Xuất huyết tiêu hóa là gì

Xuất huyết tiêu hóa trên là tình trạng xuất huyết từ các bộ phận trên của hệ tiêu hóa như thực quản, dạ dày, tá tràng. Đây là tình trạng nguy hiểm, nếu không kịp thời cấp cứu để cầm máu tính mạng của người bệnh có thể bị đe dọa.

1. Nguyên nhân dẫn đến xuất huyết tiêu hóa trên

Hệ tiêu hóa hoạt động gồm nhiều bộ phận phối kết hợp để tiếp nhận, tiêu hóa, hấp thu thức ăn và thải bỏ các thành phần không thể tiêu hóa. Xuất huyết tiêu hóa được phân thành hai nhóm dựa trên vị trí của cơ quan nguồn gốc gây chảy máu, trong đó xuất huyết tiêu hóa trên xảy ra ở thực quản, dạ dày và tá tràng là phổ biến.

Xuất huyết tiêu hóa trên do nguyên nhân từ thực quản, dạ dày hoặc tá tràng

So với xuất huyết tiêu hóa dưới, xuất huyết tiêu hóa trên phổ biến hơn chiếm khoảng 80% các trường hợp, có thể biến chứng gây tử vong nếu can thiệp chậm trễ. Những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này bao gồm:

1.1. Viêm loét dạ dày, tá tràng

Đây là nguyên nhân chủ yếu gây xuất huyết tiêu hóa trên khi lớp viêm và loét ở niêm mạc dạ dày - tá tràng sâu gây vỡ mạch máu dưới. Đa số trường hợp chỉ ảnh hưởng đến các mao mạch nhỏ gây chảy máu ở mức độ nhẹ và tự ngừng. Tuy nhiên nếu không điều trị bệnh tốt, vết loét sâu có thể gây chảy máu ồ ạt nguy hiểm cần can thiệp cấp cứu ngay lập tức để cầm máu.

Biến chứng xuất huyết do viêm loét dạ dày, tá tràng thường gặp nhất ở người cao tuổi, đặc biệt các trường hợp chảy máu nặng thường liên quan đến việc dùng thuốc aspirin, clopidogrel hay thuốc kháng viêm không steroid dài ngày.

Viêm loét dạ dày tá tràng là nguyên nhân chính gây xuất huyết tiêu hóa trên

Xuất huyết tiêu hóa do viêm loét dạ dày, tá tràng thường được chẩn đoán bằng nội soi, cho phép quan sát chi tiết tình trạng chảy máu như: máu chảy thành tia, máu chảy âm ỉ, máu cục hay có vệt máu đen do máu ở ổ loét. Ngoài nội soi kiểm soát chảy máu, bệnh nhân cần điều trị tích cực với thuốc ức chế bơm proton hoặc kháng sinh diệt trừ khuẩn HP.

1.2. Tăng áp lực tĩnh mạch cửa

Tăng áp lực tĩnh mạch cửa chủ yếu xuất phát từ bệnh xơ gan cũng là nguyên nhân có thể gặp ở người bị xuất huyết tiêu hóa trên. Xơ gan có thể do những nguyên nhân như rượu, xơ gan tự miễn, viêm gan siêu vi tiến triển hoặc xơ gan mật nguyên phát.

Tăng áp lực tĩnh mạch cửa làm giãn tĩnh mạch thực quản, có thể kèm theo giãn tĩnh mạch phình vị. Xuất huyết xảy ra khi các tĩnh mạch này phình lớn dẫn đến vỡ¸ thường gây chảy máu nghiêm trọng và ồ ạt. Kết hợp với bệnh lý ở gan và rối loạn động máu, xuất huyết do tăng áp lực tĩnh mạch cửa nguy hiểm hơn và khó cầm máu.

1.3. Nguyên nhân khác

Một số nguyên nhân ít gặp khác gây xuất huyết tiêu hóa trên bao gồm:

• Viêm loét trợt dạ dày, thực quản.

• Hội chứng Mallory-Weiss.

• Di sản mạch máu của dạ dày.

• Tổn thương Dieulafoy.

• Viêm dạ dày cấp do stress, trầm cảm.

Cần xác định nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa trên để điều trị

2. Triệu chứng của xuất huyết tiêu hóa trên

Các triệu chứng thường gặp của xuất huyết tiêu hóa trên bao gồm:

2.1. Nôn ra máu

Bệnh nhân có thể nôn ra máu đỏ tươi hoặc máu đen, máu cục lẫn với thức ăn và dịch dạ dày. Tùy vào nguyên nhân mà lượng máu nôn ra có thể nhiều hay ít. Nôn ra máu nhiều và liên tục là dấu hiệu nguy hiểm cho thấy xuất huyết ồ ạt, không tự ngừng và cần can thiệp để cầm máu.

Cần phân biệt nôn ra máu do xuất huyết tiêu hóa trên với nôn do chảy máu cam, ho ra máu hay ăn tiết canh có dấu hiệu tương tự.

2.2. Đi ngoài phân đen

Xuất huyết tiêu hóa trên có thể không gây nôn ra máu mà máu theo thức ăn ra ngoài cùng phân, khiến phân có màu đen như bã cà phê, mùi khắm. Nếu chảy máu nhiều, phân thường loãng và có màu đỏ do máu tươi xen lẫn. Nếu máu chảy ít, phân thường vẫn thành khuôn nhưng có màu đen do máu như nhựa đường, dính và mùi khắm.

Triệu chứng này có thể nhầm lẫn với đi ngoài phân đen do dùng thuốc Bismuth hay sắt.

2.3. Mất máu

Nếu xuất huyết tiêu hóa trên nhẹ, bệnh nhân có thể không bị mất nhiều máu và triệu chứng này cũng không rõ ràng. Chỉ khi mất nhiều máu hoặc xuất huyết âm ỉ trong thời gian dài sẽ dẫn đến sốc mất máu với các triệu chứng như: chóng mặt, hoa mắt, niêm mạc nhợt, mạch nhanh khó bắt, tụt huyết áp, da xanh tái,…

Mất máu suy nhược cơ thể thường gặp ở bệnh nhân xuất huyết tiêu hóa trên kéo dài

Cần cẩn thận nếu có triệu chứng li bì, mất ý thức, vật vã, hôn mê cho thấy mất máu nghiêm trọng.

2.3. Triệu chứng khác

Tùy theo nguyên nhân cụ thể mà xuất huyết tiêu hóa trên có thể gây triệu chứng khác như:

• Xuất huyết tiêu hóa trên do tăng áp lực tĩnh mạch cửa: cơ thể mệt mỏi, vàng da, tuần hoàn bàng hệ,…

• Xuất huyết tiêu hóa trên do loét dạ dày tá tràng: Đau vùng thượng vị, ợ hơi, buồn nôn, nôn mửa, ợ chua, ợ hơi.

• Xuất huyết tiêu hóa trên do khối u ác tính: sụt cân không rõ nguyên do, suy nhược cơ thể, người mệt mỏi, ăn nhanh no.

Ngoài ra, có khoảng 80% trường hợp xuất huyết tiêu hóa trên có sốt, nhất là khi mất máu nhiều.

3. Xử trí xuất huyết tiêu hóa trên như thế nào?

Nguyên tắc điều trị xuất huyết tiêu hóa trên là cần cầm máu, phục hồi thể tích máu và hồi sức cần thực hiện đầu tiên. Sau đó là điều trị nguyên nhân để tránh xuất huyết tái phát.

Nếu bệnh nhân bị xuất huyết nhẹ, bác sĩ sẽ khám lâm sàng và theo dõi bằng các xét nghiệm hàng ngày. Bệnh nhân cần nghỉ ngơi, ăn uống nhẹ và thực hiện các chẩn đoán tìm nguyên nhân.

Bệnh nhân bị xuất huyết tiêu hóa cần được cầm máu và theo dõi

Nếu xuất huyết vừa và nặng, cần chẩn đoán nhanh và dùng thuốc cầm máu, truyền dịch truyền máu để hồi sức cho bệnh nhân. Bệnh nhân được theo dõi để xử trí nhanh các biến chứng như: thở oxy nếu khó thở, hồi sức và chống sốc, đặt ống thông dạ dày để theo dõi tình trạng chảy máu.

Để phòng ngừa xuất huyết tiêu hóa trên, bệnh nhân bị viêm loét dạ dày tá tràng, đặc biệt do khuẩn HP cần tuân thủ liệu trình điều trị phù hợp. Kiểm soát tốt bệnh là cách tốt nhất để giảm triệu chứng viêm loét dạ dày tá tràng cũng như ngừa xuất huyết tiêu hóa trên. Với những người bệnh phải sử dụng thuốc kháng viêm, giảm đau, aspirin thường xuyên, cần dùng thêm thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày.

Nếu đang gặp phải các dấu hiệu nghi ngờ xuất huyết tiêu hóa trên, hãy sớm tới cơ sở y tế để khám và chẩn đoán. Hotline 1900 56 56 56 của Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC luôn sẵn sàng hỗ trợ quý khách hàng 24/7.

1. XUẤT HUYẾT TIÊU HÓA LÀ GÌ?

Xuất huyết tiêu hóa là tình trạng máu từ lòng mạch chảy vào ống tiêu hoá từ thực quản xuống tới hậu môn gọi là “xuất huyết tiêu hóa”.

Bệnh thường thể hiện bằng 2 triệu chứng chủ yếu là nôn ra máu và đi cầu ra máu.

Theo thống kê của Bộ Y tế, độ tuổi trung bình hay bị “xuất huyết tiêu hóa” là 20-50 tuổi, tỉ lệ mắc bệnh “xuất huyết tiêu hóa” là nam 60%, nữ là 40%, sở dĩ nam giới bị nhiều hơn chủ yếu là do sử dụng rượu, bia, thuốc lá và ăn uống không điều độ.

2. NGUYÊN NHÂN GÂY RA XUẤT HUYẾT TIÊU HÓA

Các nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa thường gặp

Do viêm loét dạ dày – hành tá tràng:

- Nguyên nhân này chiếm 40% các nguyên nhân xuất huyết tiêu hóa.

- Tình trạng viêm loét dạ dày tá tràng do lạm dụng thuốc chống viêm, kháng sinh hoặc uống nhiều rượu bia.

Bệnh về gan:

- Viêm gan dẫn đến xơ gan gây giãn và vỡ tĩnh mạch thực quản dẫn tới tình trạng xuất huyết tiêu hóa.

Nguyên nhân khác do tổn thương ở đường tiêu hóa như:

- U tá tràng, u dạ dày, biến chứng loét chảy máu gây “xuất huyết tiêu hóa”, bệnh nhân ói nhiều làm rách niêm mạc chỗ nối giữa thực quản và tâm vi của dạ dày gây xuất huyết tiêu hóa gọi là hội chứng Mallory – Weiss.

- Chảy máu ở ruột non[do lao, túi thừa Meckel, các loại u].

- Chảy máu ở đại tràng:thường do đa Polyp đại tràng , các Polyp loét chảy máu

- Ở hậu môn trực tràng: nguyên nhân hay gặp là trĩ chảy máu

- Ngoài ra “xuất huyết tiêu hóa” từ đường mật.

- Một số trường hợp xuất huyết tiêu hóa xảy ra đột ngột do người bệnh uống phải dung dịch kiềm hoặc acid.

- Người bệnh đang trong tình trạng căng thẳng, stress quá độ.

3. PHÂN LOẠI XUẤT HUYẾT TIÊU HÓA

Dựa vào giải phẩu ống tiêu hoá người ta chia thành 2 loại “xuất huyết tiêu hoá”:

- Xuất huyết tiêu hoá cao: Xuất huyết từ thực quản – dạ dày tá tràng – đoạn đầu của ruột non [Góc Treitz].

- Xuất huyết tiêu hoá thấp: là xuất huyết phần còn lại của ruột non – đại tráng ,ống hậu môn trực tràng – trực tràng.

4. CHẨN ĐOÁN XUẤT HUYẾT TIÊU HÓA

Lâm sàng: Nôn máu hay đi cầu ra máu ,có kém theo hc mất máu cấp ,da xanh ,niêm nhạt ,mạch nhanh, huyết áp tụt.

Cận lâm sàng:

- Dựa vào xét nghiệm công thức máu để chẩn đoán mức độ mất máu nhẹ, trung bình hay nặng để đưa ra hướng điều trị phù hợp.

- Nội soi dạ dày tá tràng ống mềm có thể giúp bệnh nhân chẩn đoán được xuất huyết tiêu hóa trên.qua đó có thể can thiệp cầm máu qua nội soi.

- Nội soi đại trực tràng có thể giúp bệnh nhân chẩn đoán xuất huyết tiêu hoá dưới.

Vừa qua khoa nội tiêu hóa bệnh viện 199 tiếp nhận 1 trường hợp xuất huyết tiêu hóa trên ở bệnh nhân nam 34 tuổi, bệnh nhân trước đó hoàn toàn khỏe mạnh, vào viện vì đi cầu phân đen khỏang 03 ngày, ghi nhận lúc vào viện: - Da niêm mạc nhợt, đi cầu phân đen. - Mạch: 100l/p. - Huyết áp: 90/60 mmHg.

- > Nhận định đây là 1 trường hợp “Xuất huyết tiêu hóa” nặng, bệnh nhân sau đó được điều trị nội khoa tích cực đồng thời nội soi cấp cứu- ghi nhận ổ loét kích thước #1,5cm, đang chảy máu. Các bác sĩ nội soi đã tiến hành can thiệp cầm máu bằng CLIP. Sau can thiệp máu ngưng chảy. bệnh nhân tiếp tục được điều trị 05 ngày sau thì ổn định ra viện tiếp tục điều trị ngoại trú.

Khi có biểu hiện nghi ngờ “Xuất huyết tiêu hóa” như đi cầu phân đen, phân lẫn máu đỏ hay ói ra máu người bệnh cần tới ngay cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời.

Hiện nay khoa Nội Tiêu Hóa Bệnh viện 199 đã triển khai nội soi không đau góp phần giảm khó chịu cho người bệnh với chi phí hợp lý.

- Khám chuyên khoa tiêu hóa

- Nội soi đại tràng toàn bộ có gây mê

- Nội soi thực quản-dạ dày-tá tràng có gây mê

*Để đăng ký khám và tư vấn quý khách liên hệ tại địa chỉ: Bệnh viện 199 – Bộ Công An
Địa chỉ: Số 216 Nguyễn Công Trứ – Sơn Trà – Đà Nẵng
Số tổng đài: 1900 986868
ThS. BS: Hoàng Phương Thủy -Trưởng khoa nội tiêu hóa [SĐT: 0982053198]
BS CKI: Trần Quốc Khánh- P.Trưởng Khoa [SĐT: 0947837471]