Phân bón là một trong những yếu tố quan trọng, quyết định đến năng suất và chất lượng của cây trồng nói chung và nhóm cây ăn trái nói riêng. Bón phân cho cây ăn trái sao cho hiệu quả, tăng năng suất, hạn chế chi phí mà hiệu quả kinh tế cao. Xin mời bạn đọc cùng tham khảo một số nguyên lý cơ bản liên quan đến việc bón phân hiệu quả cho nhóm cây ăn trái.
1. Sử dụng phân bón cho cây ăn trái như thế nào cho hợp lý?
Trong quá trình thâm canh cây ăn trái, có 2 cách bón phân hiệu quả và phổ biến nhất như sau:
- Bón phân cho cây ăn trái qua gốc: Có thể rắc đều phân lên bề mặt hoặc bón phân vào các lỗ, rãnh trồng cây. Cây hút dinh dưỡng qua đường rễ, cung cấp trực tiếp chất dinh dưỡng chủ yếu cho cây trồng để tăng khả năng sinh trưởng và phục hồi sau thu hoạch từ vụ trước.
Lưu ý: Tưới tiêu hợp lý sau khi bón phân là phương phát tốt nhất để bảo vệ phân và giúp cây trồng tiếp cận nhanh nguồn phân bón. Tuy nhiên, nếu tưới quá nhiều nước bề mặt sẽ làm rửa trôi phân bón và gây ô nhiễm nguồn đất và nước.
- Bón phân cho cây ăn trái qua lá: Cung cấp dinh dưỡng dưới dạng hòa tan hoàn toàn, có tác dung bổ sung và hỗ trợ kịp thời chất dinh dưỡng cho cây trồng.
- Nên bón phân vào lúc sáng sớm hoặc chiều tối, tránh lúc trời mưa hoặc sắp mưa để hạn chế phân bón bị rửa trôi, bay hơi.
- Không nên sử dụng nguồn nước thải nhà máy chưa qua xử lý để tưới cho cây trồng. Dễ gây ra ngộ độc cho cây và cho người khi sử dụng sản phẩm của cây trồng.
- Không nên dùng phân hữu cơ để thay thế hoàn toàn phân vô cơ trong việc cung cấp dinh dưỡng cho vườn cây. Vì hàm lượng dinh dưỡng đa lượng có trong phân hữu cơ là rất thấp so với nhu cầu dinh dưỡng của cây trồng. Do đó, cần phải phối hợp cân đối giữa phân hữu cơ và vô cơ để bón cho cây.Tránh trường hợp, một số hộ chỉ sử dụng phân hữu cơ vi sinh bón cho cây ăn quả mà không kết hợp với phân vô cơ, bón không đúng liều lượng khuyến cáo nên hiệu quả bón phân không cao, năng suất chất lượng cây trồng thấp, làm giảm thu nhập của nông hộ. Ngoài ra, còn ảnh hưởng đến uy tín và chất lượng phân bón của nhà sản xuất. Bà con cần lưu ý phân hữu cơ vi sinh chỉ góp phần cải tạo đất, làm cho đất tơi xốp, tạo điều kiện tốt cho vi sinh vật đất phát triển, giúp cây hấp thụ dinh dưỡng một cách tối đa chứ không thay thế được phân hóa học.
- Khi sử dụng phân chuồng nên sử dụng với phân lân để ủ, ủ lân với phân chuồng làm tăng cường hoạt động của vi sinh vật, rút ngắn thời gian ủ phân, tăng lượng đạm trong phân chuồng.
- Bà con cũng nên lưu ý, không nên cày, xới đất sâu phạm vào rễ cây trồng, bón vừa độ sâu của rễ để cây có thể hút dinh dưỡng tối đa [dưới 30cm từ mặt đất trở xuống], không nên bón phân vào sát gốc. Đặc biệt, đối với cây ăn quả thì nên bón theo đường kính tán.
Trên đây là một số kỹ thuật nhỏ khi sử dụng phân bón, rất mong bà con lưu tâm để đạt hiệu quả sử dụng phân bón một cách tối đa.
2. Những nguyên lý cơ bản trong việc sử dụng phân bón cho cây ăn trái đạt hiệu quả cao
Để cây ăn quả đạt năng suất cao, có chất lượng tốt thì phân bón là yếu tố không thể thiếu trong quá trình sản xuất. Tuy nhiên, tình hình sử dụng phân bón ở các địa phương rất khác nhau. Trong thực tế sản xuất, nhiều nông dân thường bón phân chưa hợp lý. Nông đân có thói quen bón nhiều phân đạm, không chú ý nhiều đến phân lân và kali. Việc bón phân không hợp lý [nhất là bón nhiều phân đạm] có thể làm cây khó ra hoa, đậu quả. Nếu bón nhiều đạm trong giai đoạn nuôi quả có thể làm cho quả to, năng suất tăng nhưng chất lượng quả sẽ giảm, hiệu quả sản xuất không cao.
Cây ăn trái cần nhiều loại dinh dưỡng để sinh trưởng và cho năng suất, chất lượng nhưng trong đó: Đạm, lân, kali là 3 yếu tố mà cây trồng cần nhiều nhất và ảnh hưởng lớn nhất đến năng suất, chất lượng quả.
- Dinh dưỡng đạm: Giúp cây sinh trưởng, phát triển, đâm chồi, đâm đọt,...nên thiếu phân đạm, cây sẽ chậm đâm đọt, cây phát triển còi cọc, làm giảm năng suất đáng kể, nhưng nếu bón thừa phân đạm , sẽ làm cho cây ra nhiều cành, lá dễ bị sâu bệnh hại tấn công,...làm giảm chất lượng, tăng tỷ lệ hao hụt, thất thoát.
- Dinh dưỡng lân: Lân cần thiết trong việc giúp cây phát triển rễ, đâm chồi, phân hóa mầm hoa. Nếu thiếu lân, cây sẽ còi cọc, ít đâm đọt, khó ra hoa, đậu quả,...
- Dinh dưỡng kali: Tăng cường vận chuyển dinh dưỡng, tăng tính chống chịu của cây đối với điều kiện bất lợi, giúp chồi mau thuần thục, dễ ra hoa, giúp tăng phẩm chất quả.
Ngoài những yếu tố dinh dưỡng đa lượng chính, các yếu tố dinh dưỡng trung, vi lượng cũng đóng vai trò vô cùng quan trọng quyết định đến năng suất, đặc biệt là tăng chất lượng của quả. Bên cạnh đó, phân hữu cơ cũng đóng vai trò quan trọng, giúp cung cấp một phần dinh dưỡng cho cây, nhưng cơ bản nhất là làm cho đất tơi xốp, giữ ẩm cho đất, giảm thất thoát phân bón,...
Để sử dụng phân bón cho cây ăn trái hiệu quả, có nhiều yếu tố bà con nông dân cần phải lưu ý như: điều kiện đất đai, tình trạng sinh trưởng của cây, đặc điểm của giống cây trồng,...nhưng trong đó quan trọng nhất là chủng loại phân bón, liều lượng phân bón theo từng giai đoạn sinh trưởng để đáp ứng tốt nhất yêu cầu dinh dưỡng của cây và cách bón thích hợp để cây sử dụng hiệu quả phân bón và hạn chế bị thất thoát.
2.1. Xác định đúng loại phân bón cho cây ăn trái, liên quan chặt chẽ đến từng giai đoạn sinh trưởng của cây
- Đối với cây còn nhỏ, cây chưa ra hoa đậu quả: Cây cần nhiều phân đạm và phân lân để thúc đẩy cây đâm rễ, đâm chồi. Do đó, cần tập trung bón nhiều phân đạm và phân lân cho cây. Phân lân nên bón lót, bón vào đầu hoặc cuối mùa mưa, đối với phân đạm và phân kali nên chia nhiều lần bón nhiều lần bón hoặc tưới, khi đọt đã già.
- Đối với cây đã cho quả nên chia làm 4 lần bón chính: Bón sau thu hoạch, trước khi xử lý ra hoa, giai đoạn nuôi quả và trước khi thu hoạch.
+ Giai đoạn sau khi thu hoạch: Là giai đoạn cây cần nhiều đạm và lân để ra rễ, đâm chồi. Cung cấp đủ đạm và lân sẽ giúp cây cho nhiều tược, tược mập, khỏe mạnh,...
+ Trước khi xử lý ra hoa: Cần cung cấp đầy đủ dinh dưỡng, dễ ra hoa, đậu quả. Giai đoạn này cần bón nhiều phân lân và kali, giảm phâm đạm. Nếu bón thừa đạm sẽ làm cho cây ra tược, khó ra hoa.
+ Giai đoạn nuôi quả: Cây cần nhiều đạm để giúp quả phát triển, đồng thời cần kali để tăng cường vận chuyển dinh dưỡng về nuôi quả, giúp đảm bảo năng suất, chất lượng quả.
+ Trước khi thu hoạch: Khoảng 1 – 2 tháng trước khi thu hoạch [tùy theo giống/loại cây], không bón đạm mà bổ sung kali để tăng chất lượng, màu sắc của quả cây, giúp quả ngon, đẹp và an toàn cho người sử dụng. Có thể phun phân kali qua lá.
2.2. Cách bón phân cho cây ăn trái đạt hiệu quả cao
Hiệu quả sử dụng phân bón rất khác nhau, phụ thuộc vào cách bón, kết cấu đất. Nếu đất để chặt hoặc bón không đúng cách sẽ làm cho phân dễ bị rửa trôi, bốc hơi,...Do đó cần làm cho đất tơi xốp bằng cách bón phân hữu cơ cho vườn cây ăn quả. Phân hữu cơ sẽ giúp đất tơi xốp, giữ nước, giữ phân, hạn chế thất thoát phân bón,...
- Lưu ý, bà con nên bón theo tán cây, cách gốc từ 1 – 1,5m vì rễ cây ở phần gốc là rễ già không còn khả năng hấp thu dinh dưỡng tốt, mà phần rễ tơ ở bên ngoài mới hút dinh dưỡng tốt nhất.
- Nên xới xáo mặt đất trước khi bón hoặc đào hốc, đào rãnh để vùi phân bón rất dễ bị mất đi do rửa trôi hay bốc hơi, nhất là phân đạm.
- Sau khi bón phân xong, cần tưới đủ nước để phân tan và cung cấp cho cây. Nếu bón phân mà không cung cấp đủ nước cho cây, sẽ làm giảm hiệu quả sử dụng phân bón.
Ngoài ra, có thể bổ sung phân bón lá 2 – 3 lần trong giai đoạn nuôi quả, thúc đẩy quá trình phát triển quả và tăng chất lượng màu sắc của quả. Tuy nhiên, nếu trời âm u, mưa nhiều, bệnh phát triển,...nên hạn chế sử dụng phân bón lá.
2.3. Xác định lượng phân bón cho cây ăn trái thích hợp
- Cần thêm bớt liều lượng phân bón tùy theo điều kiện cụ thể của từng cây, từng vườn. Lượng phân bón tăng dần từng năm theo độ tuổi của cây.
- Giai đoạn cây đã cho quả, năm trước được mùa thì năm sau phải bón nhiều hơn năm mất mùa.
- Trong cùng một vườn, những cây cằn cỗi cần được bón nhiều hơn cây tốt, cây mang nhiều quả thì cần bón nhiều hơn cây ít quả.
Nói chung trước khi bón phân cần quan sát cụ thể mới giảm được thất thoát, nâng cao được hiệu quả sử dụng phân bón, đồng thời còn giúp đảm bảo chất lượng quả khi thu hoạch và an toàn cho người tiêu dùng.
Nắm được những nguyên tắc thiết yếu trong việc bón phân cho cây ăn trái để đạt hiệu quả cao. Phân bón Sông Mã đã cho ra đời bộ sản phẩm “phân bón chuyên dùng cho cây ăn trái” từ giai đoạn đầu đến khi kết thúc toàn bộ quá trình sinh trưởng phát triển khắc phục tất cả những hạn chế cũng như khó khăn trong việc lựa chọn loại phân bón, lượng bón, cách bón sao cho phù hợp, giúp canh tác đạt hiệu quả kinh tế cao. Bộ sản phẩm “Phân bón chuyên dùng cho cây ăn trái” bao gồm:
+ Phân bón cho cây ăn trái giai đoạn phuc hồi [hoặc giai đoạn kiến thiết cơ bản].
+ Phân bón cho cây ăn trái giai đoạn ra hoa.
+ Phân bón cho cây ăn trái giai đoạn nuôi trái.
NVKHNN- Trịnh Thị Khương
Bón thúc là một trong hai kỹ thuật bón quan trọng nhất trong quá trình sinh trưởng và phát triển của cây. Trang bị cho bản thân mình đầy đủ kiến thức nhà nông, biết bón thúc đúng cách, lựa chọn đúng thời điểm và sử dụng loại phân bón có hàm lượng dinh dưỡng phù hợp sẽ cung cấp đủ chất giúp cây trồng khỏe mạnh, cho năng suất và chất lượng cao.
Bón thúc là gì?
Trước khi tiến hành bón phân thì bạn cần phải trả lời được câu hỏi phân bón là gì? – Tham khảo bài viết sau để có kiến thức toàn diện hơn về phân bón bạn nhé: //phanbonhalan.com/phan-bon/
Bón thúc là kỹ thuật sử dụng phân bón với mục đích bổ sung thêm các chất dinh dưỡng cần thiết cho quá trình phát triển và sinh trưởng của cây trồng. Khi cây được trồng ở nơi có môi trường phát triển thuận lợi, năng suất và chất lượng đều sẽ được nâng cao.
Kỹ thuật bón phân này thường được áp dụng vào một số giai đoạn nhất định, phân bón được dùng khi nhu cầu hấp thu chất dinh dưỡng của cây gia tăng, chứ không phải sử dụng trong toàn bộ quá trình trồng trọt và chăm sóc cây. Do đó, việc nắm chắc thời gian và cách thức thực hiện kỹ thuật bón thúc là cực kỳ quan trọng.
Nếu bạn bỏ lỡ việc bón phân cho cây vào những giai đoạn quan trọng, cây sẽ có xu hướng kém phát triển, dễ bị bệnh, năng suất và chất lượng suy giảm.
Vai trò của bón thúc và các loại phân bón nên sử dụng ở từng giai đoạn phát triển
Bón thúc thời kỳ sinh trưởng, sinh dưỡng
Thời kỳ sinh trưởng, sinh dưỡng là giai đoạn cây trồng bắt đầu lớn nhanh, phân cành, ra lá, vươn lóng. Việc bón thúc vào thời điểm này sẽ gia tăng tốc độ phát triển, giúp cây mau lớn và khỏe mạnh.
Giai đoạn này nên tiến hành bón bằng phân đạm, lân, kali hoặc sử dụng hỗn hợp phân bón NPK với hàm lượng lân và kali vừa phải, hàm lượng đạm cao. Một số loại phân bón thích hợp: Đạm SA, Đạm Urê, NPK 30-10-10, NPK 25-10-10, NPK 19-9-19,….
Bón thúc quả
Sau khi đậu quả, bón thúc sẽ được thực hiện thêm một lần nữa để bổ sung kịp thời các chất dinh dưỡng quan trọng để nuôi quả, gia tăng năng suất và chất lượng nông sản.
Bạn cần lưu ý rằng thời gian bón phân cho quả ở từng loại cây không giống nhau. Với các loại cây rau lấy quả [mướp, su hào, bí, dưa chuột, cà chua,…] thời gian bón thúc vào khoảng 45 ngày từ thời điểm trồng cây. Với các loại cây thân gỗ ăn quả, thời gian bón thúc được tính từ sau khi đậu quả, vào khoảng 30 – 45 ngày.
Trong giai đoạn nuôi củ, cây cần tích lũy đường nên việc bón phân nên sử dụng các loại phân bón có hàm lượng kali và đạm cao như Kali Sunphat, NPK 15.5.25, NPK 15.5.30,…Bên cạnh đó, cũng cần kết hợp bổ sung bón phân trung lượng, vi lượng tùy theo đặc điểm của từng loại cây để đảm bảo sự phát triển hài hòa, đầy đủ cho cây trồng.
Bón thúc nụ, thúc hoa
Bón thúc nụ, thúc hoa thường được tiến hành trước thời điểm nở hoa khoảng 25 – 30 ngày, tùy thuộc từng loại cây. Vào thời điểm này, bón thúc sẽ cung cấp các chất dinh dưỡng quan trọng, tác động đến quá trình phân hóa mầm hoa, tạo điều kiện thuận lợi để hoa của cây khỏe, ra nhiều và đồng loạt.
Ở các loại cây ăn quả, cây lấy hạt, cây trồng ra càng nhiều hoa sẽ càng gia tăng tỷ lệ đậu quả. Và theo đó, năng suất cây trồng cũng gia tăng.
Cách bón thúc cho cây trồng
Các cách bón thúc phổ biến
Khi bón theo hốc, chúng ta cần đào xung quanh từng gốc, bón phân và lấp đất lên trên. Phương pháp được thực hiện khá đơn giản đồng thời đảm bảo các cây được cung cấp một lượng phân bón đồng đều, đủ lượng.
Tuy nhiên, phân bón sau khi được tiếp xúc với đất sẽ dễ bị chuyển hóa thành hợp chất khó tan nên cây khó có thể hấp thu toàn bộ chất dinh dưỡng mà phân bón cung cấp.
Cũng tương tự như bón theo hốc nhưng ở bón theo hàng, bạn sẽ chỉ cần đào thành các rãnh dọc theo từng hàng cây trồng. Mỗi rãnh có độ sâu khoảng 10cm và chiều rộng 20cm. Sau khi rải đều phân bón đầy vào các rãnh thì lấy thêm đất để lấp thêm lên phía trên.
So với phương pháp bón theo hốc thì cách bón theo hàng thuận tiện hơn và ít tốn công sức hơn. Thế nhưng, phương pháp này cũng có những hạn chế tương tự như bón theo hóc chính là phân bón dễ bị chuyển thành hợp chất khó hòa tan, làm cây trồng khó khăn trong hấp thụ hoặc hoàn toàn không thể hấp thụ được.
Bước chuẩn bị đầu tiên cho bón vãi là bạn phải làm ẩm mặt đất trước khi tiến hành để có hiệu quả tốt nhất. Cách thức bón vãi không có gì phức tạp, chỉ cần rải lớp phân bón đều lên mặt đất, đặc biệt là những khu vực gần gốc cây.
Đây là phương pháp thuận tiện và nhanh chóng. Tuy nhiên điểm hạn chế của bón vãi là trong trường hợp bạn chưa quen với thao tác, phân bón có thể bị phân bố không đều hoặc không đúng vị trí bộ rễ của cây, khiến cây không thể hấp thụ được nhiều dinh dưỡng.
Cách bón thúc cho những loại cây trồng khác nhau
Các loại cây rau
Các loại cây rau như cải xanh, cà chua, cải bắp,… hầu hết là các loại cây ngắn ngày.
Với những loại rau, thông thường sẽ tiến hành bón thúc 3 lần:
- Lần 1 sau khi cây bắt đầu hình thành 2-3 cặp lá thật, sau khi trồng từ 8 – 10 ngày, tiến hành bón để tăng tốc độ phát triển của cây, giúp cây khỏe mạnh;
- Lần 2 sau khi trồng từ 22 – 25 ngày tiến hành bón lúc cây ra hoa;
- Lần 3 sau khi trồng từ 40 – 45 ngày tiến hành bón lúc cây đang nuôi quả.
Các loại cây ăn quả
Với các loại cây thuộc họ ăn quả, bạn sẽ phải bón thúc 2-3 lần mỗi năm, tùy theo chu kỳ phát triển ra hoa, kết quảở các loại cây trồng khác nhau.
Thời gian tiến hành bón thúc nên được phân bổ theo kế hoạch sau:
- Giai đoạn sau khi thu hoạch quả: vào thời điểm này, tình trạng cây sẽ rơi vào trạng thái khá kiệt quệ, bón thúc sẽ giúp bổ sung dinh dưỡng, kích thích cây phát triển thêm các bộ phận rễ, cành mới nhằm thay thế cho những bộ phận cũ, yếu, không còn khả năng phát triển.
- Trước khi cây ra hoa: Cung cấp nhiều các chất dinh dưỡng cho cây hấp thụ để tăng thêm số lượng hoa, đảm bảo hoa ra nhiều và đồng đều.
- Sau khi đậu quả: Bổ sung thêm loại chất phù hợp cho giai đoạn nuôi quả.
Các loại cây trồng công nghiệp lâu năm
Với các cây công nghiệp lâu năm như cà phê, ca cao, hồ tiêu,… có thể tiến hành bón thúc 2 lần mỗi năm vào thời điểm đầu mùa mưa hoặc cuối mùa mưa, hoặc 3 lần chia đều cho đầu, giữa và cuối mùa mưa.