- Mĩ La-tinh là một khu vực rộng lớn trải dài từ Mê-hi-cô [ở Bắc Mĩ] toàn bộ Trung và Nam Mĩ. Bao gồm 20 nước cộng hòa với số dân khoảng 600 triệu. Đây là vùng đất mới được phát hiện từ cuối thế kỉ XV, rất giàu về nông sản và khoáng sản.
- Thành phần dân cư ở Mĩ La-tinh rất đa dạng, bao gồm người di cư từ châu Âu tới, thổ dân da đỏ, những người từng là nô lệ được đưa đến từ châu Phi.
- Đa số nhân dân Mĩ La-tinh nói tiếng Tây Ban Nha, trừ Bra-xin nói tiếng Bồ Đầu Nha. Chịu ảnh hưởng văn hóa Tây Ban Nha và nhiều nước châu Âu khác, cùng với sự hòa nhập các nền văn hóa châu Phi và thổ dân da đỏ. Tôn giáo ở Mĩ La-tinh chủ yếu là Thiên chúa giáo.
- Đầu thế kỉ XIX: nhân dân các nước Mĩ La-tinh đã đứng lên đấu tranh chống lại ách thống trị của Tây Ban Nha và giành được độc lập.
- Trước Chiến tranh thế giới thứ hai: phong trào giải phóng dân tộc ở Mĩ La-tinh lại trở thành thuộc địa kiểu mới hoặc phụ thuộc vào Mĩ.
- Sau Chiến tranh thế giới thứ hai: phong trào giải phóng dân tộc ở Mĩ La-tinh phát triển mạnh mẽ [được gọi là “Lục địa bùng cháy” mở đầu bằng cuộc cách mạng Cuba 1959].
2. Các giai đoạn phát triển của phong trào đấu tranh bảo vệ độc lập dân tộc
a. Giai đoạn từ năm 1945 đến năm 1959
Phong trào đấu tranh nổ ra hầu hết các nước trong khu vực, dưới nhiều hình thức:
- Bãi công của công nhân [Chi-lê].
- Nổi dậy của nông dân [Pê-ru, Ê-cua-đo, Bra-xin].
- Khởi nghĩa vũ trang [Pa-na-ma, Bô-li-vi-a].
- Đấu tranh nghị viện [Goa-tê-ma-la, Ác-hen-ti-na].
b. Giai đoạn từ năm 1959 đến cuối thập kỉ 80
- Cách mạng Cuba thắng lợi đánh dấu bước phát triển mới của phong trào giải phóng dân tộc ở Mĩ La-tinh. Từ đó khu vực Mĩ La-tinh trở thành “Lục địa bùng cháy".
- Cuối thập kỉ 80, chế độ độc tài thân Mĩ ở nhiều nước đã bị lật đổ, các chính phủ dân tộc dân chủ được thiết lập.
@55884@
c. Giai đoạn từ cuối thập kỉ 80 đến năm 2000
- Các nước bước vào thời kì xây dựng, phát triển đất nước và đạt nhiều thành tựu.
- Tuy nhiên, các nước Mĩ La-tinh vẫn phải đối mặt với nhiều khó khăn:
+ Mĩ cấm vận, chống phá.
+ Nạn tham nhũng, lạm phát, nợ nước ngoài...
@15346@
II. Cu-ba - hòn đảo anh hùng
1. Nguyên nhân bùng nổ
- Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, Mĩ đã thiết lập ở Cu-ba chế độ độc tài quân sự do Ba-ti-xta đứng đầu làm tay sai cho Mĩ.
- Chính quyền Ba-ti-xta đã xóa bỏ hiến pháp tiến bộ, cấm các đảng phái chính trị hoạt động, giết hại, giam cầm hàng chục vạn người yêu nước. Không cam chịu ách thống trị của bọn độc tài, nhân dân Cu-ba đã vùng dậy đấu tranh.
- Ngày 26/7/1953, dưới sự chỉ huy của Phi-đen Cát-xtơ-rô, các thanh niên Cu-ba yêu nước đã tấn công vào pháo đài Môn-ca-đa. Cuộc tấn công không giành được thắng lợi, nhưng mở đầu giai đoạn đấu tranh vũ trang để giải phóng đất nước.
- Ngày 25/11/1956, Phi-đen Cát-xtơ-rô cùng với 81 chiến sĩ yêu nước từ Mê-hi-cô trở về xây dựng căn cứ cách mạng ở vùng rừng núi phía Tây của Cu-ba.
- Dưới sự ủng hộ, giúp đỡ của nhân dân, lực lượng cách mạng đã lớn mạnh và phong trào lan rộng ra cả nước.
- Ngày 1/1/1959, chế độ độc tài Ba-ti-xta bị lật đổ, cách mạng Cu-ba giành được thắng lợi hoàn toàn.
tại căn cứ của quân du kích Cu ba năm 1958
@15348@
- Chính phủ cách mạng Cu-ba do Phi-đen Ca-xtơ-rô đứng đầu đã tiến hành cải cách dân chủ.
- Tháng 4/1961, quân nhân Cu-ba đã đánh thắng đội quân đánh thuê của Mĩ đổ bộ vào bãi biển Hi-rôn, Chính phủ Cu-ba tuyên bố: Cu-ba tiến lên chủ nghĩa xã hội. Năm 1965, Đảng Cộng sản Cu-ba ra đời.
- Trong cuộc đấu tranh chống chế độ độc tài, giành chính quyền về tay nhân dân cũng như xây dựng đất nước [nhất là sau khi Liên Xô tan rã], nhân dân Cu-ba đã gặp vô vàn khó khăn, kể cả những thất bại ban đầu. Với khí phách hiên ngang của một dân tộc anh hùng, nhân dân Cu Ba dưới sự lãnh đạo của lãnh tụ Phi-đen Ca-xtơ-rô đã vượt qua mọi khó khăn, vững bước tiến lên.
- Sau hơn 40 năm xây dựng chủ nghĩa xã hội, mặc dù bị Mĩ bao vây cấm vận, nhân dân Cu Ba vẫn giành được nhiều thắng lợi to lớn: kinh tế phát triển, trình độ văn hóa, giáo dục, y tế… được nâng cao.
Skip to contentĐầu thế kỉ XIX nhiều nước giành độc lập, sau đó trở thành “sân sau” của đế quốc Mĩ. – Từ sau năm 1945: Công cuộc xây dựng đất nước đạt nhiều thành tựu [Nêu cụ thể] Khó khăn: Ở một số nước KT tăng trưởng chậm, CT không ổn định.
→ “Lục địa bùng cháy”.Những nét khác biệt so với châu Á và châu Phi
This entry was posted in Lịch sử, Lịch sử lớp 9 and tagged chiến tranh thế giới thứ hai, Mĩ La-tinh.
Bài tập Sách giáo khoa
Trả lời câu hỏi Sử 9 Bài 7 trang 31
[trang 31 sgk Lịch Sử 9]: - Xác định trên bản đồ châu Mĩ vị trí các nước Cu-ba, Chi-lê, Ni-ca-ra-goa và nêu lên các sự kiện đấu tranh ở ba nước này.
Trả lời:
- Cách mạng Cu-ba năm 1959, từ đầu những năm 60 đến những năm 80 của thế kỉ XX, một cao trào đấu tranh đã bùng nổ ở Mĩ La-tinh và khu vực này được ví như “Lục địa bùng cháy” của phong trào cách mạng. Đấu tranh vũ trang diễn ra ở nhiều nước như Bô-li-vi-a, Vê-nê-xu-ê-la, cô-lôm-bi-a, Ni-ca-ra-goa... Kết quả là chính quyền độc tài phản động ở nhiều nước đã bị lật đổ, các chính phủ dân tộc - dân chủ được thiết lập và đã tiến hành nhiều cải cách tiến bộ.
- Do thắng lợi của cuộc bầu cử tháng 9 - 1970 ở Chi-lê, Chính phủ của Liên minh đoàn kết nhân dân do Tổng thống A-gien-đê lãnh đạo đã thực hiện những chính sách cải cách tiến bộ củng cố độc lập chủ quyền dân tộc trong những năm 1970 - 1973.
- Ở Ni-ca-ra-goa, dưới sự lãnh đạo của Mặt trận Xan-đi-nô, nhân dân nước này đã lật đổ chế độ độc tài thân Mĩ, đưa đất nước phát triển theo con đường dân chủ.
=> Nhưng cuối cùng, do nhiều nguyên nhân, nhất là sự can thiệp của Mĩ, các phong trào cách mạng ở Chi-lê và Ni-ca-ra-goa đều thất bại vào những năm 1973 và 1991
[trang 32 sgk Lịch Sử 9]: - Vì sao nói cuộc tấn công pháo đài Môn-ca-đa [26-7-1953] đã mở ra một giai đoạn mới trong phong trào đấu tranh của nhân dân Cu-ba?
Trả lời:
Cuộc tấn công pháo đài Môn-đa-ca [26-7-1953] của 135 thanh niên yêu nước do Luật sư trẻ Phi-đen Cát-xtơ-rô chỉ huy là một cuộc đấu tranh vũ trang. Từ sau cuộc tấn công đó, cách mạng Cu-ba chuyển sang giai đoạn đấu tranh vũ trang giành thắng lợi với một thế hệ chiến sĩ cách mạng mới – trẻ tuổi, đầy nhiệt tình và kiên cường.
[trang 32 sgk Lịch Sử 9]: - Hãy trình bày hiểu biết của em về mối quan hệ đoàn kết hữu nghị giữa lãnh tụ Phi-đen Cát-xtơ-rô, nhân dân Cu-ba với Đảng, Chính phủ và nhân dân ta.
Trả lời:
Mối quan hệ đoàn kết hữu nghị giữa lãnh tụ Phi-đen Cát-xtơ-rô, nhân dân Cu-ba với Đảng, Chính phủ và nhân dân Việt Nam được thể hiện:
- Ngày 2-12-1960, thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam và Cu-ba, từ đó đến nay quan hệ hữu nghị và hợp tác giúp đỡ nhau về nhiều mặt ngày càng được thiết lập chặt chẽ.
- Trong cuộc kháng chiến chống Mĩ, cứu nước của nhân dân Việt Nam, Cu-ba đã giúp đỡ nhiều mặt cả về vật chất và tinh thần.
- Các nhà lãnh đạo Cu-ba và Việt Nam đã nhiều lần thăm viếng lẫn nhau giữa hai nước [Chủ tịch Phi-đen Cát-xtơ-rô đã nhiều lần thăm Việt Nam], càng khẳng định mối quan hệ đoàn kết, hữu nghị giữa hai nước từ ngày thiết lập quan hệ ngoại giao đến nay ngày càng tốt đẹp.
Câu 1 [trang 32 sgk Sử 9]: Em hãy nêu những nét nổi bật của tình hình Mĩ La-tinh từ sau năm 1945.
Lời giải:
- Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, với ưu thế về kinh tế và quân sự, Mĩ đã tìm mọi cách để biến khu vực Mĩ La-tinh thành “sân sau” của mình và dựng lên các chế độ độc tài thân Mĩ. Không cam chịu cảnh áp bức, cuộc đấu trnah chống chế độ độc tài của nhân dân các nước Mĩ La-tinh lại bùng nổ và phát triển.
- Cách mạng Cu-ba thành công năm 1959 đánh dấu bước phát triển mới của phong tròa giải phóng dân tộc, từ đầu những năm 80 của thế kỉ XX, cao trào đấu tranh bùng nổ mạnh mẽ, đấu tranh vũ trang diễn ra ở nhiều nước, Mĩ La-tinh trở thành “Đại lục núi lửa”. Các chính quyền độc tài phản động ở nhiểu nước bị lật đổ, các chính phủ dân tộc dân chủ được thành lập. Trong đó nổi bật là các sự kiện ở Chi-lê và Ni-ca-ra-goa.
- Trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước, các nước Mĩ La-tinh đã thu được những thành tựu quan trong: củng cố độc lập chủ quyền, dân chủ hóa sinh hoạt chính trị, tiến hành cải cách kinh tế, thành lập các tổ chức liên minh khu vực về hợp tác và phát triển kinh tế.
- Từ đầu những năm 90 của thế kỉ XX, tình hình kinh tế, chính trị ở Mĩ La-tinh gặp nhiều khó khăn, có lúc căng thẳng.
Bài tập Sách bài tập
Bài 1 trang 24 VBT Lịch Sử 9: Hãy trình bày những nét lớn về tình hình các nước Mĩ La-ting qua các giai đoạn sau:
- Vào những thập niên đầu của thế kỉ XX
- Từ sau chiến tranh thế giới thứ hai
- Từ đầu những năm 90 của thế kỉ XX.
Lời giải:
- Vào những thập niên đầu của thế kỉ XX: Nhiều nước Mĩ La-ting đã thoát khỏi ách thống trị của Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha, giành đucọc độc lập. Tuy nhiên, sau đó, các nước Mĩ La-ting lại rơi vào vòng lệ thuộc nặng nề và trở thành “sâu sau” của Mĩ.
- Từ sau chiến tranh thế giới thứ hai: một cao trào cách mạng chống chế độ độc tài “thân Mĩ” bùng nổ và phát triển, tiêu biểu là thắng lợi của cách mạng Cu-ba, Bô-lô-vi-a, Vê-nê-xu-ê-la.... → chính quyền độc tài phản động ở nhiều nước đã bị lật đổ, các chính phủ dân tộc – dân chủ được thiết lập.
- Từ đầu những năm 90 của thế kỉ XX: Tình hình kinh tế, chính trị ở nhiều nước Mĩ La-ting gặp nhiều khó khăn: đói nghèo, nợ nước ngoài chồng chất, tệ nạn tham nhũng...
Bài 2 trang 24-25 VBT Lịch Sử 9: Đánh dấu X vào ô trống trước ý trả lời đúng chỉ thành tựu của các nước Mĩ La-ting trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.
Lời giải:
| x | Củng cố độc lập, chủ quyền, dân chủ hóa sinh hoạt chính trị, tiến hành các cải cách kinh tế và cùng nhau thành lập các tổ chức liên minh khu vực về hợp tác và phát triển kinh tế. |
Bài tập 3 trang 25 VBT Lịch Sử 9: Trong cuộc đấu tranh chống sự can thiệp của các thế lực đế quốc, nước nào ở Mĩ La-ting đã thể hiện rõ vai trò tiên phong đi hàng đầu?
A. Ác-hen-ti-na
B. Bra-xin
C. Bô-li-vi-a
D. Cu-ba
E. Vê-nê-xu-ê-la
Lời giải:
D. Cu-ba