng đi nhiều, càng tích lũy nhiều. Đến nay câu tục ngữ vẫn vẹn nguyên giá trị.

Kết bài 4 :

    Bạn biết đấy, cứ quanh quẩn một nơi, bạn chỉ như chú ếch thiếu hiểu biết kia. Phải đi đây đi đó, phải thoát khỏi cái ao làng, bạn mới thấy thế giới kì diệu thế nào. Hãy đi đi, mạnh dạn lên. “Đi một ngày đàng, học một sàng khôn”. Câu tục ngữ đã được đúc kết từ ngàn đời nay vẫn giữ nguyên giá trị đúng đắn.

CLICK NGAY nút TẢI VỀ dưới đây để download soạn văn 7 bài Cách làm bài văn lập luận giải thích file word, pdf hoàn toàn miễn phí