Mới đây, phòng Thí nghiệm Sức đẩy Phản lực thuộc Trung tâm Nghiên cứu Vật thể Gần Trái đất [CNEOS] của NASA đã công bố bản đồ thu thập dữ liệu các tiểu hành tinh, thiên thạch va vào Trái Đất trong suốt 33 năm qua [từ năm 1988 đến năm 2021].
Cụ thể, tấm bản đồ thế giới hiển thị các chấm theo 4 kích thước và màu sắc khác nhau, tương ứng với động năng của mỗi tiểu hành tinh, thiên thạch va vào bầu khí quyển sau đó bị đốt cháy do lực ma sát. Các nhà khoa học đã sử dụng cảm biến động năng do quả cầu lửa tạo ra, sóng âm thanh và năng lượng ở các bước sóng khác để xác định kích thước ban đầu trước khi nó đi vào bầu khí quyển của Trái Đất.
Bản đồ tính toán động năng của những quả cầu lửa
Việc sử dụng các tính toán như vậy đã giúp các nhà khoa học xác định được thiên thạch hình quả cầu lửa rơi xuống Chelyabinsk, Nga vào ngày 15/2/2013 có chiều ngang 19 mét và là thiên thạch lớn nhất được hiển thị trên bản đồ [chấm màu vàng].
Quả cầu lửa này đã phát nổ ngay trên dãy núi Ural, gây ra một làn sóng xung kích làm vỡ cửa sổ, hư hại các tòa nhà và làm cho khoảng 1.600 người bị thương. Thiên thạch vỡ ra thành nhiều mảnh khi đi vào bầu khí quyển, làm phân tán các mảnh vỡ và tạo ra một làn sóng xung kích ước tính mạnh bằng 20 quả bom nguyên tử ném xuống Hiroshima năm 1945. Nhóm quả cầu lửa lớn thứ hai được hiển thị trên bản đồ chủ yếu rơi quanh Thái Bình Dương và biên giới các quốc gia, chẳng hạn như Fiji và các đảo khác xung quanh châu Á.
Việc sử dụng các tính toán như vậy đã giúp các nhà khoa học xác định được thiên thạch quả cầu lửa rơi xuống Chelyabinsk, Nga vào ngày 15/2/2013 có chiều ngang 19 mét
Mỹ đã bị tấn công bởi các thiên thạch có kích thước nhỏ hơn, mặc dù không nhiều như các khu vực khác trên thế giới. Tuy nhiên, hầu hết các thiên thạch đi vào bầu khí quyển của Trái Đất kể từ năm 1988 đều bị vỡ ra và rơi xuống đại dương. Chính vì thế, con người không cảm nhận được chúng.
Paul Chodas, giám đốc CNEOS, từng tuyên bố: "Nhiều người từng được chứng kiến mưa sao băng, đó là do có rất nhiều thiên thạch rơi xuống Trái Đất tại cùng 1 quỹ đạo. Mỗi giờ, mưa sao băng có thể mang đến Trái Đất ít nhất 100 viên thiên thạch lớn nhỏ. Mặt khác, các sự kiện quả cầu lửa như ở Chelyabinsk khá hiếm và có thể bùng cháy trên bầu trời vào bất kỳ thời điểm nào trong năm."
Thiên thạch vỡ ra thành nhiều mảnh khi đi vào bầu khí quyển, làm phân tán các mảnh vỡ và tạo ra một làn sóng xung kích ước tính mạnh bằng 20 quả bom nguyên tử ném xuống Hiroshima. Ảnh là một trong những mảnh thiên thạch được con người tìm thấy
Trận mưa sao băng lớn nhất là Perseids, xảy ra vào đầu tháng 8, khi có người được chứng kiến mỗi giờ có 40 đến 100 quả cầu lửa xuất hiện trên bầu trời từ ngày 11 đến ngày 13.
Nhiếp ảnh gia Bill Ingalls của NASA đã chụp được một bức ảnh tuyệt đẹp về một thiên thạch rơi vào ngày 11/8, từ đỉnh núi Spruce ở Tây Virginia, Mỹ. Một vài đám mây lững lờ, phản chiếu ánh sáng từ những khu đô thị xa xôi.
Bức ảnh chụp lại sao băng do nhiếp ảnh gia Bill Ingalls chụp lại
Bill Cooke - lãnh đạo Văn phòng Môi trường Thiên thạch NASA phân tích: "Thiên thạch trong bức ảnh có vẻ như có màu xanh ở một số chỗ, do nó kích thích các phân tử ôxy trong quá trình tác động với bầu khí quyển".
Ông cũng lưu ý rằng trận mưa sao Perseids rất đặc biệt, vì có nhiều sao băng sáng rơi xuống Trái Đất. Dựa vào dữ liệu từ mạng lưới máy ảnh chụp sao băng trên toàn bầu trời của NASA hôm đó, có thể phát hiện các thiên thạch sáng hơn Sao Mộc.
Cooke phân tích: "Số lượng sao băng sáng trong Perseids sáng hơn tất cả các trận mưa sao băng khác và sáng hơn 30% so với mưa sao băng Geminid từng xảy ra vào tháng 12/2020".
Sự khác biệt giữa một tiểu hành tinh, thiên thạch và các loại đá không gian khác
Tiểu hành tinh là một nhóm các thiên thể nhỏ trôi nổi trong hoặc ngoài hệ mặt trời. Hầu hết chúng đều nằm giữa Sao Hỏa và Sao Mộc trong Vành đai chính.
Sao chổi là một thiên thể gần giống một tiểu hành tinh nhưng không cấu tạo nhiều từ đất đá, mà chủ yếu là băng. Nó được miêu tả bởi một số chuyên gia bằng cụm từ "quả bóng tuyết bẩn" vì nó chứa cacbonic, methan và nước đóng băng trộn lẫn với bụi và các khoáng chất. Quỹ đạo của chúng đưa chúng ra xa hơn nhiều so với hệ mặt trời.
Sao băng hay sao sa là đường nhìn thấy của các thiên thạch và vẫn thạch khi chúng đi vào khí quyển Trái Đất. Trên Trái Đất, việc nhìn thấy đường chuyển động của các thiên thạch này là do nhiệt phát sinh ra bởi áp suất nén khi chúng đi vào khí quyển.
Nếu bất kỳ vật thể trên nào bay tới Trái đất, nó đều được gọi là thiên thạch. Thiên thạch và vẫn thạch thường bắt nguồn từ các tiểu hành tinh và sao chổi. Ví dụ, nếu Trái đất đi qua phần đuôi của một sao chổi, phần lớn các mảnh vỡ sẽ bốc cháy ngay lập tức trong khí quyển và tạo thành một trận mưa sao băng.
Theo: Earthobservatory
Nỗ lực ngăn chặn thiên thạch va vào trái đất
Rủi ro liên quan đến nỗ lực thay đổi hướng đi của thiên thạch là thấp hơn so với phá hủy thiên thạch bằng chất nổ hạt nhân
-
Trung Quốc và kế hoạch cứu trái đất khỏi hiểm họa thiên thạch
-
Thiên thạch khổng lồ sắp "ghé thăm" Trái Đất
-
Thiên thạch rơi trúng nhà, thanh niên bán được gần 2 triệu USD
-
Nhiều thiên thạch lớn đang lao về hướng Trái đất
Các nhà nghiên cứu Trung Quốc muốn phóng hàng chục quả tên lửa Trường Chinh 5 để thử nghiệm ý tưởng làm chệch quỹ đạo bay của một thiên thạch đe dọa trái đất. Theo Reuters ngày 7-7, tại Trung tâm Khoa học Không gian quốc gia Trung Quốc [CNSSC], các nhà nghiên cứu nhận thấy trong các môi trường mô phỏng, 23 tên lửa Trường Chinh 5 tấn công cùng lúc có thể khiến một tiểu hành tinh lớn chệch khỏi quỹ đạo bay ban đầu với khoảng cách bằng 1,4 lần bán kính trái đất.
Những tính toán của họ được đưa ra dựa trên Bennu, thiên thạch có bề rộng tương đương chiều cao của Tòa nhà Empire State ở Mỹ. Mọi tiểu hành tinh dài hơn 1 km đều có khả năng gây ra những hậu quả toàn cầu.
Trong đề xuất của mình, nhóm nghiên cứu từ CNSSC gợi ý phóng cùng lúc 23 tên lửa Trường Chinh 5 từ nhiều địa điểm khác nhau trên khắp Trung Quốc. Trong gần 3 năm kể từ thời điểm phóng, tên lửa sẽ đến Bennu, mang theo thiết bị được thiết kế nhằm tránh làm vỡ tung thiên thạch và lần lượt lao vào mục tiêu.
Theo tính toán của nhà nghiên cứu Li Mingtao, quỹ đạo bay của Bennu khi đó sẽ bị lệch không đáng kể nhưng đủ để tạo ra khoảng cách an toàn với trái đất. "Trong vòng 10 năm, chúng ta có thể bảo vệ trái đất khỏi những thiên thạch lớn mà không cần sử dụng giải pháp hạt nhân" - ông Li và các đồng nghiệp tuyên bố.
Tên lửa Trường Chinh được mô tả là xương sống của chương trình vũ trụ Trung Quốc. Ảnh: REUTERS
Khẳng định đề xuất trên là một "ý tưởng khá hay", chuyên gia Alan Fitzsimmons từ Trung tâm Nghiên cứu Vật lý thiên văn [ARC] của Trường ĐH Queen Belfast [Bắc Ireland] nói rằng thông qua việc gia tăng lực tác động lên thiên thạch, những nguyên tắc vật lý đơn giản có thể tạo ra hiệu quả lớn hơn rất nhiều.
Dù vậy, ông Fitzsimmons nhấn mạnh hoạt động thực tế của một sứ mệnh như vậy cần được nghiên cứu kỹ lưỡng hơn. Những ước tính hiện hành cho thấy nguy cơ một thiên thạch rộng 100 m va vào trái đất trong 100 năm tới là chưa đến 1%, chuyên gia Gareth Collins của Trường ĐH Hoàng gia London [Anh] khẳng định, đồng thời cho biết với một thiên thạch có kích thước như Bennu, tỉ lệ này là chưa đến 0,1%.
Theo giới khoa học, rủi ro liên quan đến nỗ lực thay đổi hướng đi của thiên thạch là thấp hơn so với phá hủy thiên thạch bằng chất nổ hạt nhân, vốn có thể tạo ra tàn dư mà không làm thay đổi quỹ đạo bay của thiên thạch.
Ý tưởng trên nhiều khả năng được thử nghiệm lần đầu tiên trong giai đoạn từ cuối năm 2021 đến đầu năm 2022, khi Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Mỹ [NASA] dự kiến dùng một tàu vũ trụ do robot điều khiển để can thiệp 2 tiểu hành tinh tương đối gần trái đất. Khi đến đích sau khoảng 1 năm kể từ thời điểm phóng, tàu vũ trụ NASA sẽ va vào thiên thạch nhỏ hơn trong số này để tìm hiểu xem quỹ đạo bay của nó sẽ thay đổi ra sao.
Tên lửa Trường Chinh 5 đóng vai trò then chốt đối với các tham vọng vũ trụ ngắn hạn của Trung Quốc, từ đưa mô-đun lõi lên trạm không gian đến phóng tàu thăm dò lên mặt trăng và sao Hỏa. Kể từ năm 2016, quốc gia này đã phóng thành công 6 tên lửa Trường Chinh 5, với lần phóng gần đây nhất gây ra một số lo ngại khi tàn tích tên lửa rơi xuống Ấn Độ Dương hồi tháng 5.
Trung Quốc đang tăng tốc trong cuộc đua không gian để thách thức sự thống trị của Mỹ. Đến giờ, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đã đáp thành công robot thám hiểm xuống sao Hỏa và đang xây dựng trạm vũ trụ Thiên Cung để cạnh tranh với Trạm Vũ trụ quốc tế [ISS], khám phá vùng khuất của mặt trăng và nghiên cứu các mẫu vật mặt trăng vừa được robot thu thập.
Theo một nhà khoa học giấu tên của Trường ĐH Thanh Hoa [Bắc Kinh], cạnh tranh Mỹ - Trung giúp đẩy nhanh tốc độ phát triển công nghệ vũ trụ. "Vấn đề là khi mối đe dọa tận thế xuất hiện, chính trị có thể phủ bóng khoa học và chúng ta có thể tiêu tốn nhiều thời gian vào các cuộc tranh luận về việc quốc gia nào nên dẫn đầu" - vị này chia sẻ với báo South China Morning Post.