Ngư dân đánh bắt thủy sản tại khu vực cảng Đề Gi [Bình Định] - Ảnh: NGUYỄN DŨNG
"Bức tranh nguồn lợi thủy sản 5 năm qua đang suy giảm nhanh về trữ lượng, nguồn lợi, đặc biệt là cá tầng đáy. Nếu không triển khai các giải pháp phục hồi, tái tạo, bảo vệ, bảo tồn nguồn lợi để khai thác bền vững thì tương lai không xa thủy, hải sản sẽ cạn kiệt, khi đó sẽ không đủ nguồn lực, kinh phí để phục hồi".
Ông Lê Trần Nguyên Hùng, phó vụ trưởng phụ trách Vụ Bảo tồn và phát triển nguồn lợi thủy sản [Tổng cục Thủy sản], chia sẻ như vậy với Tuổi Trẻ Online khi nói về Chương trình quốc gia Bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản đến năm 2030 mà Bộ NN&PTNT vừa trình Thủ tướng xem xét, phê duyệt.
Suy giảm báo động
Theo ông Hùng, các kết quả điều tra, nghiên cứu trong những năm gần đây cho thấy nguồn lợi thủy sản, hệ sinh thái thủy sinh, môi trường sống của các loài thủy sản biển đang có xu hướng suy giảm trên phạm vi cả nước, đặc biệt là vùng ven bờ, một số nơi suy giảm đã đến mức báo động như vùng cửa sông Hàn [thành phố Đà Nẵng], một số khu vực thuộc vùng biển Cô Tô và Đảo Trần [tỉnh Quảng Ninh], một số khu vực ven đảo thuộc vịnh Nha Trang...
Theo kết quả điều tra, đánh giá của Viện Nghiên cứu hải sản chỉ ra rằng tổng trữ lượng nguồn lợi hải sản ở biển Việt Nam giai đoạn 2016-2020 khoảng 3,95 triệu tấn, tiếp tục suy giảm đáng kể so với giai đoạn 2000-2005 [giảm 22,1%] và giai đoạn 2011-2015 [giảm 9,5%]. Mặc dù vậy, sản lượng khai thác hải sản lại có xu hướng tăng.
"Trữ lượng các nhóm nguồn lợi chủ yếu cũng đang có xu hướng suy giảm, đặc biệt là trữ lượng cá tầng đáy giảm 18,4%, đây là chỉ số quan trọng cho thấy sự suy giảm nguồn lợi hải sản. Do đó, chúng ta phải hành động để phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế biển bền vững và đảm bảo sinh kế cho người dân là rất cần thiết", ông Hùng nói.
Đứng trước nguy cơ cạn kiệt, ông Hùng cho rằng "chúng ta không còn con đường nào khác" là phải có một chương trình quốc gia về bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản mang tính chất tổng thể, bao trùm tất cả các thủy vật từ vùng biển, ven bờ, hải đảo cho đến nước lợ, đầm phá, nội đồng… cần được bảo vệ nguồn lợi, hệ sinh thái nhằm lưu giữ giống, nguồn gene, hiệu ứng tràn cho khai thác và mục đích cho y tế, giáo dục, du lịch…
Nghề lưới kéo và tàu nhỏ khai thác ven bờ sẽ giảm trong giai đoạn tới - Ảnh: NAM TRẦN
Giảm khai thác ven bờ và lưới kéo
Theo dự thảo Chương trình quốc gia Bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản đến năm 2030, ngành thủy sản đặt mục tiêu sẽ phục hồi, tăng trữ lượng nguồn lợi thủy sản khoảng 5% so với giai đoạn 2016-2020, đồng thời phục hồi 70% diện tích hệ sinh thái biển bị suy thoái trong các khu bảo tồn biển, diện tích vùng biển được bảo tồn lên trên 0,5% diện tích vùng biển Việt Nam.
Ông Hùng cho hay, trên cơ sở quy hoạch bảo vệ và khai thác nguồn lợi thủy sản, tới đây ngành thủy sản sẽ phân bố lại các không gian bảo tồn, bảo vệ, vùng cấm, khai thác phục hồi hệ sinh thái và không gian nào cho khai thác bền vững phù hợp với cơ cấu nghề nghiệp, đối tượng và năng lực để cho nghề cá phát triển bền vững.
"Chúng tôi tập trung vào mở rộng các khu bảo tồn, đầu tư phục hồi các rạn san hô, tảo biển, các loài nguy cấp, quý hiếm… bằng cách thả rạn để làm sao giữ được cái chúng ta đang còn", ông Hùng nói.
Về chuyển đổi nghề cá, nghề nghiệp sau khi quy hoạch, phân bố lại không gian bảo tồn, vùng cấm khai thác và giảm số tàu khai thác, ông Hùng cho hay Bộ NN&PTNT sẽ có một đề án chuyển đổi nghề nghiệp với các giải pháp để làm sao sau khi chuyển đổi người dân có cuộc sống, kinh phí, công việc trong thời gian cấm, hạn chế khai thác thì nguồn lợi thủy sản mới bền vững.
"Trước sự suy giảm nhanh về trữ lượng, đặc biệt là cá tầng đáy, nhiều giải pháp được đưa ra nhưng chúng tôi sẽ tập trung vào giảm cường lực khai thác, trong đó sẽ giảm các tàu khai thác ven bờ, đặc biệt sẽ giảm số lượng rất lớn khai thác lưới kéo và chuyển đổi các nghề thân thiện với môi trường, không hủy diệt", ông Hùng nói thêm.
CHÍ TUỆ
Ngành thủy sản phấn đấu đạt mục tiêu về giá trị xuất khẩu
[ĐCSVN] - Với lợi thế của các sản phẩm chủ lực, nếu trong điều kiện phòng chống dịch COVID-19 tốt, mục tiêu đề ra về kim ngạch xuất khẩu của ngành thủy sản trong năm 2022 khả năng sẽ đạt được. Bên cạnh đó, với việc tập trung vào dư địa lớn từ nuôi biển, mục tiêu về sản lượng của ngành sẽ được đảm bảo.
Đó là nhấn mạnh của Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến khi chia sẻ với phóng viên báo chí về một số hướng đi của ngành thủy sản trong năm 2022.
| Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến [Ảnh: B.T] |
Phóng viên [PV]: Trong năm 2022, ngành thủy sản đề ra mục tiêu đạt gần 9 tỷ USD cho kim ngạch xuất khẩu, vậy Thứ trưởng cho biết những giải pháp để chúng ta đạt được con số này?
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến: Để thủy sản phát triển bền vững thì 3 trụ cột phải đi song hành với nhau. Thứ nhất là khai thác, thứ hai là nuôi trồng, thứ ba là bảo tồn. Nếu không bảo tồn tốt thì không khai thác tốt được. Nếu tình trạng cường lực khai thác quá lớn sẽ gây suy kiệt nguồn lợi. Với khai thác, chúng ta đã có nhiều nguồn lợi xuất khẩu giá trị lớn.
Về nuôi trồng, có hai đối tượng chủ lực gồm tôm và cá tra. Với lợi thế của các sản phẩm này, trong năm 2022 với mục tiêu xuất khẩu 8,9 tỷ USD, trong trạng thái phòng chống dịch COVID-19 tốt thì khả năng chúng ta sẽ đạt, hoàn toàn yên tâm. Còn với sản lượng, mục tiêu từ 8,6-8,7 triệu tấn thì chúng ta không những nuôi ở khu vực nội đồng mà còn nuôi biển. Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định 1664 về phát triển nuôi trồng thủy sản trên biển đến năm 2030, tầm nhìn 2045 và tới đây chúng ta sẽ tập trung vào triển khai nuôi biển, kể cả gần bờ, xa bờ và đặc biệt là xa bờ. Với tiềm năng hơn 1 triệu km2, đây là một dư địa rất lớn. Do vậy, việc đạt mục tiêu cả về sản lượng và chất lượng của ngành thủy sản trong năm 2022, chúng ta có thể yên tâm.
PV: Có nhiều ý kiến cho rằng, chúng ta có các sản phẩm chủ lực nhưng để tạo tiềm năng xuất khẩu thì phải tìm những sản phẩm mới trong ngành thủy sản, vậy theo Thứ trưởng, chúng ta sẽ tập trung vào những sản phẩm nào?
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến: Để triển khai Quyết định 339 về chiến lược phát triển thủy sản đến năm 2030, tầm nhìn 2045, Bộ NN&PTNT đã chỉ đạo Tổng cục Thủy sản xây dựng 10 đề án. Trong đó, 3 đề án đã được Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định về: chế biến, đàn cá di cư xa và nuôi biển. Hai đối tượng tôm và cá tra vùng Đồng bằng sông Cửu Long đã được Bộ phê duyệt. Còn 6 đề án nữa. Khi chúng ta triển khai đồng bộ 10 đề án, nghĩa là chúng ta đã có những giải pháp để thực hiện mục tiêu chiến lược với sản lượng 9,8 triệu tấn, trong đó khai thác 2,8 triệu tấn; nuôi 7 triệu tấn. Ngoài các đối tượng chủ lực ra thì các đối tượng khác như: rong biển, như nghêu, ngao, cua,… cũng là những tiềm năng lợi thế rất lớn của chúng ta.
PV: Về vấn đề tháo gỡ thẻ vàng của EC, theo Thứ trưởng, chúng ta sẽ cố gắng như thế nào trong năm 2022 và việc tháo gỡ thẻ vàng này liệu có được thực hiện trong năm nay?
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến: Về vấn đề IUU, châu Âu có 4 nhóm khuyến nghị. Thứ nhất là khung khổ pháp lý, với Luật Thủy sản 2017 cùng với hai nghị định 42 và 26 và 8 thông tư, chúng ta đã tham vấn châu Âu. Vừa rồi chúng ta đã trình sửa nghị định 42 và 26 và sửa 8 thông tư để được cập nhật phù hợp với thực tiễn hơn và cũng có tham vấn châu Âu. Như vậy, phần văn bản quy phạm pháp luật, chúng ta cơ bản hoàn thành.
Thế còn 3 yếu tố nữa. Một là quản lý đội tàu, từ khi có kết luận 245 của Thủ tướng Chính phủ từ tháng 9/2021, lượng tàu vi phạm vùng biển nước ngoài giảm rõ rệt. Thủ tướng đã chỉ đạo, trong năm 2021 phải chấm dứt tàu cá vi phạm. Đây là yếu tố rất quan trọng để chúng ta tháo gỡ thẻ vàng.
Thứ nữa là quản lý lưu hành của tàu khi vào cảng và khi hoạt động trên biển. Đây cũng là yếu tố rất quan trọng để chúng ta đảm bảo được yếu tố truy xuất nguồn gốc. Bởi khi xuất ra các nước, họ kiểm tra rất kỹ về nguồn gốc sản phẩm, từ việc đánh bắt ở tọa độ nào, thời gian nào, bằng ngư cụ gì,…
Và một yếu tố nữa là thực thi pháp luật. Phải nói đến nay, các tỉnh thực thi pháp luật không đồng bộ. Có tỉnh phạt theo tinh thần Nghị định 42, có tỉnh chỉ lập biên bản, có tỉnh chỉ nhắc nhở. Như vậy, thực thi pháp luật một cách đồng bộ ở tất cả các tỉnh, thành sẽ giúp mang lại hiệu lực, hiệu quả của việc thực thi pháp luật.
Từ 23/10/2017 đến nay, chúng ta đã rất tích cực để triển khai tháo gỡ thẻ vàng nhưng một trong những tồn tại trong nhiều năm qua, đó là đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng của ngành thủy sản còn chưa đúng mức; cơ sở hạ tầng còn rất yếu kém. Trong khi đó, đây cũng chính là điều kiện để chúng ta triển khai thực thi pháp luật, điều kiện để truy xuất nguồn gốc và điều kiện để quản lý đội tàu. Và tới đây, Chính phủ đã quan tâm hơn, để trong giai đoạn đầu tư công trung hạn 2021-2025, hạ tầng thủy sản sẽ có chuyển biến tích cực và phù hợp với chiến lược phát triển của ngành.
Nếu trong năm 2022 tình hình dịch COVID-19 lắng xuống, EC sẽ vào kiểm tra trực tiếp. Theo tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, trong giai đoạn 2022-2023, dứt điểm phải tháo gỡ được thẻ vàng. Đây là quyết tâm của toàn ngành Nông nghiệp ở việc tập trung chỉ đạo và phối hợp đồng bộ với các địa phương. Chúng tôi cũng hy vọng, với việc đầu tư nguồn lực, sự vào cuộc của hệ thống chính trị, các địa phương, phối hợp với các bộ, ngành, chúng ta sẽ có kết quả khả quan trong năm 2022-2023./.
BT [ghi]