Đam mỹ (tiếng Trung: 耽美; bính âm: Dānměi) [1] là thưởng thức cái đẹp, đam mê cái đẹp. "Đam mỹ" nghĩa là đắm chìm, mê mẩn, ám chỉ những thứ đẹp đẽ và lãng mạn. Nó bắt nguồn từ xu hướng văn học và nghệ thuật tư sản được gọi là chủ nghĩa thẩm mỹ phổ biến ở Tây Âu vào cuối thế kỷ 19. Thuật ngữ "Đam mỹ" (たんび) xuất phát từ Nhật Bản [2], ban đầu đề cập đến chủ nghĩa thẩm mỹ. Từ thập niên 2000, nó được sử dụng để chỉ những bộ tiểu thuyết nói về tình yêu đồng tính nam ở Trung Quốc.
Đam mỹ không được sử dụng trong việc phân loại thể loại truyện tranh Trung Quốc; và không như Yaoi trong tiếng Nhật, đam mỹ cũng không được sử dụng để chỉ phim hoạt hình và phim người đóng chuyển thể từ các tác phẩm đam mỹ. Vì những điều kiện kiểm duyệt phim ảnh khắt khe ở Trung Quốc, các yếu tố tình yêu đồng giới trong các bộ truyện thường được chuyển thành tình cảm huynh đệ, bạn bè thân thiết khi lên phim[3]
Đã có những ý kiến lo ngại về tác hại của dòng truyện này, bởi chúng có nội dung sáo mòn, vô bổ, thậm chí thô tục, phản cảm.[4] Do ảnh hưởng tâm lý bởi dòng truyện này, nhiều bạn trẻ đắm chìm vào những câu chuyện tình yêu ảo tưởng, trở nên phi thực tế, có cái nhìn tiêu cực trước thực tại. Thậm chí có những cô gái trở nên mê muội, lý tưởng hóa tình yêu đồng tính, dẫn tới tôn thờ chủ nghĩa độc thân (không muốn kết hôn với nam giới) hoặc có những hành vi lệch lạc giới tính (muốn gần gũi người đồng giới để bắt chước theo truyện)[5].
Mục lục
1 Nhân vật
2 Lịch sử
3 Thuật ngữ thường dùng trong Đam mỹ
4 Đam mỹ và Ngôn tình
5 Đam mỹ và phong trào LGBT
6 Đam mỹ tại Việt Nam
6.1 Đam mỹ Việt
6.2 Xuất bản
7 Xem thêm
8 Tham khảo
9 Liên kết ngoài
Nhân vậtSửa đổi
Nhân vật chính trong Đam mỹ là nam, trong một vài trường hợp hiếm hoi câu chuyện sẽ được kể dưới góc nhìn của nhân vật nữ. Nhân vật trong Đam mỹ được chia ra là Công và Thụ; trong tiếng Trung Quốc, "công" có nghĩa là cho đi, "thụ" mang nghĩa nhận lấy.
Thường đa số các độc giả nữ thích đọc tiểu thuyết dưới góc nhìn của nhân vật thụ hơn, khi đó tiểu thuyết đó sẽ được gọi là "chủ thụ", trong trường hợp câu chuyện được kể dưới góc nhìn của nhân vật công nó sẽ được gọi là truyện "chủ công". Thông thường, công sẽ mang nhiều nét nam tính hơn thụ và thường là người chủ động trong mối quan hệ. Ngoài ra còn có "hỗ công/thụ", vừa đóng vai trò là công và thụ trong mối quan hệ.
Các nhân vật trong đam mỹ luôn đẹp trai, nồng nhiệt và táo bạo. Các câu chuyện thường có cốt truyện hay và khung cảnh đẹp kỳ lạ. Dòng truyện này được những độc giả nữ trẻ ưa thích vì nó làm thoả mãn tâm lý "nửa mơ mộng nửa nổi loạn", muốn được làm những việc táo bạo mà các bậc phụ huynh của họ không chấp nhận.[6]
Lịch sửSửa đổi
Đam mỹ (tiếng Nhật: たんび, tanbi), tên đầy đủ là "Tanbishugi" (耽美主義, "đam mỹ chủ nghĩa"), một phái văn học sớm xuất hiện từ những năm 1909 - 1913 của thế kỉ XX cùng với sự xuất hiện của cơ quan ngôn luận là nguyệt san tạp chí Subaru (Sao Mão, còn có thể gọi là Tao Đàn), trong giai đoạn nền văn học hiện đại Nhật Bản hưng thịnh với sự nở rộ của nhiều trường phái, khuynh hướng chống chủ nghĩa tự nhiên. Trường phái này "vị nghệ thuật, đề cao thẩm mỹ và nhục cảm theo phong cách chủ nghĩa tượng trưng và chủ nghĩa duy mỹ phương Tây", được xem là một phân hệ của chủ nghĩa lãng mạn và thường được định danh là khuynh hướng tân lãng mạn Nhật Bản hay trường phái duy mỹ. Một lượng lớn tiểu thuyết thời kỳ này chịu ảnh hưởng, nhưng đến sau năm 1960, từ "đam mỹ" dần dần thoát ly ý nghĩa ban đầu, biến thành đại từ xưng hô thống nhất cho một lớp tiểu thuyết.
Manga đồng tính du nhập vào Trung Quốc đại lục sớm nhất là khoảng những năm 1991 - 1992;[7] truyện tranh Nhật Bản khi ấy tràn ngập thị trường Trung Quốc, một vài trong số đó, như "Keguiyinuo" và "Tokyo Babylon" có nội dung đồng tính nhắm vào phụ nữ trẻ.[6]
Những tiểu thuyết đam mỹ đầu tiên du nhập vào Trung Quốc đại lục là vào năm 1997[7] và lần đầu tiên được phổ biến ở các vùng duyên hải phía Nam.[6] Năm 1999, đam mỹ ở Trung Quốc đại lục phát triển đến giai đoạn cao trào, tạp chí "Mùa đam mỹ" do AYA chủ biên được xuất bản, đây là tạp chí đầu tiên tại Trung Quốc chuyên về đam mỹ, chuyên giới thiệu về manga đồng tính và tiểu thuyết đam mỹ. Đồng thời manga đồng tính cũng được xuất bản với số lượng lớn chưa từng có.[7]
Tiểu thuyết đam mỹ cũng sở hữu một số lượng lớn người đọc tại Trung Quốc. Các nữ sinh trung học, nữ sinh viên đại học, các cô gái công sở cũng đọc đam mỹ. Nó đã có một số lượng fan nữ lớn. Và cũng như đọc đam mỹ, những cô gái trẻ còn viết các tác phẩm văn học đồng tính. Khi Internet được truy cập rộng khắp Trung Quốc, fan nữ đã lập các trang về đam mỹ để chia sẻ truyện tranh cũng như các bộ truyện. Bây giờ các cô gái này đã lớn lên, đọc đam mỹ và viết truyện cho các nhà xuất bản chuyên biệt.
Vào tháng 4 năm 2012, một trang web về đam mỹ phải ngừng hoạt động vì có liên quan đến khiêu dâm, và hầu hết trong số 30 người viết bài cho trang web này là các cô gái tuổi teen.[6]
Năm 2016, tại Trung Quốc, nơi xuất phát của dòng truyện đam mỹ, chính phủ nước này đã ban hành một loạt văn bản cấm đối với các nội dung nguy hiểm về mặt đạo đức, bao gồm cảnh khiêu dâm hoặc các mối quan hệ đồng tính luyến ái. Ngoài đài truyền hình quốc gia và các đài địa phương không được phát sóng các bộ phim này, các video trên các kênh xem phim trực tuyến cũng bị gỡ. Đây được coi là sự kết thúc của dòng phim chuyển thể từ truyện đam mỹ tại Trung Quốc.[3]
Thuật ngữ thường dùng trong Đam mỹSửa đổi
Công (top, seme): đóng vai trò phái mạnh, người cho đi và là người nằm trên.
Thụ (bot, uke): đóng vai trò phái yếu, người nhận và là người nằm dưới.
Hủ nữ: Là những cô gái bị thu hút, cảm thấy thích thú bởi những câu chuyện về tình yêu đồng giới giữa nam và nam[8].
Hủ nam: Tương tự như hủ nữ, là những chàng trai cảm thấy thích thú và bị hấp dẫn bởi tình yêu đồng giới giữa nam và nam. Tuy vậy, họ luôn tự nhận mình là trai thẳng (tức là không phải đồng tính nam).
Hủ nửa mùa, hủ đú, hủ phong trào: Là thuật ngữ để chỉ cả những chàng trai và cô gái, thường có độ tuổi rất nhỏ nhưng lại có "thâm niên" thậm chí lớn hơn tuổi thực sự của mình. Thường cố biểu hiện mình là một người yêu thích, am hiểu đam mỹ, yaoi, các chủ đề liên quan tới mối quan hệ đồng tính để khiến mình trở nên nổi bật, nhưng thật ra không hiểu, không thích, thậm chí là ghét bỏ, dùng những từ ngữ không chính xác thậm chí kinh tởm khi nói chuyện về chủ đề này.
Tác giả nửa mùa, tác giả đú, tác giả phong trào: Tương tự như "hủ nửa mùa, hủ đú, hủ phong trào", là thuật ngữ chỉ những tác giả không yêu thích, am hiểu đam mỹ, yaoi, các chủ đề liên quan tới mối quan hệ đồng tính nhưng cố gắng viết truyện về chủ đề này. Điểm chung những câu truyện của các tác giả dạng này thường là cường điệu hóa hoặc đi sai thực tế, các tình tiết được hư cấu một cách ấu trĩ, cẩu thả, cách dùng từ ngữ thường bị sai, lối hành văn thường bị đánh giá là không đủ tiêu chuẩn của một nhà văn, thậm chí là dơ bẩn.
Đam mỹ và Ngôn tìnhSửa đổi
Đam mỹ không phải là biến thể ngôn tình, mà là dòng tiểu thuyết độc lập nổi lên ở Trung Quốc đại lục từ cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20 [9], sau khi càn quét thị trường Đài Loan và Hongkong những năm 90. Ra đời dưới ảnh hưởng của Yaoi (dòng văn học Boys' Love (BL) truyện tình đồng tính nam Nhật Bản ra đời giai đoạn 70-80 [2]
Đam mỹ đi sâu vào việc thể hiện, khai thác tâm lý, tình cảm, tình yêu, các mối tình đồng tính trong khi ngôn tình lại khai thác các mối quan hệ dị tính. Nhưng hiện nay, trong giới trẻ vẫn còn rất nhiều người hiểu lầm hai dòng truyện này, thường gộp đam mỹ và ngôn tình là một, coi đam mỹ là một bộ phận nhỏ của ngôn tình.
Đam mỹ và phong trào LGBTSửa đổi
Hầu hết fan của truyện đam mỹ đều dị tính, họ đọc dòng truyện này để thỏa mãn trí tưởng tượng chứ không quan tâm nhiều đến cộng đồng LGBT trong cuộc sống thực. Một vài fan đam mỹ hầu như không biết mỗi chữ cái trong "LGBT" có nghĩa là gì. Họ không quan tâm cụ thể về việc cải thiện các quyền của cộng đồng LGBT. Một số ít những fan đam mỹ ủng hộ các quyền của gay nhưng lại nói là họ không có hứng thú tham gia vào các sự kiện Pride.[6]
Đam mỹ tại Việt NamSửa đổi
Tiểu thuyết Đam mỹ Trung Quốc lần đầu xuất hiện tại Việt Nam vào khoảng năm 2007, tính đến hiện tại hầu hết Đam mỹ được dịch và đăng trên mạng Internet Việt Nam, được dịch từ những người không biết tiếng Trung. Họ dịch dựa vào phần mềm Quick Translator, phần mềm nhận đầu vào là đoạn văn bản tiếng Trung và xuất ra đoạn văn bản Hán-Việt, bản VietPhrase một nghĩa và bản VietPhrase nhiều nghĩa. Nhờ phần mềm này, người dịch truyện không nhất thiết phải biết tiếng Trung, song do là bản dịch thô của phần mềm nên nó đòi hỏi người dịch phải cẩn thận kiểm tra lại câu chữ để đảm bảo không mắc lỗi dịch sai.
Do ảnh hưởng từ dòng tiểu thuyết này, hiện nay giới trẻ còn dùng từ "đam mỹ" để chỉ mối quan hệ đồng tính nam bên cạnh "đồng tính", "gay", "bê đê", "tomgirl" ("bóng lộ"). Tương tự dùng từ "bách hợp" để chỉ mối quan hệ đồng tính nữ và "ngôn tình" cho mối quan hệ dị tính.
Đam mỹ ViệtSửa đổi
Đam mỹ Việt là một thể loại tiểu thuyết đồng tính do các tác giả người Việt Nam viết (thường là các hủ nữ: các bạn nữ yêu thích tình yêu đồng tính nam) mang văn phong Trung Quốc, bị ảnh hưởng sâu bởi văn hóa và ngôn ngữ Trung Quốc,[cần dẫn nguồn] lạm dụng từ Hán-Việt và kết cấu câu tương tự tiếng Trung, làm mất đi sự trong sáng của tiếng Việt. Cũng có nhiều truyện do các fan nữ của các nhóm nhạc nam (thường là nhóm nhạc thần tượng Hàn Quốc, Trung Quốc và Đài Loan[10]) viết về thần tượng của họ. Thể loại này gọi là fan-fiction.
Bên cạnh những cuốn tiểu thuyết đam mỹ được du nhập từ Trung Quốc, ở Việt Nam cũng có nhiều cuốn truyện gay được tự viết ra, tuy nội dung không phong phú, văn phong không lôi cuốn như các truyện đam mỹ xuất xứ từ Trung Quốc nhưng ngày càng chiếm được cảm tình từ hủ nữ lẫn hủ nam.
Xuất bảnSửa đổi
Trước năm 2013, tất cả các tác phẩm đam mỹ tại Việt Nam đều là dịch chui, tự đăng trên mạng và in lậu.
Tháng 3 năm 2013, từ nền tảng phát hành tiểu thuyết ngôn tình trước đó, "Tình yêu của đau dạ dày" của tác giả Điệp Chi Linh là cuốn tiểu thuyết đam mỹ đầu tiên được phát hành hợp pháp tại Việt Nam. Dù có nhiều cuốn được đánh giá là thiếu chuyên nghiệp trong dịch thuật nhưng đam mỹ vẫn là thể loại văn học được một bộ phận giới trẻ tìm đọc. Trước đó, cũng có một số truyện gay do tác giả Việt Nam sáng tác được xuất bản như: Không lạc loài (Lê Hoài Anh), Đời Callboy (Nguyễn Ngọc Thạch), Tôi là gay (Angry Chuột), Mẹ ơi, con đồng tính (Nguyễn Ngọc Thạch, Võ Chí Dũng), "truyện ngắn Gay trong loay hoay" (Nhiều Tác Giả)...[11]
Gần đây, chủ đề yêu đương đồng tính cũng được nhiều nhà làm phim khai thác. Một số bộ phim có thể kể đến như "My sky - Bầu trời của Khánh", "Tao không xa mày", "Mẹ chồng chàng dâu",... hay gần đây nhất, bộ phim "Thưa Mẹ Con Đi" của tác giả Nhi Bùi, được đạo diễn Trịnh Đình Lê Minh đã được công chiếu ở Việt Nam và chiếu thương mại ở Đài Loan từ ngày 14/3/2019[12].
Theo 1 thống kê trên mạng, có đến một nửa (49,4%) độc giả của dòng truyện này ở Việt Nam chỉ dưới 15 đến 18 tuổi, và 37% độc giả trong độ tuổi 18 - 22 tuổi. Như vậy, chính học sinh trung học phổ thông đang là đối tượng chính của dòng truyện này, trong khi chúng ẩn chứa nhiều yếu tố độc hại, đáng kể nhất là những đoạn miêu tả cụ thể, thô tục những cảnh yêu đương, thậm chí là quan hệ tình dục bừa bãi giữa những người đồng tính[13]
Theo ông Bùi Việt Thắng - giảng viên khoa Văn học và Ngôn ngữ - Đại học Quốc gia Hà Nộ, dòng truyện này có ảnh hưởng không tốt đến thị hiếu của độc giả. Xa hơn, nếu để dẫn đến mức nghiện hay mê muội thế giới đam mỹ, thì có thể gây ra những biểu hiện lệch lạc về tâm lý[5].
Năm 2015, dòng truyện đam mỹ đã bị Cục Xuất bản - In và Phát hành (Bộ Thông tin - Truyền thông) cảnh báo. Cục đã gửi các Nhà xuất bản yêu cầu không đăng ký xuất bản các đề tài truyện ngôn tình, đam mỹ; lựa chọn mua bản quyền, dịch và xuất bản các xuất bản phẩm có nội dung lành mạnh, phù hợp với thuần phong, mỹ tục Việt Nam với lí do: Thời gian gần đây, một số nhà xuất bản đã xuất bản nhiều xuất bản phẩm ngôn tình, đam mỹ (phần lớn là của nước ngoài), nội dung sáo mòn, vô bổ, thậm chí thô tục, phản cảm, bị thu hồi. Ông Hoàng Trọng Hiển, Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh đoàn Hải Dương nhận xét: "Vì tò mò nên nhiều người trẻ tìm đến thể loại tiểu thuyết đam mỹ. Do chưa có hiểu biết sâu sắc nên nhiều bạn đọc bị mất phương hướng, từ đó dẫn tới nhận thức méo mó về tình yêu, cuộc sống, đánh tráo khái niệm nhân văn và trái với thuần phong mỹ tục Việt Nam".[4]
Xem thêmSửa đổi
Hủ nữ
Truyện slash - thể loại tương tự của Mỹ
Yaoi - thể loại tương tự của Nhật Bản
Shonen ai
Yuri (thể loại)
Làn sóng Hoa ngữ
Tham khảoSửa đổi
^ Đam mỹ.
^ aă [A Review of Boys Love Manga and Beyond: History, Culture, and Community in Japan A Review of Boys Love Manga and Beyond: History, Culture, and Community in Japan] Kiểm tra giá trị |url= (trợ giúp).
^ aă Trân Trân (10 tháng 3 năm 2016). Bị cấm tại Trung Quốc, phim đồng tính nhảm nhí vẫn chiếu ở Việt Nam. Pháp luật.
^ aă Việt Quỳnh (21 tháng 8 năm 2017). Trào lưu đọc tiểu thuyết đam mỹ: Giới trẻ đang bị đầu độc. Tin tức Việt Nam.
^ aă Cảnh giác với truyện về tình yêu đồng giới
^ aăâbc Anna Leach (24 tháng 9 năm 2012). The truth about Danmei (Sự thật về Đam mỹ). Truy cập ngày 6 tháng 3 năm 2018.
^ aăâ 耽美. Baike. Truy cập ngày 13 tháng 9 năm 2016.
^ Giải mã "Hủ nữ" - Họ là ai?.
^ Thời gian xuất hiện đam mỹ ở Trung Quốc.
^ Ví dụ như couple (cặp đôi) DongLun trong nhóm nhạc Phi Luân Hải
^ Lỗi chú thích: Thẻ sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên :1
