Phong đồn là gì

Trung Đông là chỉ bộ phận khu vực từ phía đông và phía nam Địa Trung Hải đến ven sát bờ vịnh Ba Tư. Về phương diện địa lí, Trung Đông bao gồm Tây Á [trừ Ngoại Kavkaz] và Ai Cập, là khu vực nối liền giữa châu Phi và lục địa Á - Âu. Trung Đông là một thuật ngữ địa lí chung chung do người châu Âu sử dụng, trong khái niệm bao gồm những nước và vùng lãnh thổ nào, vẫn không có định nghĩa rõ ràng, thông thường phiếm chỉ Tây Á [trừ Ngoại Kavkaz] và Ai Cập, gồm có 17 quốc gia, có diện tích khoảng 7,2 triệu kilômét vuông và dân số khoảng 371 triệu người. Các nước Trung Đông bao gồm: Arabia Saudi, Iran, Iraq, Kuwait, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Oman, Qatar, Bahrain, Thổ Nhĩ Kì, Israel, Palestine, Syria, Lebanon, Jordan, Yemen, Cyprus và Ai Cập.

Phần lớn Trung Đông là vùng Tây Á, nhưng khác biệt với Tây Á là Trung Đông không bao gồm khu vực Ngoại Kavkaz, mà bao gồm Ai Cập thuộc Bắc Phi. Trung Đông là vùng "một vịnh, hai đại dương, ba châu lục, năm biển", nằm ở chỗ gắn liền ba châu lục Á, Âu và Phi, khai thông vị trí then chốt của Đại Tây Dương và Ấn Độ Dương. Một vịnh chỉ vịnh Ba Tư, hai đại dương chỉ Đại Tây Dương và Ấn Độ Dương, ba châu lục chỉ châu Á, Âu và Phi, năm biển cụ thể chỉ biển Cát-xpi, biển Đen, Địa Trung Hải, biển Đỏ và biển Ả Rập. Trong đó biển Cát-xpi là một hồ nước và là hồ nước mặn lớn nhất trên thế giới. Trung Đông có giao thông tiện lợi, tuyến đường biển, đường thuỷ và đường hàng không, có thể thuận lợi vận chuyển dầu thô đến các nước. Trung Đông ở vào nơi "ba châu năm biển", là tuyến đường trọng yếu khai thông Đại Tây Dương và Ấn Độ Dương, nối liền phương tây và phương đông, cũng là yết hầu và đầu mối trọng yếu từ châu Âu qua Bắc Phi đến Tây Á.

Địa vị trọng yếu của Trung Đông về phương diện chính trị, kinh tế và quân sự thế giới, khiến cho khu vực này trở thành nơi các cường quốc tư bản chủ nghĩa tranh giành lợi ích và là nơi mà các nhà quân sự ắt phải tranh đoạt bằng được trong lịch sử thế giới.

Vấn đề Trung Đông về phương diện chính trị là chỉ vấn đề xung đột giữa các nước Arab [bao gồm Palestine] và Israel, cũng gọi là xung đột Israel Palestine. Vấn đề Trung Đông là sản phẩm lịch sử do các cường quốc lớn tranh đoạt, cũng là vấn đề điểm nóng khu vực có thời gian liên tục không ngừng dài nhất trên thế giới. Cốt lõi của vấn đề Trung Đông là vấn đề lãnh thổ của Palestine và Israel.

Địa hình địa mạoSửa đổi

Địa mạo của khu vực Trung Đông, phần lớn là cao nguyên, ven rìa cao nguyên có đỉnh núi cao đứng sừng sững. Các đồng bằng có diện tích nhỏ hẹp, chủ yếu phân bố ở thung lũng sông Nin và tam giác châu sông Nin ở Ai Cập, cùng lưu vực Lưỡng Hà nay thuộc Iraq [hoặc gọi đồng bằng Mesopotamia, "Lưỡng Hà" chỉ sông Ơ-phơ-rát và sông Ti-gơ-rít], chúng lần lượt là cái nôi của văn minh Ai Cập cổ đại và văn minh Babylon cổ đại. Ngoài ra, dọc sát bờ Địa Trung Hải cũng có các đồng bằng nhỏ hẹp. Biển Chết nằm ở chỗ tiếp giáp giữa Palestine và Jordan, được tạo thành do Vết đứt gãy lớn. Mặt hồ biển Chết có cao độ 430,5 mét so mức mặt biển, là điểm thấp nhất của bề mặt đất liền trên thế giới.

Khí hậuSửa đổi

Khí hậu khu vực Trung Đông khô hạn, chủ yếu có khí hậu sa mạc nhiệt đới [bao gồm khí hậu sa mạc á nhiệt đới], khí hậu Địa Trung Hải và khí hậu ôn đới lục địa. Phần lớn khu vực ở vào giữa 20° đến 30° vĩ bắc, có chí tuyến Bắc xuyên qua giữa, nhiệt độ không khí nóng nực. Hơn nữa, khu vực này nằm trong áp cao á nhiệt đới và chịu sự kiểm soát của gió tín phong đông bắc đến từ nội lục châu Á khô cằn, cho nên thời tiết khô hạn ít mưa. Đồng thời với địa hình cao nguyên của khu vực này, đã ngăn chặn lối vào của không khí ẩm ướt ngoài đại dương, đã làm nghiêm trọng thêm tình trạng khô hạn của khu vực này, cho nên đã hình thành đặc điểm lấy khí hậu sa mạc nhiệt đới là chính.

Các nhóm dân tộcSửa đổi

Trung Đông ngày nay là nơi phát sinh của nhiều nhóm dân tộc đã hình thành từ lâu như Người Ả Rập, người Turk, Ba Tư, Baloch, Pashtun, Lur, Mandaean, Tat, Do Thái, Kurd, Somali, Assyri, Ai Cập Copts, Armeni, Azeris, Malt, Circassi, Hy Lạp, Turcoman, Shabak, Yazidi, Gruzia, Roma, Gagauz, Mhallami và Samarita.

Di cưSửa đổi

Theo tổ chức di dân quốc tế, có khoảng 13 triệu người di dân thế hệ đầu tiên từ các quốc gia Ả Rập trên thế giới, trong đó 5,8 định cư ở các nước Ả Rập khác. Người nước ngoài từ các quốc gia Ả Rập đóng góp vào sự luân chuyển vốn tài chính và con người trong khu vực và do đó thúc đẩy đáng kể sự phát triển trong khu vực. Trong năm 2009 các nước Ả Rập nhận được tổng cộng 35,1 tỷ USD chuyển vào trong dòng chảy và kiều hối gửi về Jordan, Ai Cập và Liban từ các quốc gia Ả Rập khác là 40-190% cao hơn so với doanh thu thương mại giữa các nước kể trên và các quốc gia Ả Rập khác.[3]

Tôn giáo dân tộcSửa đổi

Bài chi tiết: Tôn giáo tại Trung Đông

Người dân ở khu vực Trung Đông chủ yếu theo các tín ngưỡng Hồi giáo, Do Thái giáo và Cơ Đốc giáo.

Người Hồi giáo sống ở khu vực Tây Á chủ yếu thuộc về bốn dân tộc, là người Ả Rập, người Ba Tư, người Thổ Nhĩ Kì và người Kurd. Trong bốn dân tộc này, người Ả Rập, người Ba Tư và người Thổ Nhĩ Kì đều lập nên các quốc gia của riêng mình.Trong đó, Người Thổ Nhĩ Kì chỉ có duy nhất quốc gia Thổ Nhĩ Kỳ, người Ba Tư cũng chỉ có một quốc gia là Iran, trong khi Người Ả Rập lại lập nên rất nhiều quốc gia như Iraq, Arabia Saudi, Kuwait, Syria, Jordan, Yemen, Oman, Ai Cập, Qatar, Bahrain,... Người Kurd - tộc người đồng tông hậu đại trực hệ của Saladin họ được coi là anh hùng dân tộc Ả Rập, có dân số có chừng 30 triệu người, phân bố ở rất nhiều nước, trong đó có Thổ Nhĩ Kì [18 triệu], Iran [7 triệu], Iraq [5 triệu], Syria [1 triệu], Lebanon [100.000], Azerbaijan và Armenia [100.000],...

Ngoài ra còn có người Do Thái [với tín ngưỡng Do Thái giáo], đa số người Ả Rập ở Lebanon phần lớn tôn thờ Hồi giáo và Cơ Đốc giáo.

Về việc phân loại "người Ả Rập", có các tiêu chuẩn phân chia khác nhau. Căn cứ vào lịch sử, "người Ả Rập" theo nghĩa rộng nhất, có thể chia làm người Ả Rập, người Copt bị Ả Rập hoá và người Berber bị Ả Rập hoá.[4]

Ngôn ngữSửa đổi

Năm ngôn ngữ đứng đầu về số người sử dụng là Tiếng Ả Rập, Ba Tư, Thổ Nhĩ Kỳ, Berber, và Kurd. Tiếng Ả Rập và Berber là những ngôn ngữ thuộc hệ ngôn ngữ Á-Phi. Tiếng Ba Tư và ngôn ngữ của người Kurd thuộc hệ ngôn ngữ Ấn-Âu. Và tiếng Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ thuộc về Ngữ hệ turk. Ngoài ra còn có khoảng 20 thứ tiếng thiểu số khác cũng được sử dụng tại Trung Đông.

Tiếng Ả Rập [với tất cả các phương ngữ của nó] là ngôn ngữ được nói/viết rộng rãi nhất ở Trung Đông, là ngôn ngữ chính thức của hầu hết các nước Tây Á và Bắc Phi. Nó cũng được sử dụng ở một số khu vực lân cận tại các nước không thuộc nhóm Ả Rập cạnh Trung Đông. Tiếng Ả Rập là một thành viên của nhánh Do Thái trong hệ ngôn ngữ Á-Phi.

Tiếng Ba Tư là ngôn ngữ được nói phổ biến thứ hai. Tiếng Ba Tư được giới hạn tại Iran và một số khu vực cạnh biên giới với các nước láng giềng, Iran là một trong những quốc gia lớn nhất và đông dân nhất khu vực. Tiếng Ba Tư là ngôn ngữ thuộc về nhánh Ấn Độ-Iran thuộc hệ ngôn ngữ Ấn-Âu.

Ngôn ngữ thứ ba được sử dụng rộng rãi là Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ, một thành viên của Ngữ hệ Turk có nguồn gốc Trung Á. Phần lớn giới hạn tại Thổ Nhĩ Kỳ, cũng là một trong những nước lớn nhất và đông dân nhất trong khu vực, nhưng tiếng Thổ Nhĩ Kỳ cũng hiện diện đáng kể các nước láng giềng.

Các ngôn ngữ khác được nói trong khu vực bao gồm Tiếng Do Thái và Lưỡng Hà được nói chủ yếu bởi người Assyria và Mandean. Tiếng Armenia, Azerbaijan tại ngoại Kavkaz. Tiếng Somali, Berber được nói trên khắp Bắc Phi. Circassian, một ngôn ngữ nhỏ của tiếng Iran, Kurd, một nhóm nhỏ hơn của tiếng gốc Thổ Nhĩ Kỳ [như ngôn ngữ Gagauz], Shabaki, Yazidi, Roma, Gruzia, Hy Lạp, và một số loại tiếng Ả Rập hiện đại. Tiếng Malta cũng là một ngôn ngữ có bắt nguồn tại Trung Đông.

Tiếng Anh thường được dạy và được sử dụng như một ngôn ngữ thứ hai, đặc biệt trong tầng lớp trung lưu và thượng lưu ở các nước như Ai Cập, Jordan, Israel, Iran, Iraq, Qatar, Bahrain, UAE và Kuwait.[5][6] Nó cũng là ngôn ngữ chính ở một số tiểu vương quốc thuộc UAE.

Tiếng Pháp được giảng dạy và được sử dụng ở nhiều cơ sở của chính phủ và trên các phương tiện truyền thông tại Algérie, Morocco, Tunisia, và Lebanon. Nó được giảng dạy ở một số trường tiểu học và trung học của Ai Cập, Israel và Syria.

Tiếng Urdu và Tiếng Hindi được sử dụng rộng rãi bởi cộng đồng di dân ở nhiều nước Trung Đông, chẳng hạn như Ả Rập Xê Út [nơi có 20-25% dân số là người Nam Á], UAE [nơi có 50 - 55% dân số là người Nam Á], và Qatar, trong đó có một số lượng lớn người nhập cư Pakistan và Ấn Độ.

Cộng đồng nói tiếng Romani lớn nhất ở Trung Đông là ở Israel, nơi mà vào năm 1995, tiếng Romani đã được 5% dân số sử dụng.[note 1][7][8] Tiếng Nga cũng được nói bởi một bộ phận lớn dân số Israel, vì những cuộc di cư vào cuối năm 1990. Tiếng Amharic và các ngôn ngữ Ethiopia khác được nói bởi cộng đồng thiểu số Ethiopia.

Trung Đông lấy ẩm thực Ả Rập làm đại biểu, đã lan rộng đến các quốc gia khác, cho nên trong khắp cả khu vực Trung Đông, mùi vị của các món ăn đều giống nhau vô cùng. Ngay cả ở trong một nước, cũng không xuất hiện tình huống các khu vực khác nhau có cách làm món ăn khác nhau.

Những món ăn khá nổi tiếng ở khu vực này gồm có đậu bắp ngâm dầu, đậu Hà Lan ngâm dầu, cà chua bí ngồi ngâm dầu. Người Trung Đông thích dùng dầu ô liu để nấu, sơ chế thức ăn. Bởi vì người dân Lebanon chuộng thiên nhiên và sức khoẻ, cho nên trong các món ăn của người Trung Đông không chỉ dùng nhiều dầu ô liu, đồng thời còn dùng cả nước cốt chanh tươi và tỏi làm gia vị, hầu như tất cả món ăn đều lấy đó coi là cơ sở tiến hành nấu chín.

Trong việc chọn lựa phương pháp nấu, sơ chế, người Lebanon cho đến toàn bộ người Trung Đông đều thích dùng phương thức quay nướng không khói để tiến hành nấu, sơ chế. Họ cho biết cách này vừa thấm đẫm mùi hương của thịt, vừa không hình thành nên sự ô nhiễm quá mức đối với môi trường.

Bánh mì pita Trung Đông là một đặc sản của Trung Đông, do ảnh hưởng của vùng miền nên trong thành phần có kết hợp văn hoá bột gạo của phương đông và phương tây. Cộng thêm bánh khubz đặc sản địa phương, việc chọn lựa món ăn chính càng đa dạng hơn, hơn nữa toàn bộ ẩm thực Trung Đông đều không tách rời các nguyên liệu từ gạo, lúa mạch, đậu và thịt cừu.

Theo hiểu biết của mọi người, sự sinh trưởng của loài lúa mạch bắt nguồn ở Trung Đông, hay dùng nhất vào việc chế tạo bánh mì, thí dụ như bánh mì pita Arab, còn có bánh khubz hay thấy trên bàn ăn của người Arab. Món nguội kiểu xốt Trung Đông là sản phẩm đặc biệt ở Trung Đông.

Nhân đậu dùng đậu gà làm nên, cộng thêm các gia vị như chè mè, muối và nước cốt chanh, nhỏ dầu ô liu lên, quấy trộn đều, nhìn bề ngoài bằng phẳng, lại khiến người ta nhớ lại dư vị vô cùng, miệng giữ lại dư hương. Ở Trung Đông, mọi người còn thích dùng hạt dẻ cười coi là một trong những phối liệu của đồ ngọt, kem hạt dẻ cười, các loại tráng miệng trộn lẫn hạt dẻ cười, tuỳ nơi mà có thể thấy bóng dáng của hạt dẻ cười.

Khác biệt văn hoáSửa đổi

Nhân chủng của Trung Đông chủ yếu là người da trắng. Về phương diện lịch sử, đây là nơi giao lưu văn hoá giữa phương đông và phương tây, là nơi tụ họp của nhiều chủng dân tộc. Mỗi dân tộc ở Trung Đông vẫn bảo lưu tín ngưỡng tôn giáo và phong tục tập quán của riêng mình như cũ, đại đa số cư dân tuân theo tín ngưỡng Hồi giáo, có một thiểu số cư dân tuân theo tín ngưỡng Cơ Đốc giáo, Do Thái giáo và các tôn giáo khác. Trong đó Hồi giáo, Cơ Đốc giáo và Do Thái giáo đều coi Jerusalem là thánh địa. Sự khác biệt về phương diện văn hoá chính là một trong những nguyên nhân trọng yếu dẫn đến Trung Đông bất ổn.

Thế giới Hồi giáo là các nước lấy Hồi giáo làm quốc giáo, ngoài các quốc gia của người Ả Rập, còn bao gồm các quốc gia của các dân tộc khác như Iran [của người Ba Tư], Pakistan[của người Punjab], Bangladesh [của người Bangladesh], Afghanistan [của người Pashtun], Malaysia [của người Mã Lai]... Thế giới Ả Rập là tên gọi chung của các nước lấy người Ả Rập làm chủ thể, bao gồm các nước như Arabia Saudi, Iraq, Libya, Lebanon,... Phần lớn các nước Arabi là các nước Hồi giáo.

Mâu thuẫn nội bộSửa đổi

Hai quân nhân Ai Cập Gamal Abdel Nasser và Anwar Al-Sadad đã nổ ra tiếng pháo đầu tiên về phong trào phục hưng cách mạng Hồi giáo. Sau thế chiến II, đã xuất hiện 34 nước Hồi giáo độc lập trên mặt trận. Kế tiếp, rất nhiều lãnh tụ tôn giáo trù liệu tìm kiếm đường lối cách mạng mới nhằm phản đối chính quyền thế tục, thực hành cách mạng Hồi giáo, khôi phục sự thống trị của thần quyền. Trong quá trình cách mạng dân tộc Hồi giáo cho đến cách mạng tôn giáo, từ mở đầu đến kết thúc đã thông suốt mục tiêu chính trị phù hợp với thực tế, tức là thoát li sự kiểm soát chính trị và kinh tế của phương Tây hoặc Liên Xô, kì vọng trở thành nước độc lập chân chính; thay đổi chính thể quân chủ, kiến lập nước cộng hoà; mong muốn thành lập liên minh Ả Rập mới, tưởng nhớ lại giấc mơ đế quốc Ả Rập trước đây; phản đối chủ nghĩa phục quốc Do Thái, cùng nhau chống Israel về phương diện quân sự.

Tuy nhiên, bởi vì mỗi nước có nguyên nhân riêng, nội bộ thế giới Ả Rập hoàn toàn không đoàn kết: đầu tiên, mỗi nước tin thờ các giáo phái Hồi giáo khác nhau [nội bộ rất nhiều nước cũng có chiến tranh giữa các giáo phái, dẫn đến cục thế chính trị rối loạn], xung đột giữa các giáo phái đã ảnh hưởng quan hệ giữa các nước; thứ hai là thế giới Hồi giáo lại có sự phân chia giữa các nước dân tộc Ả Rập và các nước không phải dân tộc Ả Rập. Từ góc độ lịch sử mà nhìn nhận, các nước không phải dân tộc Ả Rập tin thờ Hồi giáo phần lớn đều chịu sự kì thị và thành kiến đến từ các nước của dân tộc Ả Rập. Bởi vì mối thù hận cũ, cho nên ngay lúc sản sinh mâu thuẫn rất dễ phát sinh xung đột; thứ ba, lúc mỗi nước tranh giành sự độc lập, các nước phương Tây vì lợi ích bản thân mà đem một số nước và dân tộc tiến hành chia cắt, nhằm che giấu cuộc tranh chấp về sau [ví dụ như chiến tranh Vùng Vịnh, Iraq lấy lí do Kuwait thuộc về Iraq nên xâm nhập Kuwait], khiến cho mỗi nước liên tục không ngừng phát sinh mâu thuẫn về lãnh thổ, chủng tộc; thứ tư, trong đường lối phục hưng Hồi giáo vào thời hiện đại, trào lưu tư tưởng chủ nghĩa toàn Hồi giáo và chủ nghĩa nguyên giáo lí Hồi giáo chiếm tư tưởng chủ đạo trong cuộc vận động phục hưng Hồi giáo. Nhưng sự ảo tưởng, không thực tế này cách nhau quá xa so với tình huống thực tế, rất nhiều lãnh đạo các nước Ả Rập ôm giữ quan điểm chủ nghĩa anh hùng chọn lấy thái độ đối đầu cứng rắn với phương Tây về phương diện chính sách đất nước, kiên quyết kiến lập nhà nước Ả Rập thống nhất vĩ đại, tiêu diệt triệt để Israel, bây giờ tự nhiên bị sự trói buộc của Israel và các nước phương Tây. Dưới tác dụng của nhiều tầng nguyên nhân [như sự kiểm soát của các nước phương Tây và nội bộ chủng tộc mâu thuẫn], khiến cho nội bộ thế giới Ả Rập chia rẽ thành phe thân phương Tây và phe xa cách phương Tây [ví dụ Ai Cập hoà giải với Israel vào năm 1978, tổng thống Ai Cập Anwar Al-Sadad và thủ tướng Israel Menachem Begin kí kết hiệp nghị Camp David bị sự phản đối của một nước Ả Rập; Syria có lập trường chính trị hoàn toàn không giống Ai Cập, kiên quyết đối lập với Israel].

Năm 1964, "Tổ chức Giải phóng Palestine" thành lập, đồng thời thành lập "Quân giải phóng Palestine". Nó là một tổ chức không có sẵn biên giới, thực chất là một thực thể chính trị mang hình thái chính phủ. Năm 1969, phe ôn hoà "Fatah" do Yasser Arafat lãnh đạo trở thành đảng cầm quyền của Tổ chức Giải phóng Palestine, dù lúc đầu có xung đột quân sự với Israel, nhưng về sau chuyển biến thành hi vọng đàm phán với Israel thông qua các phương thức hoà bình. Đi cùng xung đột Israel - Palestine càng thêm mãnh liệt vào đầu thế kỉ XXI và Yasser Arafat qua đời, Mahmoud Abbas - người kế thừa của ông, kiên trì đường lối hoà bình. Không ngờ, sau cuộc bầu lại Cơ quan quyền lực Dân tộc Palestine, ông đã thất bại trước nhà lãnh đạo phe cấp tiến Hamas Ismail Haniya. Bắt đầu kể từ sau Yasser Arafat, Israel và Palestine dần dần bước vào thời kì hoà bình trắc trở, không hoàn toàn thuận lợi, nhưng mà biến cố chính trị này ở phía Palestine đã che trùm bóng tối trong tương lai. Vì vậy bất luận từ phía Israel hay phía Palestine, nội bộ đều đang tồn tại khác biệt rất lớn.

Phương Tây can dựSửa đổi

Dưới ảnh hưởng của phục hưng văn nghệ phương Tây, trong cuộc vận động cải cách tôn giáo Cơ Đốc vào thế kỉ XVI do Martin Luther phát động khởi xướng, giáo hội Công Giáo bị chia rẽ thành Phe Kháng Cách. Cùng lúc phong trào cải cách của Phe Kháng Cách, cũng là lúc sự phát triển chính trị và kinh tế ở châu Âu bước vào thời kì chuyển biến, Kháng Cách nhấn mạnh thông qua việc thâm nhập cuộc sống trần thế của tín đồ để xin cầu sự cứu chuộc của thượng đế. Việc cổ vũ về hành vi thế tục của Kháng Cách, khiến cho mọi người giải trừ cảm giác phạm tội khi đuổi theo lợi nhuận thương mại, khiến cho các lĩnh vực hoạt động của chủ nghĩa tư bản thương mại đều đã có căn cứ địa cuối cùng của tôn giáo.

Trong thế chiến I, bản thân các nước phương Tây đã kết thành đồng minh với các nước Ả Rập chủ yếu là để đối đầu với đế quốc Ottoman - đế quốc phong kiến quân sự xuyên ba châu lục Âu, Á và Phi trong quá khứ. Nhưng sau thế chiến II, bởi vì sự ủng hộ Israel phục quốc, cho nên quan hệ đã xuống cấp với các nước Ả Rập, vì mục đích đối đầu với các nước phương Tây, nên các nước Ả Rập đã điều chỉnh giá dầu quốc tế lên cao đáng kể. Lí tưởng dựng nước của người Ả Rập Trung Đông [một nhà nước Hồi giáo thống nhất] đã trải qua một quá trình vô cùng quanh co uốn khúc. Đầu thế kỉ XX, người Ả Rập trù liệu thoát khỏi sự thống trị của người Thổ Nhĩ Kì, kiến lập đất nước Đại Syria [từ xưa tới nay, Syria, Jordan, Liban và Palestine được coi là một chỉnh thể]. Sau thế chiến I, các cường quốc chủ nghĩa tư bản phương Tây vì lợi ích bản thân nên đã đem Đại Syria chia cắt thành bốn khu vực. Nhưng sau thế chiến II, các nước phương Tây ủng hộ Israel phục quốc, đã đập tan triệt để giấc mơ của họ. Đồng thời, xã hội Hồi giáo liên tục không ngừng bị văn hoá thế giới Cơ Đốc giáo phương Tây xâm chiếm ăn mòn, một hệ thống giá trị văn hoá trọn vẹn do chủ nghĩa tư bản phương Tây đề xướng chỉ đạo như chủ nghĩa nhân văn, khoan dung, tự lập, khoa học, lí trí và dân chủ dần dà ảnh hưởng đến thế giới Hồi giáo.

Sau thế chiến II, Anh Quốc lần đầu trấn áp chủ nghĩa phục quốc Do Thái ở Trung Đông, sau khi thay đổi chính sách thuộc địa, khích động xúi giục người Ả Rập xung đột lãnh thổ và tôn giáo với người Do Thái, sau đó rút lui khỏi mặt trận, đem vấn đề này đưa cho Liên hợp quốc - lúc đó do phương tây kiểm soát, ngầm quan sát chú ý cục diện. Hoa Kì mở đầu ủng hộ Israel sau khi kế thừa Anh Quốc, tổng thống Hoa Kì Harry S. Truman tăng thêm áp lực lên Anh Quốc, tiên phong tiếp nhận và giúp đỡ di dân Do Thái. Sau khi Israel thành lập đất nước, Hoa Kì công nhận Israel đầu tiên. Trong mấy lần chiến tranh Trung Đông, Hoa Kì và một số nước phương Tây [như Anh, Pháp], càng thêm nâng đỡ cung cấp cho Israel rất nhiều vũ khí và trang thiết bị quân sự. Nếu không có sự ủng hộ của Hoa Kì, Israel căn bản không thể thành lập đất nước và phát triển quy mô lớn.

Nói tóm lại, đặc điểm chính sách của Hoa Kì về vấn đề Trung Đông là: cải tạo xã hội Hồi giáo [trấn áp chủ nghĩa nguyên lí Hồi giáo, dùng tự do kinh tế và giá trị quan dân chủ của chủ nghĩa tư bản phương Tây ngầm lặng ảnh hưởng thế giới Ả Rập]; nâng đỡ đào tạo chính quyền thân Mĩ; khống chế tài nguyên dầu thô; điều hoà xung đột Israel Palestine [lấy phương thức hoà bình để giải quyết vấn đề Palestine].

Một nhiều một ítSửa đổi

Một nhiều: tài nguyên dầu thôSửa đổi

Trung Đông là khu vực có trữ lượng dầu thô lớn nhất, sản xuất và vận chuyển dầu thô nhiều nhất trên thế giới, dầu thô Trung Đông chủ yếu phân bố ở vịnh Ba Tư và khu vực ven sát bờ biển. Bởi vì lượng tiêu thụ dầu thô của bản thân rất ít, hơn 90% dầu thô do Trung Đông sản xuất dùng tàu chở dầu từ cửa cảng ven bờ vịnh Ba Tư vận chuyển đến các nước và khu vực như Tây Âu, Hoa Kì, Nhật Bản và Trung Quốc, là khu vực xuất khẩu dầu thô nhiều nhất trên thế giới, nhất cử nhất động đều có ảnh hưởng trên toàn cục về sự phát triển kinh tế thế giới.

Các nước sản xuất dầu thô chủ yếu ở Trung Đông có Arabia Saudi, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Iran, Iraq,... trong đó Arabia Saudi, Kuwait và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất dựa vào xuất khẩu dầu thô đã giành được thu nhập kinh tế khả quan, trở thành nước giàu có. Nhưng bởi vì dầu thô khai thác ít thì không đủ bán, cho nên những nước sản xuất dầu thô này, đều đang suy xét kĩ càng vấn đề lối thoát kinh tế của nước mình sau khi tài nguyên dầu thô khai thác hết. Nông nghiệp của họ chủ yếu là ngành chăn nuôi, sản xuất rất nhiều cây chà là.

Trữ lượng dầu thô ở khu vực Trung Đông chiếm đến 61,5% trữ lượng sử dụng đã kiểm chứng toàn thế giới, tổng lượng là 742 tỉ thùng [chừng 100,2 tỉ tấn]. Trong đó, Arabia Saudi là nước có trữ lượng dầu thô lớn nhất Trung Đông, xếp thứ hai thế giới, trữ lượng dầu thô đã kiểm chứng là 262,6 tỉ thùng, chiếm 17,85% trữ lượng dầu thô toàn cầu.

Kuwait ở Trung Đông là một trong những nước sản xuất dầu thô chủ yếu trên thế giới, diện tích chừng 17,8 ngàn kilômét vuông, nhân khẩu hơn 4,4 triệu người. Phần lớn khu vực là sa mạc, sông và hồ không có nước quanh năm, thiếu nước ngọt, nước uống chủ yếu dựa vào ngọt hoá nước biển và nước dưới đất. Bộ phận trọng yếu trong mậu dịch quốc tế của nó là xuất khẩu dầu thô và nhập khẩu nước ngọt cùng thiết bị có liên quan với chế tạo nước ngọt.

Một ít: tài nguyên nướcSửa đổi

Tài nguyên nước ở Trung Đông thiếu thốn cực độ, hình thành đối lập rõ ràng với phong phú tài nguyên dầu thô. Khí hậu Trung Đông khô hạn, thiếu hiếm dòng sông, và khu vực sa mạc diện tích rộng lớn không có dòng sông. Thiếu thốn tài nguyên nước ảnh hưởng nghiêm trọng đời sống và sản xuất của người dân Trung Đông. Đi cùng gia tăng nhân khẩu và phát triển kinh tế, việc túng thiếu tài nguyên nước ở Trung Đông ngày càng nghiêm trọng. Mâu thuẫn về phương diện phân phối tài nguyên nước ở sông và hồ, cũng là một trong những nguyên nhân hình thành cục thế căng thẳng ở Trung Đông.

Kết quả: chiến tranh trong nhiều năm khiến cho các nước khu vực Trung Đông rơi vào khủng hoảng, mọi người tự cảm thấy đất nước mình nguy hiểm bất an, dẫn đến khu vực này rơi vào trạng thái chạy đua quân bị thậm chí chạy đua hạt nhân. Đất nước mua vũ khí, thuốc súng từ Hoa Kì và phương Tây nhiều nhất chính là các nước Trung Đông, bao gồm Arabia Saudi, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Ai Cập Iran,... Điều này ở mức độ nhất định dẫn đến việc giảm bớt đầu tư vào kinh tế quốc gia và sinh kế nhân dân, đã làm trầm trọng thêm tình trạng nghèo khổ của một số nước.

Các nền kinh tế Trung Đông thay đổi trong phạm vi rộng từ rất nghèo [như Gaza và Yemen] đến cực kỳ thịnh vượng [như Qatar và UAE]. Nhìn chung, đến năm 2007, theo CIA World Factbook, tất cả các quốc gia Trung Đông vẫn duy trì tốc độ tăng trưởng dương.

Theo cơ sở dữ liệu về chỉ số phát triển thế giới của Ngân hàng Thế giới công bố ngày 01 tháng 7 năm 2009, 3 nền kinh tế lớn nhất Trung Đông năm 2008 là Thổ Nhĩ Kỳ [$ 794.228.000.000], Ả Rập Xê Út [$ 467.601.000.000] và Iran [$ 385.143.000.000] theo GDP danh nghĩa.[9] Về GDP danh nghĩa trên đầu người, các quốc gia có hạng cao nhất là Qatar [$93.204], UAE [$55.028], Kuwait [$45.920], Síp [$32.745] và Thổ Nhĩ Kỳ [$19.850].[10] Thổ Nhĩ Kỳ [$ 1.028.897.000.000], Iran [$ 839.438.000.000] và Ả Rập Xê Út [$ 589.531.000.000] là các nền kinh tế lớn nhất tính theo GDP-PPP.[11] Nếu tính theo thu nhập dựa trên [PPP], các quốc gia có hạng cao nhất là Qatar [$86.008], Kuwait [$39.915], UAE [$38.894], Bahrain [$34.662], Sip [$29.853] và Thổ Nhĩ Kỳ [$31.605]. Quốc gia xếp hạng thấp nhất về PPP là chính quyền Palestinian và Bờ Tây [$1.100].

Cấu trúc kinh tế của các quốc gia Trung Đông khác biệt về hoàn cảnh, trong khi một số quốc gia nhờ vào xuất khẩu dầu mỏ và các sản phẩm từ dầu [như Ả Rập Xê Út, UAE và Kuwait], các quốc gia khác có cấu trúc kinh tế đa dạng hơn [như Síp, Israel, Thổ Nhĩ Kỳ và Ai Cập]. Các ngành công nghiệp của Trung Đông bao gồm dầu mỏ và các sản phẩm từ dầu, nông nghiệp, vải sợi, chăn nuôi gia súc, sữa, dệt, da, trang thiết bị tự vệ, trang thiết bị phẫu thuật. Ngân hàng cũng là một lĩnh vực quan trọng trong các nền kinh tế đặc biệt là trong trường hợp của UAE và Bahrain.

Ngoại trừ Síp, Thổ Nhĩ Kỳ, Ai Cập, Libăng và Israel, du lịch là lĩnh vực tương đối kém phát triển của nền kinh tế, một phần vì bản chất xã hội bảo thủ trong khu vực cũng như bất ổn chính trị ở một số vùng của Trung Đông. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, các quốc gia như UAE, Bahrain, Jordan và đã bắt đầu thu hút số lượng lớn khách du lịch vì cải thiện cơ sở du lịch và thư giãn của chính sách hạn chế du lịch liên quan đến.

Thất nghiệp nổi tiếng cao ở Trung Đông và Bắc Phi, đặc biệt trong nhóm có độ tuổi 1529, chiếm 30% tổng dân số khu vực. Tỉ lệ thất nghiệp của khu vực năm 2005 theo Liên đoàn Lao động thế giới là 13,2%,[12] và trong nhóm trẻ cao đến 25%,[13] đến 37% ở Maroc và 73% ở Syria.[14]

Bài chính: Các vùng Trung Đông

• Cao nguyên Iran
• Biển Địa Trung Hải - Síp
• Ả Rập, xem Các quốc gia Vùng Vịnh Ba Tư - Ả Rập Xê Út, Kuwait, Qatar, Các Tiểu Vương quốc Ả Rập Thống nhất, Oman, Yemen, Bahrain và Iraq
• Miền Cận Đông - Syria, Israel, Jordan, Liban, Bờ tây và Dải Gaza, Bán đảo Sinai của Ai Cập

• Tây Nam Á
• Cận Đông
• Cái nôi loài người
• Đại Trung Đông
• Hội nghiên cứu Trung Đông Bắc Mỹ
• Đông phương học
• ODAM
• Danh sách các quốc gia và vùng lãnh thổ thuộc Trung Đông

1. ^ According to the 1993 Statistical Abstract of Israel there were 250,000 Romanian speakers in Israel, at a population of 5,548,523 [census 1995].

1. ^ Population 19712010 [pdf Lưu trữ 2012-01-06 tại Wayback Machine p. 89] IEA [OECD/ World Bank] [original population ref OECD/ World Bank e.g. in IEA Key World Energy Statistics 2010 p. 57]
2. ^ Lưu Ngọc [20 tháng 9 năm 2018]. Chiến tranh Iran-Iraq. www.81.cn/.
3. ^ IOM Intra regional labour mobility in Arab region Facts and Figures [English] [PDF]. Bản gốc [PDF] lưu trữ ngày 7 tháng 5 năm 2016. Truy cập ngày 31 tháng 10 năm 2012.
4. ^ Hứa Nghĩa Sâm [19 tháng 1 năm 2016]. Tri thức mở rộng: Bạn nên biết những cái gì về Trung Đông?. www.xinhuanet.com/.
5. ^ World Factbook - Jordan. Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 5 năm 2016. Truy cập ngày 29 tháng 6 năm 2014.
6. ^ World Factbook - Kuwait. Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 5 năm 2016. Truy cập ngày 29 tháng 6 năm 2014.
7. ^ Reports of about 300,000 Jews that left the country after WW2. Eurojewcong.org. Bản gốc lưu trữ ngày 31 tháng 8 năm 2006. Truy cập ngày 7 tháng 7 năm 2010.
8. ^ Evenimentul Zilei. Evz.ro. Bản gốc lưu trữ ngày 24 tháng 12 năm 2007. Truy cập ngày 7 tháng 7 năm 2010.
9. ^ The World Bank: World Economic Indicators Database. GDP [Nominal] 2008. Data for 2008. Last revised on ngày 1 tháng 7 năm 2009.
10. ^ Data refer to 2008. World Economic Outlook Database-October 2009, International Monetary Fund. Truy cập ngày 1 tháng 10 năm 2009.
11. ^ The World Bank: World Economic Indicators Database. GDP [PPP] 2008. Data for 2008. Last revised on ngày 1 tháng 7 năm 2009.
12. ^ Unemployment Rates Are Highest in the Middle East. Progressive Policy Institute. ngày 30 tháng 8 năm 2006. Bản gốc lưu trữ ngày 27 tháng 4 năm 2011. Truy cập ngày 29 tháng 6 năm 2014.
13. ^ Navtej Dhillon, Tarek Yousef [ngày 12 tháng 12 năm 2007]. Inclusion: Meeting the 100 Million Youth Challenge. Middle East Youth Initiative Working Paper. Shabab Inclusion. Lưu trữ bản gốc ngày 19 tháng 10 năm 2013. Truy cập ngày 6 tháng 12 năm 2016.
14. ^ Hilary Silver [ngày 12 tháng 12 năm 2007]. Social Exclusion: Comparative Analysis of Europe and Middle East Youth. Middle East Youth Initiative Working Paper. Shabab Inclusion. Lưu trữ bản gốc ngày 10 tháng 3 năm 2014. Truy cập ngày 6 tháng 12 năm 2016.

• Election Tracker-Monitors Democratic Conditions Around the World*Public Opinion about the Middle eastLưu trữ 2012-02-05 tại Wayback Machine
• gomideast - Where in the world is the Middle east?
• Middle east Forum Lưu trữ 2009-07-27 tại Wayback Machine
• Ancient Near East.net - provides a comprehensive portal to the archaeology and ancient cultures of the Near / Middle east
• Middle east Studies Association [MESA] of North America
• University of Chicago Library - Middle east Department
• Middle east Public Relations Association [MEPRA]
• Middle east Resource Guide
• Middle eastern Artists: Iranian Contemporary and young blood Art.
• Middle east Institute
• Middle east Watch

Các tổ chức phi chính phủ hoạt động trong vùngSửa đổi

• Ansar Burney Trust - Tổ chức phi chính phủ hoạt động về các vấn đề quyền con người và buôn người ở Trung Đông