Tết Nguyên Đán còn được gọi là gì

Tết Nguyên Đán là gì? Đối với người Việt, không ai là không biết đến ngày Tết, vốn là một trong những dịp lễ lớn nhất trong năm. Tuy vậy, không phải ai cũng biết đến nguồn gốc, ý nghĩa của ngày lễ quan trọng này. Trong bài viết này, Coolmate sẽ giúp bạn tìm hiểu về những điều cần biết về Tết Nguyên Đán và những ý nghĩa của ngày lễ thiêng liêng này.

1.        Tết Nguyên Đán là gì

Tết Nguyên Đán tiếng anh là Lunar New Year. Ở Việt Nam, dịp lễ này có rất nhiều tên khác như Tết Âm lịch, Tết Cổ truyền hay còn gọi tắt là Tết Ta hoặc Tết.

Tên gọi  này có  nguồn gốc từ tiếng Hán. “Tết” được Việt hoá từ từ “Tiết”. “Nguyên” có nghĩa là sự khởi đầu hay sơ khai, và “Đán” là buổi sáng sớm. Như vậy, “Tết Nguyên Đán” có nghĩa là buổi sớm mai của đầu năm.

Đây được coi là ngày lễ lớn và quan trọng nhất trong năm, theo ảnh hưởng của Lịch âm và văn hoá Đông Á. Trong đó, văn hoá Đông Á thuộc văn minh nông nghiệp lúa nước. Do nhu cầu canh tác nông nghiệp, người ta đã chia thời gian trong năm thành 24 tiết khí khác nhau, trong đó tiết quan trọng nhất là tiết khởi đầu một chu kì canh tác, tức là Tiết Nguyên Đán. Hay còn gọi là Tết Nguyên Đán sau này.

2.        Lịch sử tết Nguyên Đán

Tết Nguyên Đán có nguồn gốc như thế nào đến nay vẫn còn là vấn đề gây tranh cãi. Hầu hết các thông tin đều cho rằng lịch sử Tết Nguyên Đán có nguồn gốc từ Trung Quốc, du nhập vào nước ta trong khoảng thời gian 1000 năm Bắc thuộc.

Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cũng đã tìm ra một số bằng chứng cho thấy tết Nguyên Đán từ lâu vốn đã là tết của người Việt cổ, chứ không phải là nguồn gốc từ Trung Quốc. Bằng chứng thứ nhất chính là sự tích “Bánh chưng bánh dày”. Nội dung truyện đã cho thấy phong tục làm bánh chưng bánh dày và “Tết” đã xuất hiện từ thời vua Hùng, tức là trước cả thời kì 1000 năm Bắc thuộc.

Bằng chứng thứ hai là trong cuốn “Kinh Lễ” của Khổng Tử. Trong đó ông đã viết: “Ta không biết Tết là gì, nghe đâu đó là tên của một ngày lễ hội lớn của bọn người Man, họ nhảy múa như điên, uống rượu và ăn chơi vào những ngày đó.” (Người Man – Nam Man, nghĩa là “người man rợ phía Nam”, ý chỉ các bộ lạc dân tộc ngoài Trung Nguyên cổ đại ở phía nam Trung Quốc.)

Ngoài ra, sách Giao Chỉ Chí cũng có đoạn viết “Bọn người Giao Quận thường tập trung thành từng phường hội nhảy múa ca hát, ăn uống chơi bời trong nhiều ngày để vui mừng một mùa cấy trồng mới, không những chỉ có dân làm nông mà tất cả người nhà của Quan lang, Chúa động cũng đều tham gia vào lễ hội này.” (Giao Quận - Quận Giao Chỉ, là tên gọi do Trung Quốc đặt cho lãnh thổ Việt Nam trong thời kì Bắc thuộc)

Về tên gọi, Tết Âm lịch nước ta được gọi là Tết Nguyên Đán trong khi Tết Nguyên Đán ở Trung Quốc là ngày 1 tháng 1 dương lịch, còn Tết Âm lịch họ gọi là Xuân Tiết. Thêm vào đó, thời gian nghỉ của hai nước cũng khác nhau. Nước ta bắt đầu nghỉ tết từ ngày tiễn ông Công ông Táo 23 tháng Chạp đến mùng 7 tháng Giêng âm lịch. Trong khi, Trung Quốc vui tết từ mùng 8 tháng Chạp đến 15 tháng Giêng âm lịch.

Như vậy,  Tết Nguyên Đán là tết cổ truyền của dân tộc Việt ta. Và trong thời kì Bắc thuộc, dịp lễ này đã chịu ảnh hưởng không nhỏ từ anh bạn láng giếng dẫn đến sự giống nhau ở một số phong tục, và dẫn đến sự nhầm lẫn về nguồn gốc của nó.

3.        Ý nghĩa tết Nguyên Đán

3.1.      Tết Nguyên Đán là ngày giao hoà giữa trời đất, con người và thần linh

Tết Nguyên Đán được xem là ngày giao hoà giữa trời và đất, giữa con người và thần linh. Do đó, nhiều người tin tưởng rằng những ý nghĩ, mong ước và hành động của mình sẽ được các vị thần linh nghe thấy, thấu hiểu và ban phước lành.

Đồng thời, những lời chúc tốt đẹp dành cho nhau trong năm mới cũng là một cách để trao đi những điều tốt đẹp đó đến người thân, bạn bè. Ngoài ra, Tết cũng là một dịp để tưởng nhớ các vị thần linh có liên quan đến sự được, mất của mùa màng như thần Đất, thần Mưa, thần Sấm, thần Nước, …

3.2.      Tết Nguyên Đán là ngày sum họp đoàn viên, yêu thương hoà thuận

Không phải tự nhiên mà câu nói “Về nhà ăn Tết” lại thân quen đến vậy. Ngày Tết là dịp để những người đi xa trở về nhà, là dịp để anh em, con cháu, bạn bè sum họp, kể cho nhau nghe về những gì đã làm được trong năm cũ và những dự định trong năm mới.

Tết Nguyên Đán cũng là dịp mọi người thể hiện sự yêu thương, quan tâm và gửi đến nhau những lời chúc cũng như ứng xử tốt đẹp nhất. Những hiềm khích, cãi vã tạm gác lại, thay bằng những lời chúc tốt đẹp, mang lại một không khí thuận hoà, gần gũi và trọn vẹn trong năm mới.

3.3.      Tết Nguyên Đán là hướng về cội nguồn và sự tạ ơn

Trước đêm giao thừa, nhiều gia đình có tập tục tảo mộ, hoặc đến thắp hương mời tổ tiên về ăn Tết cùng gia đình. Đây là một hành động thiêng liêng thể hiện truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc.

Và cũng trong đêm giao thừa, nhà nhà đều thắp hương trên bàn thờ ông bà tổ tiên, nhằm thể hiện sự biết ơn, hướng về cội nguồn của thế hệ sau dành cho thế hệ trước. Theo truyền thống, trên mâm cỗ đặt ở ban thờ luôn là mâm ngũ quả, bánh mứt, mâm xôi và đĩa thịt, nhằm thế hiện lòng hiếu kính, hiếu đạo vốn có của người Việt.

3.4.      Tết Nguyên Đán là ngày rước tài lộc

Ngày Tết cũng là ngày được nhiều người quan niệm là ngày Thần Tài gõ cửa từng nhà để ban tiền tài, sự thịnh vượng và sung túc. Do đó, nhiều gia đình thường mở cửa suốt đêm giao thừa để chào đón niềm vui, sự phấn khởi và những hy vọng về tiền tài trong năm mới. Lâu dần, đây đã trở thành một nét văn hoá, một ý nghĩa ngày Tết Nguyên Đán tốt đẹp của dân tộc.

3.5.      Tết Nguyên Đán là ngày may mắn, lạc quan và hy vọng, khởi nghiệp cho năm mới

Người Việt Nam ta tin rằng ngày Tết là ngày khởi đầu cho một năm mới, là ngày của sự đổi mới với niềm vui mới và tạm biệt những điều không tốt của năm cũ. Do đó, theo truyền thống, mọi người sẽ tân trang nhà cửa cho sạch đẹp và ngăn nắp để chào đón những điều tốt đẹp mới. Những gì không may mắn, không thuận lợi của năm cũ sẽ được xua đi để đón nhận những điều may mắn, lạc quan và hy vọng.

Ngày Tết cũng là ngày khởi đầu cho những cơ hội, thử thách và sự nghiệp mới. Rất nhiều người thường đi xem giờ tốt, ngày lành, tháng tốt để khởi nghiệp, khai trương công việc mới với hy vọng làm ăn may mắn và phát đạt.

4.        Phong tục ngày tết Nguyên Đán

4.1.      Cúng ông Công, ông Táo

Theo truyền thống của người Việt, cứ đến ngày 23 tháng Chạp âm lịch, các gia đình sẽ làm lễ cúng ông Công, ông Táo. Ông Công, ông Táo là người cai quản những sự việc xảy ra trong gia đình. Cho đến ngày 23 tháng Chạp, ông Táo sẽ cưỡi cá chép bay về trời để trình báo mọi việc lớn nhỏ trong nhà gia chủ với Ngọc Hoàng. Nhờ đó, Ngọc Hoàng sẽ có những định đoạt, có thể khen thưởng hoặc phạt gia chủ. Người dân thường làm lễ long trọng tiễn ông Táo để các ông “nói tốt” cho nhà mình và ban tài lộc, bình an trong năm mới.

Do đó, vào ngày này, các gia đình sẽ sắm sửa nhang đèn, giấy tiền, hoa tươi, mâm ngũ quả, mâm lễ mặn, bộ mũ áo quan, … Và nhất định không thể thiếu cá chép vàng. Sau khi cúng xong, gia chủ sẽ phóng sinh cá chép, với hy vọng chú cá đó sẽ đưa tiễn ông Táo lên trời an toàn. Đồng thời, hành động này cũng mang ý nghĩa về sự phóng sinh, làm việc thiện trong đầu xuân năm mới.

4.2.      Gói bánh chưng, bánh tét

Bánh chưng, bánh tét là loại bánh truyền thống của dân tộc ta, là món ăn truyền thống không thể thiếu trong ngày Tết. Đây cũng là một món quà cực ý nghĩa dành cho người thân và bạn bè, với ý nghĩa về sự no đủ và sung túc. Chính vì thế, những ngày trước Tết, nhiều gia đình, dòng họ, thôn xóm thường tụ tập cùng nhau trò chuyện, gói bánh và luộc bánh thâu đêm.

4.3.      Lau dọn nhà cửa

Theo phong tục ngày tết, mọi gia đình sẽ tiến hành lau dọn nhà cửa. Đây như là một cách để sắp xếp lại những điều chưa tốt, những gì chưa thuận lợi của năm cũ. Từ đó, tạo nên một diện mạo mới mẻ, sẵn sàng chào đón những điều an lành, may mắn và tốt đẹp của năm mới.

4.4.      Bày mâm ngũ quả

Mâm ngũ quả cũng là một phong tục ngày tết đặc biệt, mang nhiều ý nghĩa. Mỗi vùng miền sẽ có những cách bày mâm ngũ quả khác nhau, sử dụng các loại trái cây khác nhau. Ví dụ như ở miền Bắc, mâm ngũ quả thường bao gồm các loại quả tượng trưng cho năm yếu tố ngũ hành: chuối, bưởi, cam/quýt, roi, .... Tại miền Trung, người dân thường sử dụng những loại quả như thanh long, chuối, dưa hấu, … Còn ở miền Nam, mâm ngũ quả thường bao gồm: mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, sung với ý nghĩa “Cầu sung vừa đủ xài”.

Vậy tại sao lại có “mâm ngũ quả”? Có rất nhiều ý kiến xung quanh điều này. Theo thuyết duy vật cổ đại, tất cả mọi vật đều được tạo nên bởi 5 yếu tố: nước, lửa, đất, mộc và kim; theo đó mâm ngũ quả thể hiện mong muốn âm dương hoà hợp. Còn theo nhà nghiên cứu Huỳnh Ngọc Trảng, con số 5 là con số chỉ trung tâm, chỉ sự sống; “quả” là biểu tượng của sự sung túc, cho ý nguyện sinh sôi nảy nở và duy trì nòi giống. Ngoài ra, theo một ý nghĩa khác, 5 loại quả là tượng trưng cho 5 ước nguyện của gia chủ: Phúc (may mắn), Quý (giàu có, sung túc), Thọ (sống lâu), Khang (khoẻ mạnh), Ninh (bình yêu).

Như vậy, dù được hiểu theo nghĩa nào, thì mâm ngũ quả vẫn là một trong những phong tục ngày Tết không thể thiếu, mang ý nghĩa về những mong cầu điều tốt đẹp trong năm mới.

4.5.      Thăm mộ tổ tiên

Trong dịp Tết Nguyên Đán, con cháu sẽ cùng nhau đi thăm viếng, làm sạch đẹp nơi an nghỉ của ông bà tổ tiên. Đồng thời, con cháu cũng sẽ mời ông bà tổ tiên cùng về ăn Tết, chung vui với gia đình. Đây là một phong tục ngày tết thể hiện đạo hiếu, lòng kính trọng đối với đấng sinh thành và thế hệ đi trước của dân tộc ta.

4.6.      Cúng tất niên

Cúng Tất niên là một trong những nghi lễ vô cùng quan trọng trong dịp Tết Cổ truyền của người Việt. Trong ngày 30 – ngày cuối cùng của năm, các gia đình sẽ làm mâm cỗ tươm tất để thắp hương mời thần linh, gia tiền về ăn Tết. Đồng thời, đây cũng là lễ để tiễn năm cũ và chuẩn bị chào đón năm mới với những điều tốt đẹp hơn.

4.7.      Đón giao thừa

Giao thừa là khoảng khắc được chờ mong nhất trong dịp Tết. Đây là thời khắc chuyển giao từ năm cũ sang năm mới, cũng là khoảng khắc đất trời giao thoa, thiên nhiên và con người trở nên gần gũi nhất. Trong đêm giao thừa thường diễn ra nhiều hoạt động hấp dẫn như ca múa nhạc, bắn pháo hoa, đi chùa hái lộc, lì xì, lời chúc, xông đất, …

4.8.      Đi chùa, hái lộc đầu năm

Đạo Phật là tôn giáo phổ biến nhất tại Việt Nam. Do đó việc đi chùa hái lộc là phong tục phổ biến với nhiều người, dù có theo đạo Phật hay không. Đây là một hoạt động nhầm cầu xin một năm mới đầy may mắn, phúc lộc và bình an. Thêm vào đó, việc đi chùa hái lộc giúp bày tỏ tấm lòng thành kính của mình đối với đức Phật và tổ tiên.

4.9.      Xông đất

Sau đêm giao thừa, ai là người đầu tiên bước vào nhà cùng lời chúc mừng năm mới thì được gọi là người xông đất. Theo phong tục ngày tết của quan niệm của người Việt, người xông đất nếu hợp sẽ là người mang lại nhiều tài lộc và may mắn cho gia chủ. Do đó, các gia đình thường chọn những người hợp tuổi, hiền lành, gia đình hạnh phúc, làm ăn phát đạt đến xông đất nhà mình.

4.10.  Chúc Tết, mừng tuổi

Chúc Tết là gửi những lời chúc tới người thân, đặc biệt là các đấng sinh thành, thể hiện truyền thống đạo hiếu của dân tộc. Cùng với đó, mọi người cũng mừng tuổi trẻ em, thiếu nhi bằng những phong bao lì xì đỏ. Phong tục chúc Tết, mừng tuổi là một cách thể hiện truyền thống “kính trên nhường dưới” của dân tộc, thể hiện sự kính trọng với thế hệ trước và cầu mong sự an lành, khoẻ mạnh và phát triển của thế hệ sau.

 

Mồng 1 Tết Nguyên Đán 2021 là ngày 12 tháng 2 dương lịch. Như vậy là còn khoảng 35 ngày nữa là đến Tết. Hy vọng rằng qua bài viết này, bạn sẽ hiểu rõ hơn về Tết Cổ truyền của dân tộc. Bạn sẽ thêm yêu và quý trọng ngày Tết và từ đó chuẩn bị cho một dịp Tết Nguyên Đán 2021 thật ý nghĩa và hạnh phục bên gia đình, người thân và bạn bè.

=>>Xem thêm: