Thế nào là máy thu thanh điều biên

Lịch sử và phát minhKhông có người nào được gọi là nhà duy nhất phát minh ra radio. Nhiều nhà khoa học đã nối tiếp nhau nghiên cứu ra radio ngày nay. Trong số các nhà khoa học đóng góp nhiều công sức là một người Đức Heirich Hertz, người Ý Guglielmo Marconi tìm ra phương pháp gởi lời nhắn. Cách này trở nên nổi tiếng như máy điện báo không dây. Các lời nhắn được gởi bằng mã số gồm các dấu chấm và các gạch ngang. KHÁI NIỆM MÁY THU THANH-Máy thu thanh (Radio) là một phương tiện truyền thông tin từ chỗ này (máy phát) tới nơi khác (máy thu) thông qua sóng điện từ.-Một tín hiệu thông tin âm thanh, muốn truyền thông đi xa phải được biến thành tín hiệu điện. Những tín hiệu điện này có tần số rất thấp (tín hiệu âm tần). Các tín hiệu âm tần không có khả năng bức xạ đi xa đợc. Muốn truyền tín hiệu đi xa đợc cần phải có dao động điện từ tần số cao ( > 10 kHz).-Để phát đợc thông tin đi xa, cần phải điều chế thông tin tín hiệu đó. Để làm đợc việc đó, tín hiệu âm tần đợc "ghi" vào một dao động cao tần thông qua một thông số nào đó. Việc điều chế tín hiệu nhu vậy có thể thực hiện bằng nhiều cách, hiện nay có hai cách phổ biến đợc sử dụng trong thông tin và viễn thông là điều chế biên độ Amplitude modulation (AM) và điều chế tần số Frequency modulation (FM). -Trong điều chế biên độ, biên độ sóng mang biến đổi theo tín hiệu điều chế. -Trong điều chế tần số, biên độ sóng mang không thay đổi mà tần số bị thay đổi theo tín hiệu điều chế. Máy thu thanh là một thiết bị điện tử thu sóng điện từ do các đài phát thanh phát ra trong không gian, sau đó chọn lọc, khuếch đại thông tin và phát ra âm thanh. Máy thu sóng phải tơng thích với máy phát sóng. Khi nghiên cứu về máy thu thanh, người ta thường để ý đến các thông số kỹ thuật sau: - Độ nhạy : là sức điện động nhỏ nhất trên Anten EA để máy thu làm việc bình thường. Những máy thu có chất lượng cao thường có độ nhạy EA nằm trong khoảng 0,5 µ V→10 µ V. Ngoài ra máy thu còn phải có khả năng chọn lọc và nén tạp âm, tức là đảm bảo tỷ số S/N ở mức cho phép. Thông thường thì để thu tốt thì biên độ tín hiệu phải lớn hơn tạp âm ít nhất 10 lần ( tức 20 dB). - Độ chọn lọc: là khả năng chọn lọc các tín hiệu cần thu và tín hiệu cần loại bỏ cũng như các tạp âm tác động vào Anten. Độ chọn lọc thường được thực hiện bằng những mạch cộng hưởng, phụ thuộc vào số lượng, chất lượng cũng như độ chính xác khi hiệu chỉnh. - Dải tần của máy thu: là khoảng tần số mà máy thu có thể điều chỉnh để thu được các sóng phát thanh với các chỉ tiêu kỹ thuật yêu cầu. Máy thu thanh thường có các dải sóng sau: + Sóng dài: LW 150KHz→408KHz + Sóng trung: MW: 525KHZ→1605KH + Sóng ngắn: SW: 4MHz → 24MHz Băng sóng ngắn thường được chia làm 3 loại sóng • SW1: 3,95MHz → 7,95MHz • SW2: 8MHz →16MHz • SW3: 16MHz →24MHz + Sóng cực ngắn: FM: 65,8 → 73MHz và 087,5 → 104 Mhz - Méo tần số: là khả năng khuếch đại ở những tần số khác nhau sẽ khác nhau do trong sơ đồ máy thu có các phần tử L, C. Méo tần số có thể đánh giá bằng đặc tuyến tần số. Ở các máy thu điều biên AM thì dải tần âm thanh chỉ vào khoảng 40Hz → 6KHz; còn với máy thu điều tần FM thì dải tần âm thanh có thể từ 30Hz →15KHz. Ngoài ra người ta còn quan tâm đến các thông số khác như méo phi tuyến và công suất ra của máy thu thanh. PHÂN LOẠI MÁY THU THANHCăn cứ vào cấu trúc sơ đồ mà người ta chia máy thu thanh thành 2 loại: - Máy thu thanh khuếch đại thẳng : tín hiệu cao tần từ Anten được khuếch đại thẳng và đưa đến mạch tách sóng, mạch khuếch đại âm tần mà không qua mạch đổi tần. +Ưu điểm: Cấu trúc sơ đồ của máy đơn giản +Nhược điểm: Chất lượng thu sóng không cao, độ chọn lọc kém, không ổn định và khả năng thu không đồng đều trên cả băng sóng. Vì vậy, hiện nay loại máy thu này gần như không còn được sử dụng. - Máy thu đổi tần : tín hiệu cao tần được điều chế do Anten thu được được khuếch đại lên và biến đổi về một tần số trung gian không đổi gọi là trung tần. Trung tần thường được chọn thấp hơn cao tần. Tín hiệu trung tần sau khi đi qua vài bộ khuếch đại trung tần sẽ được đưa đến mạch tách sóng, mạch khuếch đại âm tần và đưa ra loa. Sơ đồ khối của một máy thu đổi tần có dạng như sau: <ảnh?>+Mạch vào làm nhiệm vụ chọn lọc các tín hiệu cần thu và loại trừ các tín hiệu không cần thu cũng như các nhiễu khác nhờ có mạch cộng hưởng, tần số cộng hưởng được điều chỉnh đúng bằng tín hiệu cần thu f0. + Khuếch đại cao tần : nhằm mục đích khuếch đại bước đầu cho tín hiệu cao tần thu được từ Anten. + Bộ đổi tần: gồm mạch dao động nội và mạch trộn tần. Khi trộn 2 tần số dao động nội fn và tín hiệu cần thu f0 ta được tần số trung gian hay còn gọi là trung tần, giữa tần số dao động nội và tần số tín hiệu cần thu f = constKhi tần số tín hiệu từ đài phát thay đổi từ f0min →f0max thì tần số dao động nội cũng phải thay đổi từ fnmin →fnmax để đảm bảo hiệu số giữa chúng luôn là hằng số. Đối với máy thu điều biên ( AM ): f = 465KHZ hay 455KHz Đối với máy thu điều tần ( FM ): f = 10,7MHz + Bộ khuếch đại trung tần: có nhiệm vụ khuếch đại tín hiệu trung tần đến một giá trị đủ lớn để đưa vào mạch tách sóng. Đây là một tần khuếch đại chọn lọc, tải là mạch cộng hưởng có tần số cộng hưởng đúng bằng trung tần. + Tần tách sóng: có nhiệm vụ tách tín hiệu âm tần ra khỏi tín hiệu sóng mang cao tần, sau đó đưa tín hiệu vào mạch khuếch đại âm tần. SƠ ĐỒ KHỐI CỦA MÁY THU AM VÀ FM STEREO Máy thu AM va FM STEREOS thuộc máy thu thanh biến đổi thẳng Sau đây chúng ta đi phân tích hoat động của máy thu AM VA FM STEREOS1. Sơ đồ khối của Radio - Cassette . Sơ đồ khối của Radio – Cassette Phân tích sơ đồ khối của Radio – Cassette1.Khối nguồn ( Power) : Khối nguồn có nhiệm vụ cung cấp nguồn một chiều từ 9 đến 12V cho tầng công xuất Audio và áp DC6V cho các tầng Graphic Equalizer, Radio và tầng khuyếch đại đầu từ (Head amply ) , mạch Regu là mạch ổn áp cố định, tạo điện áp 6V 2.Tầng khuếch đại công xuất âm tần ( Audio Amply ) : Khuếch đại tín hiệu âm tần từ khối Equalizer đưa sang cho đủ mạnh rồi đưa ra loa phát ra âm thanh, khối này sử dụng nguồn DC từ 9 đến 12V 3.Tầng Graphic Equalizer ( chỉnh âm sắc ) : Tầng này giúp người sử dụng điều chỉnh sắc thái âm thanh như điều chỉnh tần số, điều chỉnh Bass -Treec, điều chỉnh âm lượng . 4.Tầng khuếch đại đầu từ ( Head Amply) : Tín hiệu âm tần thu được từ đầu từ rất yếu được tầng này khuếch đại lên biên độ đủ lớn trước khi đưa sang tầng Equalizer . 5.Tầng Radio : Tầng Radio thu sóng từ các đài phát sau đó tách sóng để lấy ra tín hiệu âm tần cung cấp cho tầng Equa lizer. 6.Chuyển mạch Function : Là chuyển mạch lựa chọn Radio hay Cassette, chuyển mạch bao gồm chuyển mạch tín hiệu và chuyển mạch đường cấp nguồn cho các tầng Radio và Khuyếch đại đầu từ. 2.Khối cấp nguồn của Radio - Cassette.Nội dung : Phân tích nguyên lý hoạt động của khối cấp nguồna) Chức năng các linh kiện trong mạch cấp nguồn và các tầng tiêu thụ nguồn Sơ đồ mạch cấp nguồn của Radio – CassetteBiến áp nguồn : Có nhiệm vụ đổi điện áp AC 220V 50Hz xuống điện áp AC 12V. Cấu Diode D1 - D4 : Chỉnh lưu điện áp AC50Hz thành điện áp DC , Tụ C1 lọc phẳng điện áp DC, C1 là tụ lọc nguồn chính có giá trị khoảng 2200µF Function : Là chuyển mạch chọn Radio hay Cassette, khi đóng sang Radio, điện áp từ nguồn cấp thẳng vào tầng công xuất, đồng thời giảm xuống 6V thông qua mạch ổn áp sau đó qua chuyển mạch đi tới cấp nguồn cho mạch Radio ; Khi đóng sang Cassette, nếu trên bộ cơ đã Stop thì nguồn dừng lại ở chuyển mạch, nếu bấm Play trên bộ cơ, điện áp nguồn sẽ đi qua công tắc SW trên bộ cơ vào cấp điện cho Mô tơ quay đồng thời cấp điện cho tầng công xuất và giảm áp xuống 6V cung cấp cho tầng khuếch đại đầu từ. Tầng khuếch đại công xuất : Được cấp nguồn trong hai trường hợp - Chuyển mạch Function đóng sang Radio hoặc bấm nút Play trên bộ cơ. Mạch ổn áp : Được cấp nguồn song song với tầng công xuất , mạch ổn áp cung cấp điện áp 6V cho các tầng Equalizer, Radio và khuếch đại đầu từ. Tầng khuếch đại đầu từ : Được cấp nguồn khi chuyển mạch Function đóng sang Cassette và nút Play được bật. Tầng Radio : Được cấp nguồn khi chuyển mạch Function đóng sang Radio. Mô tơ : Được cấp nguồn khi các phím trên bộ có được nhấn, khi đó công tắc kép SW trên bộ cơ đóng lại b) Minh hoạ sự hoạt động của mạch cấp nguồn trong các trường hợp : Tắt máy - Mở Radio - Mở Cassette .3.Tầng khuyếch đại công suất dùng TransistorSơ đồ tầng khuyếch đại công suất sử dụng TransistorNhiệm vụ của các linh kiện : Q3 : là Transistor tiền khuếch đại và đảo pha tín hiệu. Q4 : là Transistor công suất khuếch đại bán chu kỳ âm Q5 : là Transistor công suất khuếch đại bán chu kỳ dương Volume : là Triết áp điều chỉnh âm lượng C8 : là tụ nối tầng cho tín hiệu âm tần qua, ngăn áp một chiều lại C9 : là tụ ra loa R9 và R10 là điện trở định thiên cho đèn Q3, đồng thời là mạch hồi tiếp âm, hồi tiếp tín hiệu đầu ra trở lại đầu vào, nhằm tăng cường tính ổn định cho mạch công suất R8 là điện trở gánh của đèn Q3 , đồng thời định thiên cho đèn công suất Q5 C7 : là tụ lọc nguồn cho tầng công suất C6 : là tụ lọc nguồn cho các tầng phía sau R7 : là điện trở cấp nguồn cho các tầng phía sau D1 và D2 được phân cực thuận để tạo ra sự sụt áp khoảng 1,2V phân cực cho hai đèn công suất Tầng khuyếch đại công suất dùng TransistorPhân tích nguyên lý hoạt động của tầng công suất Tín hiệu âm tần ra khỏi mạch Equalizer được đưa vào đầu triết áp Volume, tín hiệu lấy ra ở điểm giữa triết áp có biên độ thay đổi tuỳ theo mức độ điều chỉnh của người sử dụng => tín hiệu được đưa qua tụ C8 đi vào đèn Q3 khuếch đại, Q3 là đèn khuếch đại về biên độ điện áp, Q3 được định thiên sao cho UCE của Q3 » 0,5Vcc ( để đạt được giá trị này người ta điều chỉnh R10 ) Hai đèn công suất được mắc đẩy kéo để khuếch đại cho hai nửa chu kỳ của tín hiệu, tín hiệu vào B ra E do đó hai đèn công suất khuếch đại về cường độ dòng điện Tín hiệu lấy ra từ chân E của hai đèn công suất có cường độ đủ mạnh được ghép qua tụ C9 đưa ra loa Nguồn nuôi của mạch trên có thể thay đổi từ 6V đến 12V, khi thay đổi nguồn nuôi ta chỉ việc thay đổi R10 để thu được UCE của hai đèn công suất cân bằng. Các bạn có thể lắp mạch trên theo các thông số ghi trong phần tự lắp Cassette. 4. Tầng khuếch đại công suất dùng IC Khái niệm về IC công suất : IC là viết tắt của từ Intergated Circuit nghĩa là mạch tích hợp : là mạch điện tử gồm nhiều linh kiện tích hợp trong một khối duy nhất để thực hiện một hay nhiều chức năng , thí dụ IC công suất âm tần thì làm chức năng khuếch đại công suất âm tần, IC tổng trong Ti vi mầu có thể thực hiện hàng chục các chức năng khác nhau.Phương pháp xá định IC công suất và các chân quan trọng IC công suất là IC có toả nhiệt . Là IC có đường liên lạc ra loa. Chân cấp nguồn Vcc là chân nối với cực dương của tụ lọc nguồn (tụ hoá to nhất ở khu vực công xuất ) Chân ra loa : để xác định chân ra loa, ta phải dò ngược từ Loa về qua tụ ra loa . Chân Audio in : Ta có thể xác định chân này bằng cách dò từ điểm giữa của triết áp Volume qua tụ đi vào chân Audio in của IC IC khuếch đại công suất âm tầnIC khuếch đại công suất âm tần trong CassetteVới mạch sử dụng IC khuếch đại công suất ta cần nắm được các điểm chính sau : Chân cấp nguồn Vcc cho IC Chân nhận tín hiệu vào Audio in Chân đưa tín hiệu ra loa Audio out Đặc điểm về điện áp và trở kháng của các chân ICIC công suất âm tần thực chất là một tổ hợp Transistor được mắc theo kiểu trực tiếp, trong đó hai đèn công suất được mắc đẩy kéo vì vậy điện áp đầu ra loa ( Chân số 2) luôn có giá trị = 1/2 Vcc Nếu ta đo trở kháng ( bằng thang x1W) giữa chân cấp nguồn với Mass thì chiều đo thuận ( que đen vào +Vcc, que đỏ vào mass) phải có trở kháng lớn , khi đảo lại => có trở kháng nhỏ. Khi cấp nguồn, nếu dùng tay cầm Tôvít chạm vào chân Audio in phải có tiếng ù ở loa. Phương pháp xác định IC công suất và các chân quan trọng IC công suất là IC có toả nhiệt . Là IC có đường liên lạc ra loa. Chân cấp nguồn Vcc là chân nối với cực dương của tụ lọc nguồn (tụ hoá to nhất ở khu vực công xuất ) Chân ra loa : để xác định chân ra loa, ta phải dò ngược từ Loa về qua tụ ra loa . Chân Audio in : Ta có thể xác định chân này bằng cách dò từ điểm giữa của triết áp Volume qua tụ đi vào chân Audio in của IC IC khuếch đại công suất âm tần5.Nhiệm vụ của mạch Graphic EqualizerEqualizer là mạch điều chỉnh sự cân bằng tín hiệu giữa các tần số trong giải tần âm thanh, còn gọi là mạch điều chỉnh âm sắc, đơn giản nhất của mạch Equalizer là mạch Bass Treec với hai núm chỉnh, thông thường mạch Equa lizer có 5 cần gạt chỉnh cho 5 vùng tần số là 100Hz, 300Hz, 1KHz, 3KHz và 10KHz.Từ kiến thức vật lý PTTH ta biết rằng, âm thanh con người nghe được có giải tần từ 20Hz đến 20KHz và gọi là tín hiệu âm tần, tần số nhỏ hơn 20Hz gọi là hạ tần, tần số từ 20KHz đến 30KHz gọi là sóng siêu âm, còn tần số trên 30KHz là sóng cao tần.Giải tần âm thanh mà con người có thể cảm nhận từ 20Hz đền 20 KHz nhưng các thiết bị âm thanh thường bị hạn chế về mặt tần số. Thí dụ đài Cassette thường chỉ truyền đạt được giải tần từ 50Hz đến 10 KHz, Điện thoại di động chỉ truyền đạt được giải tần từ 300Hz đến 3KHz, các thiết bị cho dải tần tốt là đầu đĩa CD, máy nghe nhạc kỹ thuật số. 2. 2. Mạch điều chỉnh Bass - Treec Vùng tần số của núm chỉnh Bass - TreecGiải tần âm thanh con người nghe được là minh hoạ bằng đường mầu tím từ 20Hz đến 20KHz. Giải tần âm thanh mà Radio - Cassette có thể đạt được minh hoạ bằng đường mầu đỏ, từ khoảng 50Hz đến khoảng 12KHz Núm Bass là chỉnh độ lợi cho vùng tần số khoảng 100Hz., đây là vùng tần số của các âm trầm như tiếng trống, tiếng ồm ồm Núm Treec là chỉnh độ lợi cho vùng tần số khoảng 10KHz , đây là vùng tần số của các âm bổng như tiếng xăng Vùng tần số từ 1KHz đến 3KHz ít thay đổi khi ta chỉnh Bass treec, đây là vùng tần số của giọng hát ca sỹ, giọng phát âm của con người. Sơ đồ mạch điều chỉnh Bass - Treec Sơ đồ nguyên lý của mạch điều chỉnh Bass - TreecTín hiệu âm tần từ tầng Radio hoặc tầng Khuếch đại đầu từ đưa sang đi vào tầng Equalizer theo đường Audio Input Các tần số cao đi qua tụ 1nF đi vào triết áp Treec, các tần số thấp bị tụ cản lại, như vậy tín hiệu đi vào triết áp Treec chỉ có thành phần tần số cao, Tụ 10nF sau triết áp Treec giữ lại tần số thấp ở đầu ra không bị đầu tắt xuống mass. Một phần tín hiệu đi qua R22KW đi vào triết áp Bass, các tần số cao thoát qua tụ 0,1µF và không đi vào triết áp Bass, như vậy tín hiệu đi vào triết áp Bass chỉ có thành phần tần số thấp. Tín hiệu đầu ra lấy từ điểm giữa của hai triết áp được tập trung lại và đưa sang triết áp chỉnh âm lượng Volume, sau đó được đưa sang tầng công suất khuyếch đại . Bạn có thể tự lắp mạch Bass - treble như các thông số của sơ đồ ở trên, Các triết áp Bass - Treec bạn mua loại 100K ohm như hình dưới Triết áp 100K ohm dùng để lắp mạchBass treec và triết áp Volume2. Mạch điều chỉnh Bass - Treec Vùng tần số của núm chỉnh Bass - TreecGiải tần âm thanh con người nghe được là minh hoạ bằng đường mầu tím từ 20Hz đến 20KHz. Giải tần âm thanh mà Radio - Cassette có thể đạt được minh hoạ bằng đường mầu đỏ, từ khoảng 50Hz đến khoảng 12KHz Núm Bass là chỉnh độ lợi cho vùng tần số khoảng 100Hz., đây là vùng tần số của các âm trầm như tiếng trống, tiếng ồm ồm Núm Treec là chỉnh độ lợi cho vùng tần số khoảng 10KHz , đây là vùng tần số của các âm bổng như tiếng xăng Vùng tần số từ 1KHz đến 3KHz ít thay đổi khi ta chỉnh Bass treec, đây là vùng tần số của giọng hát ca sỹ, giọng phát âm của con người. Sơ đồ mạch điều chỉnh Bass - Treec Sơ đồ nguyên lý của mạch điều chỉnh Bass - TreecTín hiệu âm tần từ tầng Radio hoặc tầng Khuếch đại đầu từ đưa sang đi vào tầng Equalizer theo đường Audio Input Các tần số cao đi qua tụ 1nF đi vào triết áp Treec, các tần số thấp bị tụ cản lại, như vậy tín hiệu đi vào triết áp Treec chỉ có thành phần tần số cao, Tụ 10nF sau triết áp Treec giữ lại tần số thấp ở đầu ra không bị đầu tắt xuống mass. Một phần tín hiệu đi qua R22KW đi vào triết áp Bass, các tần số cao thoát qua tụ 0,1µF và không đi vào triết áp Bass, như vậy tín hiệu đi vào triết áp Bass chỉ có thành phần tần số thấp. Tín hiệu đầu ra lấy từ điểm giữa của hai triết áp được tập trung lại và đưa sang triết áp chỉnh âm lượng Volume, sau đó được đưa sang tầng công suất khuyếch đại . Bạn có thể tự lắp mạch Bass - treble như các thông số của sơ đồ ở trên, Các triết áp Bass - Treec bạn mua loại 100K ohm như hình dưới Triết áp 100K ohm dùng để lắp mạchBass treec và triết áp Volume6. Mạch Equalizer có 5 cần gạt. Để có thể điều chỉnh được nhiều vùng tần số hơn , người ta thường lắp mạch Equalizer có 5 cần gạt .Dải tần điều chỉnh của mạch Equalizer 5 cần gạt.Sơ đồ mạch Equalizer 5 cần gạt sử dụng ICBạn có thể thiết kế mạch Equalizer 5 cần gạt như các thông số của sơ đồ trên, sau đó bạn có thể sử dụng vào tăng âm hoặc bộ kích cho loa thùng , nguồn điện nuôi Vcc cho IC là 6V DC.7. Nguyên lý phát thanh trên sóng AM a) Khái niệm về tín hiệu âm tần ( Audio ) :Tín hiệu âm tần là tín hiệu của sóng âm thanh sau khi được đổi thành tín hiệu điện thông qua Micro.Sóng âm thanh là một dạng sóng cơ học truyền trong không gian, khi sóng âm thanh va chạm vào màng Micro làm cho màng Micro rung lên, làm cho cuộn dây gắn với màng Micro được đặt trong từ trường của nam châm dao động, hai đầu cuộn dây ta thu được một điện áp cảm ứng => đó chính là tín hiệu âm tần .Micro đổi sóng âm thanh thành tín hiệu âm tần (Audio)Tín hiệu âm tần có giải tần từ 20Hz đến 20KHz và không có khả năng bức xạ thành sóng điện từ để truyền trong không gian, do đó để truyền tín hiệu âm tần đi xa hàng trăm, hàng ngàn Km. Người ta phải giử tín hiệu âm tần cần truyền vào sóng cao tần gọi là sóng mang, sau đó cho sóng mang bức xạ thành sóng điện từ truyền đi xa với vận tốc ánh sáng.b) Khái niệm về tín hiệu cao tần và sóng điện từ. Tín hiệu cao tần là các tín hiệu điện có tần số trên 30KHz, tín hiệu cao tần có tính chất bức xạ thành sóng điện từ. Thí dụ trên một dây dẫn có tín hiệu cao tần chạy qua , thì dây dẫn có một sóng gây can nhiễu ra xung quanh, đó chính là sóng điện từ do dòng điện cao tần bức xạ ra không gian.Sóng điện từ : Là sóng truyền dẫn trong không gian với vận tốc bằng vận tốc ánh sáng, có tần số từ 30KHz đến hàng ngàn MHz, cong người đã sử dụng sóng điện từ trong các lĩnh vực thông tin , vô tuyến điện , truyền thanh, truyền hình, trong đó Radio là lĩnh vực truyền thanh chiếm giải tần từ 30KHz đến khoảng 16MHz với các sóng điều chế AM, và từ 76MHz đến 130MHz với các sóng điều chế FM. c) Quá trình điều chế AM ( Amplitude Moducation : Điều chế biên độ ) Điều chế AM là quá trình điều chế tín hiệu tần số thấp( như tín hiệu âm tần, tín hiệu video ) vào tần số cao tần theo phương thức => Biến đổi biên độ tín hiệu cao tần theo hình dạng của tín hiệu âm tần => Tín hiệu cao tần thu được gọi là sóng mang.Tín hiệu vào và ra của mạch điều chế AM Tín hiệu âm tần có thể lấy từ Micro sau đó khuếch đại qua mạch khuếch đại âm tần, hoặc có thể lấy từ các thiết bị khác như đài Cassette, Đầu đĩa CD Tín hiệu cao tần được tạo bởi mạch tạo dao động, tần số cao tần là tần số theo quy định của đài phát.Tín hiệu đầu ra là sóng mang có tần số bằng tần số cao tần, có biên độ thay đổi theo tín hiệu âm tần.d) Quá trình phát tín hiệu ở đài phát .Quá trình phát sóng Radio AM Tín hiệu sau khi điều chế thành sóng mang được khuếch đại lên công xuất hàng ngàn Wat sau đó được truyền ra Anten phát .Sóng điện từ phát ra từ Anten truyền đi trong không gian bằng vận tốc của ánh sáng, sóng AM có thể truyền đi rất xa hàng ngàn Km và chúng truyền theo đường thẳng, và cũng có các tính chất phản xạ, khúc xạ như ánh sáng.e) Đường truyền từ đài phát đến máy thu cách nửa vòng trái đất.Với các đài phát ở xa cách chúng ta nửa vòng trái đất như đài BBC phát từ Anh Quốc, sóng điện từ truyền theo đường thẳng gặp tầng điện ly chúng phản xạ xuống trái đất rồi lại phản xạ ngược lên nhiều lần mới đến được máy thu, vì vậy tín hiệu đi tới máy thu rất yếu và sóng không ổn địnhĐể có thể truyền tín hiệu đi xa, các đài phát thường phát ở băng sóng ngắn có tần số sóng mang từ 4 MHz đến khoảng 23 MHz .Đường truyền sóng của các Đài phátở xa máy thuf) Ưu và nhược điểm của phát thanh trên sóng AM Ưu điểm : của sóng AM là có thể truyền đi xa tới hàng nghìn Km Nhược điểm : của sóng AM là dễ bị can nhiễu, dải tần âm thanh bị cắt sén do đặc điểm của mạch tách sóng điều biên, do đó chất lượng âm thanh bị hạn chế. 8. Nguyên lý phát thanh trên sóng FMFM là viết tắt của ( Fryquency Moducation : Điều chế tần số ) là điều chế theo phương thức làm thay đổi tần số của tín hiệu cao tần theo biên độ của tín hiệu âm tần, khoảng tần số biến đổi là 150KHzSóng FM là sóng cực ngắn đối với tín hiệu Radio, sóng FM thường phát ở dải tần từ 76MHz đến 108MHz a) Mạch điều chế FM Điều chế FM ( Fryquency Moducation : Điều chế tần số ) Với mạch điều chế tần số thì sóng mang có biên độ không đổi, nhưng tần số thay đổi theo biên độ của tín hiệu âm tần, khi biên độ tín hiệu âm tần tăng thì tần số cao tần tăng, khi biên độ âm tần giảm thì tần số cao tần giảm. Như vậy sóng mang FM có tần số tăng giảm theo tín hiệu âm tần và giới hạn tăng giảm này là +150KHz và -150KHz , như vậy tần số sóng mang điều tần có dải thông là 300KHZ.Thí dụ nếu đài tiếng nói việt nam phát trên sóng FM 100MHz thì nó truyền đi một dải tần từ 99,85 MHz đến 100,15 MHz.b) Quá trình phát sóng FM Quá trình phát sóng FM tương tự như phát sóng AM, sóng mang sau khi điều chế cũng được khuếch đại rồi đưa ra An ten để phát xạ truyền đi xac) Ưu và nhược điểm của sóng FM .Sóng FM có nhiều ưu điểm về mặt tần số, dải tần âm thanh sau khi tách sóng điều tần có chất lượng rất tốt, cho âm thanh trung thực và có thể truyền âm thanh Stereo , sóng FM ít bị can nhiễu hơn só với sóng AM.Nhược điểm của sóng FM là cự ly truyền sóng ngắn, chỉ truyền được cự ly từ vài chục đến vài trăm Km , do đó sóng FM thường được sử dụng làm sóng phát thanh trên các địa phương.a) Sơ đồ khối của Radio băng AM :Sơ đồ khối mạch Radio băng AMBạn đưa trỏ chuột vào sơ đồ để xem chú thích.Xung quanh máy thu thanh có vô số các sóng điện từ từ các đài phát khác nhau gửi tới, nhiệm vụ của máy thu là chọn lấy một tần số rồi khuyếch đại , sau đó tách sóng để lấy ra tín hiệu âm tần. Mạch thu sóng Radio AM có các mạch như sau :Mạch cộng hưởng và khuếch đại cao tần (RF Amply) thu tín hiệu từ một đài phát bằng nguyên lý cộng hưởng, sau đó khuếch đại tín hiệu cho đủ mạnh cung cấp cho mạch đổi tần . Mạch dao động nội ( OSC ) tạo dao động cung cấp cho mạch đổi tần . Mạch đổi tần ( Mixer ) trộn hai tín hiệu RF và tín hiệu OSC để tạo ra tín hiệu trung tần IF, IF là tín hiệu có tần số cố định bằng 455KHz Mạch khuếch đại trung tần ( IF Amply ) : Khuếch đại tín hiệu IF lên biên độ đủ lớn cung cấp cho mạch tách sóng . Mạch tách sóng ( Detect ) Tách tín hiệu âm tần ra khỏi sóng mang cao tần . b) Mạch cộng hưởng cao tần, dao động nội và đổi tần.Mạch cộng hưởng RF, dao động OSC & đổi tần MixerBạn đưa trỏ chuột vào sơ đồ để xem chú thích.Chú thích :Mạch cộng hưởng cao tàn (RF Amply) bao gồm : Tụ xoay C1 đấu song song với cuộn dây L1 quấn trên thanh ferit tạo thành mạnh mạch dao động LC, mạch thu sóng theo nguyên lý cộng hưởng, có rất nhiều sóng mang có tần số khác nhau từ các đài phát cùng đi tới máy thu, khi tần số dao động của mạch trùng với sóng mang của một đài phát thì tín hiệu sóng mang của đài phát đó được cộng hưởng và biên độ tăng lên gấp nhiều lần, tín hiệu này được thu vào thông qua cuộn thứ cấp của cuộn dây và được khuếch đại qua đèn Q1, sau đó đưa sang mạch đổi tần, C1 là tụ xoay có thể thay đổi giá trị, khi ta chỉnh núm Tuning chính là chỉnh tụ xoay C1 làm trị số C1 biến đổi => tần số cộng hưởng của mạch thay đổi . Mạch OSC gồm tụ xoay C2 đấu song song với cuộn L2 tạo thành mạch dao động, tụ xoay C2 được gắn chung với tụ C1 và hai tụ này đựơc chỉnh để thay đổi giá trị đồng thời, dao động nội có tần số luôn luôn thấp hơn tần số cộng hưởng RF một lượng không đổi. Mạch đổi tần : đèn Q2 làm nhiệm vụ đổi tần, tín hiệu cao tần RF được đưa vào cực B, tín hiệu dao động nội được đưa vào cực E , tín hiệu lấy ra trên cực C gọi là IF ( tín hiệu trung tần) có giá trị không đổi bằng 455KHz IF = RF - OSC c) Mạch chuyển băng Băng sóng AM thường được chia ra làm hai hoặc ba băng là - Băng sóng trung MW có dải tần từ 526,5KHz đến 1606,5KHz - Băng sóng ngắn 1 : SW1 có dải tần từ 2,3MHz đến 7,3MHz- Băng sóng ngắn 2 : SW2 có dải tần từ 7,3MHz đến 22MHzDưới đây là sơ đồ mạch chuyển băng, khi ta chuyển giữa các băng sóng, tụ xoay sẽ tiếp vào các điểm được đấu với cuộn dây có số vòng dây khác nhau => làm cho tần số cộng hưởng thay đổi.Chuyển băng giữa các băng sóng Radio AMd) Mạch khuếch đại trung tần ( IF Amply)Mạch khuếch đại trung tần IF AmplyĐưa trỏ chuột vào sơ đồ để xem chú thích Sau khi đổi tần, tín hiệu IF được khuếch đại qua hai tầng khuếch đại có cộng hưởng, các biến áp trung tần T1, T2, T3 cộng hưởng ở tần số 455KHz đồng thời làm nhiệm vụ nối tầng và phối hợp trở kháng . các biến áp này có vít điều chỉnh nhằm điều chỉnh cho biến áp cộng hưởng đúng tần số . e) Mach tách sóng AMMạch tách sóng AMSau khi tín hiệu IF được khuếch đại qua hai tầng khuếch đại trung tần, tín hiệu IF được đưa sang mạch tách sóngMạch tách sóng bao gồm Diode D1 tách lấy bán kỳ dương của tín hiệu sau đó được mạch lọc RC ( R1, C1, C2) lọc bỏ thành phần cao tần , ở đầu ra ta thu được tín hiệu âm tần là đường bao của tín hiệu cao tần. Chính mạch lọc RC của mạch tách sóng AM đã loại bỏ mất các thành phần tần số cao của tín hiệu âm tần, do đó chất lượng âm thanh bị giảm. b) 9.Nguyên lý thu sóng Radio băng FM Mạch Radio sử dụng IC xử lý cho cả hai băng sóng AM (mầu đỏ ) và FM( mầu xanh)Băng sóng FM có mạch RF và OSC tương tự băng sóng AM , tuy nhiên tần số của băng FM cao hơn rất nhiều băng sóng AM vì vậy các cuộn dây cộng hưởng cho băng sóng FM thường không có lõi ferit, mạch IF của băng FM sử dụng thạch anh cộng hưởng ở tần số 10,7 MHzThông tin bổ xung:Ðài TNVN đã phát các sóng FM cho chương trình ca nhạc và tin tức:_ Khu vực Bắc Bộ : 102,7 MHz, 100 MHz_ Khu vực Thanh Hóa : 105,1 MHz_ Khu vực Thừa Thiên Huế : 106,1 MHz_ Khu vực Ðà Nẵng : 106 MHz