Nâng cao năng lực giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3

Sáng kiến kinh nghiệm

Biện pháp giúp học sinh lớp Ba học tốt giải toán có lời văn

A. MỞ ĐẦU
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Toán học có vị trí rất quan trọng phù hợp với cuộc sống thực tiễn đó cũng là
công cụ cần thiết cho các môn học khác và để giúp học sinh nhận thức thế giới xung
quanh, để hoạt động có hiệu quả trong thực tiễn. Khả năng giáo dục nhiều mặt của
môn toán rất to lớn, nó có khả năng phát triển tư duy lôgic, phát triển trí tuệ. Nó có
vai trò to lớn trong việc rèn luyện phương pháp suy nghĩ, phương pháp suy luận,
phương pháp giải quyết vấn đề có suy luận, có khoa học toàn diện, chính xác, có
nhiều tác dụng phát triển trí thông minh, tư duy độc lập sáng tạo, linh hoạt..., góp
phần giáo dục ý trí nhẫn nại, ý trí vượt khó của học sinh. Trong chương trình môn
toán tiểu học, giải toán có lời văn giữ một vai trò quan trọng. Thông qua việc giải
toán rèn luyện cho học sinh năng lực tư duy, tính cẩn thận, óc sáng tạo, cách lập luận
bài toán trước khi giải, giúp học sinh vận dụng các kiến thức, rèn luyện kỹ năng tính
toán, kĩ năng ngôn ngữ. Đồng thời qua việc giải toán của học sinh mà giáo viên có
thể dễ dàng phát hiện những ưu điểm, thiếu sót của các em về kiến thức, kĩ năng, tư
duy để giúp học sinh phát huy những mặt đạt được và khắc phục những mặt thiếu
sót.
Chính vì vậy, việc đổi mới phương pháp dạy toán có lời văn ở cấp tiểu học
nói chung và ở lớp 3 nói riêng là một việc rất cần thiết mà mỗi giáo viên tiểu học
cần phải nâng cao chất lượng học toán cho học sinh. Là một giáo viên nhiều năm
trực tiếp giảng dạy ở khối lớp 3, qua kinh nghiệm của bản thân và học hỏi, trao đổi
kinh nghiệm cùng đồng nghiệp, tôi đã rút ra được: Biện pháp giúp học sinh lớp
ba học tốt giải toán có lời văn để góp phần nâng cao chất lượng dạy và học của
nhà trường nói chung và đối với học sinh lớp 3 nói riêng.
II. MỤC ĐÍCH CỦA ĐỀ TÀI
Nghiên cứu đề tài này nhằm giải quyết về mặt lý luận tại sao đa phần học sinh
yếu về kỹ năng giải toán. Tìm hiểu học sinh lớp 3 khi giải toán sẽ gặp những khó
khăn gì? Vì sao học sinh lại mắc những khó khăn đó? Biện pháp giúp học sinh giải
các bài toán có lời văn như thế nào? Sáng kiến này góp phần nâng cao chất lượng
học toán của học sinh nói chung. Tìm ra biện pháp giúp đỡ học sinh giải tốt bài toán
có lời văn để giáo viên cùng học sinh đáp ứng được mục tiêu giảng dạy và học tập
Trường Tiểu học Đạo Thạnh A

Trang 1

Sáng kiến kinh nghiệm

Biện pháp giúp học sinh lớp Ba học tốt giải toán có lời văn

hiện nay, tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh học tốt môn Toán ở giai đoạn cuối của
bậc tiểu học và các bậc học tiếp theo.
III. GIỚI HẠN ĐỀ TÀI:
Đề tài nêu ra những những phương pháp giảng dạy qua kinh nghiệm giảng dạy
giúp học sinh lớp ba học tốt môn Toán, phát huy tính tích cực chủ động, tự tìm tòi
ra kiến thức mới, ghi nhớ và khắc sâu kiến thức đã học giúp cho giáo viên thực
hiện tiết dạy tự nhiên, nhẹ nhàng sinh động đạt hiệu quả cao.
IV. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU :
1.Khách thể nghiên cứu :
Hoc sinh lớp Ba2 Trường Tiểu học Đạo Thạnh A
2.Đối tượng nghiên cứu:
- Thực trạng về giải toán có lời văn của học sinh lớp ba.
- Một số biện pháp nhằm góp phần nâng cao chất lượng giải toán có lời văn của
học sinh lớp ba.
V. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU:
- Hệ thống hóa những vấn đề lý luận có liên quan đến đề tài.
- Mô tả thực trạng về giải toán có lời văn của học sinh lớp ba.
- Bước đầu đưa ra một số biện pháp dạy học tích cực nhằm góp phần nâng cao
chất lượng giải toán có lời văn của học sinh lớp ba.
VI . Phương pháp nghiên cứu:
Trong quá trình nghiên cứu, tôi đã sử dụng phương pháp sau:
- Phương pháp kinh nghiệm thực tế.
- Phương pháp tham khảo tài liệu
- Phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của học sinh môn Toán ở
tiểu học.
VII . KẾ HOẠCH THỰC HIỆN :
Thời gian
Tháng 9 / 2011

Nội dung
- Nghiên cứu tư liệu

Biện pháp
- Đọc các tài liệu tham khảo,
chọn các biện pháp thích hợp.

- Tìm hiểu thực trạng

- Khảo sát chất lượng, trao đổi
với học sinh về giải toán có lời

Trường Tiểu học Đạo Thạnh A

Trang 2

Sáng kiến kinh nghiệm

Tháng

10

Biện pháp giúp học sinh lớp Ba học tốt giải toán có lời văn

đến

tháng 12 / 2011
Tháng 12 / 2011
Tháng 3 / 2012

Thực nghiệm theo các

văn.
Dạy thử nghiệm 1 số tiết dạy

biện pháp đề ra
Hoàn chỉnh đề cương
Hoàn thành sáng kiến

theo các biện pháp đề ra.
Viết nháp đề cương
Đánh vi tính, trang trí

B- PHẦN NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI:
1. Cơ sở khoa học
Môn toán ở tiểu học, việc giải bài toán có lời văn có một vị trí quan trọng vì :
Các khái niệm, các quy tắc về toán nói chung đều được giảng giải thông qua
ví dụ bằng số và giải các bài toán; phần lớn nội dung sách giáo khoa là dành cho các
bài toán; kết quả học tập môn Toán của học sinh thường được đánh giá qua kĩ năng
giải các bài toán. Giải toán giúp học sinh hình thành, củng cố, vận dụng kiến thức,
kĩ năng về toán. Đồng thời qua giải toán, giáo viên dễ dàng phát hiện những ưu
điểm hoặc thiếu soát trong kiến thức, kĩ năng của học sinh để giúp các em phát huy
những ưu điểm, khắc phục thiếu sót.
Thông qua việc giải toán, với những đề tài thích hợp có thể giáo dục lòng yêu
nước, yêu đồng bào, giới thiệu cho các em thấy được nhiều mặt của thực tế đời sống
phong phú, ý thức bảo vệ môi trường, phát triển dân số có kế hoạch. Giải toán có tác
dụng giáo dục các em ý chí vượt khó, đức tính cẩn thận, chu đáo, làm việc có kế
hoạch, thói quen tự kiểm tra công việc của mình, có óc độc lập suy nghĩ, óc sáng
tạo, phát triển tư duy,
2. Cơ sở thực tiễn.
Ta thấy rằng, giải toán ở tiểu học trước hết là giúp các em luyện tập, vận dụng
kiến thức, các kĩ năng thực hành. Qua đó, từng bước giúp học sinh phát triển năng
lực tư duy, rèn luyện phương pháp suy luận lôgíc . Thông qua giải toán mà học sinh
rèn luyện đượcphong cách của người lao động mới: Làm việc có ý thức, có kế
hoạch, sáng tạo và hăng say, miệt mài trong công việc.
Thực tế qua nhiều năm trực tiếp giảng dạy ở khối lớp 3, với lòng say mê tìm
tòi học tập cộng với sự yêu thích môn Toán đã hướng tôi đến với đề tài này. Hơn
nữa trong quá trình dạy học tôi thấy phần giải toán có lời văn chiếm thời gian tương
đối nhiều của môn toán, nhưng thực tế việc dạy và học giải toán có lời văn vẫn chưa
Trường Tiểu học Đạo Thạnh A

Trang 3

Sáng kiến kinh nghiệm

Biện pháp giúp học sinh lớp Ba học tốt giải toán có lời văn

dạt được kết quả cao. Một số học sinh còn chậm, nhút nhát, kĩ năng tóm tắt bài toán
còn hạn chế, chưa có thói quen đọc và tìm hiểu kĩ bài toán, dẫn tới thường nhầm lẫn
giữa các dạng toán, lựa chọn phép tính còn sai, chưa bám sát vào yêu cầu bài toán để
tìm lời giải thích hợp với các phép tính. Kĩ năng tính nhẩm với các phép tính và kĩ
năng thực hành diễn đạt bằng lời còn hạn chế. Một số em tiếp thu bài một cách thụ
động, ghi nhớ bài còn máy móc nên chóng quên các dạng bài toán, vì thế phải có
phương pháp khắc sâu kiến thức.
Đây cũng là lý do mà tôi chọn đề tài này, mong tìm ra những giải pháp nhằm
phần nâng cao kĩ năng giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3 nói riêng và trong đó
có môn Toán 3 nói chung. Để từ đó, các em có thể thành thạo hơn với những bài
toán có lời văn khó và phức tạp ở các lớp trên.
II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1. Đặc điểm tình hình lớp:
- Tổng số học sinh đầu năm: 46/20 nữ. Qua khảo sát chất lượng đầu năm học
2011-2012 với chất lượng: Giỏi: 12 ; khá: 13 ; Trung bình: 16 ; Yếu: 5
2. Thuận lợi:
- Được sự quan tâm của chính quyền địa phương, của hội phụ huynh học sinh.
- Ban giám hiệu nhà trường nhiệt tình, sáng tạo luôn chỉ đạo sát sao việc dạy học
của giáo viên và học sinh.
- Bản thân giáo viên luôn nhiệt tình giảng dạy, yêu nghề mến trẻ .
- Về học sinh: nhìn chung các em đều ngoan, có ý thức vươn lên trong học tập.
3. Khó khăn:
- Là một xã dân cư chủ yếu sống bằng nghề nông, đời sống kinh tế còn nhiều khó
khăn, chính điều đó đã ảnh hưởng không nhỏ đến việc học tập cũng như chất lượng
học tập của các em.
- Do tâm lý chung của học sinh tiểu học còn ham chơi nên việc học hành của các
em nếu không có sự giám sát chặt chẽ của gia đình thì khó có hiệu quả cao.
- Về cơ sở vật chất của nhà trường: Tuy nhà trường đã có đủ phòng học nhưng thiết
bị nhà trường còn có nhiều hạn chế.
- Qua thực tế giảng dạy, tôi nhận thấy:

Trường Tiểu học Đạo Thạnh A

Trang 4

Sáng kiến kinh nghiệm

Biện pháp giúp học sinh lớp Ba học tốt giải toán có lời văn

+ Việc tìm hiểu đề bài, tóm tắt đề toán đang còn nhiều khó khăn đối với một số
học sinh trung bình và yếu của lớp 3. Vì kĩ năng đọc thành thạo của các em chưa
cao, nên các em đọc được đề toán và hiểu đề còn thụ động, chậm chạp
+ Chưa biết xác định rút về một đơn vị là đơn vị nào, hai câu trả lời như nhau, còn
máy móc khi đề cho hơn là làm cộng, ít hơn là làm trừ, gấp là làm nhân, kém là làm
chia, cách tính diện tích, chu vi của hình chữ nhật và hình vuông còn lẫn lộn...
+ Một nguyên nhân khác cũng phải nói đến là do đặc điểm tâm lý lứa tuổi của các
em. Ở lứa tuổi này, học sinh còn ghi nhớ máy móc. Phần lớn là nghe và làm theo
mẫu của giáo viên. Vì tư duy lô-gíc của các em còn nhiều hạn chế, vốn ngôn ngữ
còn nghèo, do đó nhiều em không hiểu rõ nội dung, yêu cầu của bài toán hoặc có
hiểu nhưng diễn đạt còn gặp khó khăn.
Từ thực trạng trên, để việc dạy học đạt hiệu quả tốt hơn, giúp các em học sinh
có hứng thú trong học tập, nâng cao chất lượng giải toán có lời văn, tôi cải tiến
phương pháp dạy toán có lời văn qua các biện pháp được trình bày dưới đây:
III. CÁC BIỆN PHÁP THỰC HIỆN
1. Điều tra và phân loại học sinh yếu kém ở lớp và có biện pháp giúp đỡ
Sau đợt khảo sát chất lượng đầu năm, đối với học sinh yếu kém trong môn
Toán, tôi tiến hành phân loại từng em. Đối với những em kém loại toán giải có lời
văn. Các em thường sợ loại toán này. Các em không biết giải, thường trả lời sai, làm
tính không đúng, tôi có kế hoạch kèm cặp, hướng dẫn phương pháp giải toán kịp
thời cho từng em. Tôi luôn quan tâm động viên các em chăm học, tích cực làm bài
để các em tự tin vào khả năng của mình để suy nghĩ, tìm cách giải đúng.
Trong các giờ lên lớp, tôi luôn động viên các em đọc đề kỹ, phân tích đề suy
nghĩ tìm ra mối quan hệ giữa dữ kiện đã cho và dữ kiện phải tìm bỏ qua những chi
tiết thứ yếu, những chi tiết không cần thiết mà tập trung vào những chi tiết chủ yếu
bản chất để tìm ra cách giải. Tôi dành nhiều thời gian hơn trong việc kiểm tra bài
làm của các em này trên lớp, thường xuyên chấm, chữa trực tiếp với học sinh để
củng cố kiến thức. Tuyên dương khen thưởng kịp thời bằng điểm số nếu các em có
cố gắng để các em phấn khởi học tập, xoá dần đi ấn tượng sợ giải toán.
Vào buổi học thứ hai (buổi chiều), tôi yêu cầu các em làm lại bài toán vừa giải
ở buổi thứ nhất (buổi sáng) để các em nắm vững cách giải, lần sau gặp lại loại bài
Trường Tiểu học Đạo Thạnh A

Trang 5

Sáng kiến kinh nghiệm

Biện pháp giúp học sinh lớp Ba học tốt giải toán có lời văn

như thế là có thể làm được ngay. Tôi còn yêu cầu phụ huynh kết hợp chặt chẽ với
giáo viên, có trách nhiệm hướng dẫn con em học ở nhà, giúp các em ôn lại vững
kiến thức, làm lại thuần thục các bài tập trên lớp. Ngoài ra tôi còn tổ chức đôi bạn
học tập, gồm 01 em giỏi toán kèm 01 em yếu môn toán đồng thời duy trì thường
xuyên nề nếp truy bài đầu giờ. Nếu bạn giải sai thì hướng dẫn giải lại cho bạn nắm
được phương pháp giải toán.
2. Họp phụ huynh  Thống nhất biện pháp giáo dục.
Chúng ta đều biết học sinh tiểu học nói chung và học sinh lớp 3 nói riêng đến
trường phụ thuộc hoàn toàn vào sự quan tâm, nhắc nhở của cha mẹ và thầy cô. Các
em chưa có ý thức tự giác học tập, chính vì vậy giáo dục ý thức tích cực học tập cho
các em là một yếu tố không kém phần quan trọng giúp các em học tốt hơn.
Trong một lớp học, lực học của các em không đồng đều, ý thức học của nhiều
em chưa cao. Để giúp cho phụ huynh hướng dẫn học sinh học môn Toán ở nhà đúng
phương pháp, tôi đã mạnh dạn trao đổi với phụ huynh học sinh về những học sinh
còn yếu môn Toán và những yêu cầu cần thiết giúp các em học tập như: Mua sắm
đầy đủ sách vở, đồ dùng  cách hướng dẫn các em tự học ở nhà, dành thời gian nhắc
nhở, quan tâm cho các em học tập.Rất mừng là đa số phụ huynh đều nhiệt liệt
hoan nghênh biện pháp trên vì lâu nay các phụ huynh còn đang vướng mắc nhiều về
cách dạy học cho các em  Sách giáo khoa mới còn nhiều kí hiệu, các lệnh, yêu cầu
của sách, phụ huynh chưa rõ yêu cầu bài tập
Tuy nhiên, cuộc họp phụ huynh lần này vẫn còn một số gia đình vắng mặt do
việc mưu sinh, do chưa thấy hết được tầm quan trọng của việc học, và do điều kiện
gia đình còn nhiều khó khăn nên phó mặc việc học của con cái cho giáo viên, cho
nhà trường. Đối với những phụ huynh vắng mặt này, tôi tìm cách gặp gỡ, trao đổi tại
nhà.
3. Chuẩn bị điều kiện cho việc giải toán
Để giúp cho học sinh có kĩ năng thành thạo trong việc giải toán thì chúng ta
không chỉ hướng dẫn học sinh trong giờ toán mà một yếu tố không kém phần quan
trong đó là luyện kĩ năng nói trong giờ Tiếng việt.
Chúng ta đã biết học sinh lớp 3, đặc biệt là một số em học lực trung bình, yếu
còn thụ động, rụt rè trong giao tiếp. Chính vì vậy , để các em mạnh dạn tự tin khi
Trường Tiểu học Đạo Thạnh A

Trang 6

Sáng kiến kinh nghiệm

Biện pháp giúp học sinh lớp Ba học tốt giải toán có lời văn

phát biểu, trả lời người tôi luôn luôn gần gũi, khuyến khích các em giao tiếp, tổ chức
các trò chơi học tập, được trao đổi, luyện nói nhiều trong các giờ Tiếng Việt giúp
các em có vốn từ phong phú; trong các tiết học các em có thể nhận xét và trả lời tự
nhiên, nhanh nhẹn mà không rụt rè, tự ti. Bên cạnh đó, tôi chú ý nhiều đến kĩ năng
đọc cho học sinh: Đọc nhanh, đúng, tốc độ, ngắt nghỉ đúng chỗ giúp học sinh có kĩ
năng nghe, hiểu được những yêu cầu mà các bài tập nêu ra.
Tóm lại: Để giúp học sinh giải toán có lời văn thành thạo, tôi luôn luôn chú ý
rèn luyện kĩ năng nghe, nói, đọc, viết cho các học sinh trong các giờ học Tiếng Việt,
bởi vì học sinh đọc thông, viết thạo là yếu tố đòn bẩy giúp học sinh hiểu rõ đề và
tìm cách giải toán một cách thành thạo.
4. Ôn tập kĩ năng giải toán đơn các em đã học ở lớp lớp một, hai và kĩ năng giải
toán đơn ở lớp 3
Việc giải các bài toán hợp được quy về việc giải nhiều bài toán đơn. Vì thế,
không nên coi nhẹ các bài toán đơn, cho rằng chúng quá dễ, chẳng có gì mà phải chú
ý. Thực ra không phải vậy, trong môn Toán tiểu học các bài toán đơn có ý nghĩa cực
kì quan trọng. Nhiều khái niệm toán học quan trọng được hình thành qua việc giải
các bài toán đơn cụ thể. Chỉ có trên cơ sở nắm chắc cách giải các bài toán đơn học
sinh mới thực sự hiểu được ý nghĩa của các phép tính, đồng thời học sinh mới có thể
giải được các bài toán hợp đa dạng sau này.. Giải toán không chỉ là nhớ mẫu rồi áp
dụng, mà đòi hỏi phải nắm chắc khái niệm, nắm chắc ý nghĩa của phép tính, đòi hỏi
khả năng độc lập suy luận và kĩ năng tính toán thông thạo của học sinh.
Để giúp học sinh giải các bài toán đơn và các bài toán hợp ở lớp 3 có hiệu
quả, vào đầu năm học trong tuần ôn tập đầu năm, tôi chú ý ôn tập cho các em các
bước giải toán đơn đã học ở lớp một, lớp hai để làm tiền đề cho việc giải các bài
toán đơn và các bài toán hợp sau này. Tôi hướng dẫn các em nắm vững 4 bước khi
giải toán đơn như sau:
Bước 1: Dạy học sinh đọc và hiểu yêu cầu đề bài
Khả năng giải toán có lời văn liên quan đến khả năng đọc hiểu, vì vậy tôi cho học
sinh đọc đề bài nhiều lần. Đầu tiên tôi hướng dẫn học sinh đọc thật chậm, thật kĩ đề
bài (từ đọc thành tiếng tới đọc thầm) gần như nhớ được các số liệu đề bài đã cho,
suy nghĩ về những điều đã cho của đề toán, chú ý tìm mối quan hệ giữa các đã cho
Trường Tiểu học Đạo Thạnh A

Trang 7

Sáng kiến kinh nghiệm

Biện pháp giúp học sinh lớp Ba học tốt giải toán có lời văn

và cái phải tìm. Chớ vội tính toán khi chưa đọc kĩ đề. Ở bước này, tôi thường đưa ra
hai câu hỏi để kiểm tra việc đọc hiểu của học sinh:
- Bài toán cho biết gì ?
- Bài toán hỏi gì ?
Nếu trong bài toán có từ nào mà học sinh chưa hiểu rõ thì tôi hướng dẫn cho học
sinh hiểu được ý nghĩa của từ đó ở trong bài toán đang làm.
Thí dụ : Lan hái được 24 bông hoa, Liên hái được nhiều hơn Lan 16 bông hoa. Hỏi
Liên hái được bao nhiêu bông hoa?
Để giải được bài toán này, học sinh cần phải đọc nhiều lần (từ đọc thành tiếng
tới đọc thầm) tìm được mối liên hệ giữa cái đã cho và cái phải tìm. Hướng dẫn học
sinh suy nghĩ giải toán thông qua các câu hỏi gợi ý như:
+ Bài toán cho biết gì? (Lan hái 24 bông hoa)
+ Bài toán còn cho biết gì nữa? ( Liên hái nhiều hơn Lan 16 bông hoa)
+ Bài toán hỏi gì? (Liên hái được bao nhiêu bông hoa?)
Ở đây, tôi hướng dẫn học sinh chú ý đến điều kiện thứ hai : Liên hái nhiều
hơn Lan 16 bông hoa. Đây là điều kiện quan trọng để tìm ra phép tính của bài toán.
Bước 2: Hướng dẫn học sinh phân tích đề toán loại bỏ những không cần thiết
và tóm tắt đề toán để chọn phép tính đúng
Sau khi đã thực hiện tốt bước 1, tôi hướng dẫn học sinh cách loại bỏ những từ
không cần thiết, chỉ để lại những điều kiện quan trọng bằng cách viết lại đề bài trên
bảng phụ và gạch chân các điều kiện quan trọng. Trong quá trình giảng, tôi nêu câu
hỏi để học sinh biết đề bài yêu cầu làm gì, để học sinh xác định được đích đến. Thiết
lập mối quan hệ giữa cái đã cho và cái phải tìm. Để giúp học sinh hiểu rõ nội dung
đề toán chắc chắn, cần cho học sinh hiểu rõ một số từ chìa khoá quan trọng nói lên
những điều kiện toán học như:  ít hơn,  nhiều hơn, tất cả cố gắng tóm tắt
nội dung bài toán bằng cách dùng đồ dùng trực quan hoặc các mô hình, hình vẽ, sơ
đồ,  để giải thích về các điều kiện của bài toán, về ý nghĩa của phép tính, về số
phải tìm trong bài toán.
Thí dụ 1:Hà có 34 hòn bi, Hồng có nhiều hơn Hà 8 hòn bi. Hỏi Hồng có mấy hòn
bi ?
Tôi gach chân những điều kiện quan trọng (đã minh hoạ ở trên), hướng dẫn
Trường Tiểu học Đạo Thạnh A

Trang 8

Sáng kiến kinh nghiệm

Biện pháp giúp học sinh lớp Ba học tốt giải toán có lời văn

học sinh hiểu được ý nghĩa của phép tính bằng cách dựa vào điều kiện của bài toán
tóm tắt bài toán:
Hà:

34 hòn bi
8 hòn bi

Hồng:
? hòn bi

để giải thích cho học sinh rằng Hồng nhiều hơn Hà 8 hòn bi tức là: số hòn bi của
Hồng bằng số hòn bi của Hà, ngoài ra cò thêm 8 hòn bi nữa . Từ đó, muốn giải bài
toán Hà có 34 hòn bi, Hồng có nhiều hơn Hà 8 hòn bi. Hỏi Hồng có mấy hòn bi?
cần phải thêm 8 vào 34; do đó phải dùng phép cộng: 34 + 8, để giải bài toán.
Thí dụ 2: Hà có 24 hòn bi, Hà có ít hơn Hồng 7 hòn bi. Hỏi Hồng có mấy hòn bi?
Tôi hướng dẫn học sinh hiểu được ý nghĩa của phép tính bằng cách dựa vào
điều kiện của bài toán tóm tắt bằng sơ đồ đoạn thẳng:
24 hòn bi
Hà:

7 hòn bi

Hồng:
? hòn bi
để giải thích cho học sinh rằng Hà có 24 hòn bi  tức là: Hồng có nhiều hơn Hà 7
hòn bi . Từ đó, muốn giải bài toán Hà có 24 hòn bi, Hà có ít hơn Hồng 7 hòn bi.
Hỏi Hồng có mấy hòn bi? ta phải lấy 24 cộng thêm với 7
Mục đích tôi nêu hai thí dụ trên để cho thấy không nên chỉ dạy học sinh chú ý
đến từ chìa khoá quan trọng là ít hơn thực hiện phép tính trừ, nhiều hơn thực
hiện phép tính cộng, tất cả thực hiện phép tính cộng, một cách máy móc, không
chú ý hướng dẫn học sinh phân tích điều kiện của bài toán, mối quan hệ giữa điều
kiện và câu hỏi thì hoàn toàn sai lầm. Làm như vậy vô tình dẫn đến việc học sinh
học toán không đúng phương pháp, tìm không đúng phép tính, ảnh hưởng đến việc
học toán có lời văn ở lớp ba và các lớp trên.
Tôi xin nêu một thí dụ khác:
Trong vườn có 12 cây chanh, mẹ trồng thêm 9 cây chanh nữa. Hỏi trong vườn
có tất cả bao nhiêu cây chanh ?
Nếu chỉ hướng dẫn học sinh câu hỏi có từ chìa khoá tất cả thực hiện phép
tính cộng thì tìm được phép tính đúng.
Nhưng đối với bài toán tôi nêu dưới đây :
Trường Tiểu học Đạo Thạnh A

Trang 9

Sáng kiến kinh nghiệm

Biện pháp giúp học sinh lớp Ba học tốt giải toán có lời văn

Có một số`lít dầu đựng trong 9 can, mỗi can chứa 8l. Hỏi có tất cả bao nhiêu
lít dầu?
Học sinh chỉ chú ý đến từ chìa khoá quan trọng tất cả thực hiện phép tính
cộng thì hoàn toàn sai mà phải thực hiện phép tính nhân.
Bước 3: Hướng dẫn học sinh đặt câu lời giải thích hợp
Các câu lời giải nhằm giải thích ý nghĩa cho kết quả phép tính tương ứng. Tôi
lưu ý học sinh là nên dựa vào câu hỏi của bài toán mà đặt lời giải. Tuỳ từng đối
tượng học sinh mà tôi lựa chọn các cách hướng dẫn sau:
Thí dụ: Lớp Ba1 có 34 học sinh, lớp Ba 2 nhiều hơn lớp Ba1 2 học sinh. Hỏi
lớp Ba2 có bao nhiêu học sinh ?
Cách 1: (Được áp dụng nhiều nhất và dễ hiểu nhất): tôi hướng dẫn học sinh
sửa câu hỏi của bài toán một chút bằng cách bỏ bớt từ đầu hỏi và từ mấy, bao
nhiêu thay bằng từ số rồi thêm từ là để có câu lời giải:
Lớp Ba2 có số học sinh là:
Cách 2: Tôi hướng dẫn học sinh thay từ mấy, bao nhiêu bằng từ số và
bỏ đi từ hỏi để được câu lời giải như sau :
Số học sinh lớp Ba2 có là:
Tóm lại: Tuỳ từng đối tượng, từng trình độ học sinh mà hướng dẫn các em
cách lựa chọn, đặt câu lời giải cho phù hợp. Trong một bài toán, học sinh có thể có
nhiều cách đặt khác nhau như 2 cách trên.
Bước 4: Trình bày bài giải:
Thực hiện các phép tính theo trình tự đã thiết lập để viết bài giải. Như chúng
ta đã biết, các dạng toán có lời văn học sinh đã phải tự viết câu lời giải, phép tính,
đáp số. Chính vì vậy, việc hướng dẫn học sinh trình bày bài giải sao cho khoa học,
đẹp mắt cũng là yêu cầu lớn trong quá trình dạy học. Tôi hướng dẫn các em lại cách
trình bày một bài giải đã học ở lớp hai theo hướng dẫn, quy định.
Thí dụ: Chị đọc 38 trang sách, chị đọc em đọc 21 trang sách. Hỏi chị và em
đọc được bao nhiêu trang sách?
Tóm tắt :

38 trang

Chị:

trang ?

Em:

21 trang
Trường Tiểu học Đạo Thạnh A

Trang10

Sáng kiến kinh nghiệm

Biện pháp giúp học sinh lớp Ba học tốt giải toán có lời văn

Bài giải
Số trang sách em và chị đọc được là:
38 + 21 = 59 ( trang)
Đáp số: 59 trang sách.
Các bài toán đơn ở lớp ba như :
- Tìm một trong các phần bằng nhau của một số
- Gấp một số lên nhiều lân
- Giảm đi một số lần
- So sánh số lớn gấp mấy lần số bé
- So sánh số bé bằng một phần mấy số lớn.
Tôi hướng dẫn học sinh thực hiện như các bước giải toán có lời văn theo 4
bước mà tôi đã hướng dẫn, ôn tập cho các em vào đầu năm học.
Thí dụ: Khi dạy bài : Tìm một trong các phần bằng nhau của một số
Xét bài toán: Chị có 12 cái kẹo, chị cho em

1
3

số kẹo đó. Hỏi chị cho em

mấy cái kẹo? tôi hướng dẫn học sinh giải toán theo 4 bước và thao tác trên đồ dùng
trực quan như sau:
Bước 1: Dạy học sinh đọc và hiểu yêu cầu đề bài
Để giải được bài toán này, học sinh cần phải đọc nhiều lần (từ đọc thành tiếng
tới đọc thầm) tìm được mối liên hệ giữa cái đã cho và cái phải tìm. Hướng dẫn học
sinh suy nghĩ giải toán bằng cách chuyển đàm thoại : thầy hỏi, trò trả lời sang hình
thức thông qua các câu hỏi gợi ý và yêu cầu cả lớp sử dụng viết chì gạch chân cái đã
cho và cái phải tìm để đảm bảo rằng tất cả các em đều hoạt động, em nào không
thực hiện tôi nhắc nhở:
+ Bài toán cho biết gì? ( học sinh gạch chân: Chị có 12 cái kẹo)
+ Bài toán còn cho biết gì nữa? (học sinh gạch chân: chị cho em

1
3

số kẹo đó)

+ Bài toán hỏi gì? (học sinh gạch chân: Chị cho em mấy cái kẹo? )
Ở đây, tôi hướng dẫn học sinh chú ý đến điều kiện thứ hai : chị cho em

1
3

số

kẹo đó. Đây là điều kiện quan trọng để tìm ra phép tính của bài toán.
Bước 2: Hướng dẫn học sinh phân tích đề toán loại bỏ những không cần thiết
và tóm tắt đề toán để chọn phép tính đúng
Trường Tiểu học Đạo Thạnh A

Trang11

Sáng kiến kinh nghiệm

Biện pháp giúp học sinh lớp Ba học tốt giải toán có lời văn

Tôi hướng dẫn học sinh tóm tắt nội dung bài toán bằng cách yêu cầu cả lớp
thao tác trên đồ dùng trực quan nhằm giúp các em hiểu ý nghĩa của bài toán, đồng
thời khi được làm việc trên đồ dùng trực quan các em sẽ nhớ lâu hơn:
- Giáo viên: Làm thế nào để tìm

1
3

của 12 cái kẹo? Tôi yêu cầu cả lớp thực hiện.

- Học sinh: Lấy 12 cái kẹo chia thành 3 phần bằng nhau.
- Giáo viên: Mỗi phần đó là bao nhiêu số kẹo ? Hãy viết vào bảng con.
- Học sinh: Viết

1
3

số kẹo.

- Giáo viên : tóm tắt đề toán bằng sơ đồ minh họa như trong sách giáo khoa:
12 cái kẹo
? cái kẹo

để giải thích về các điều kiện của bài toán, về ý nghĩa của phép tính, về số phải tìm
trong bài toán.
- Giáo viên : 12 cái kẹo chia thành 3 phần bằng nhau. Vậy muốn tìm

1
3

số kẹo thì

làm như thế nào ? Hãy viết phép tính vào bảng con.
- Học sinh : Lấy 12 : 3 = 4 (cái kẹo)
Bước 3: Hướng dẫn học sinh đặt câu lời giải thích hợp
Khi học sinh viết phép tính xong, tôi yêu cầu học sinh dựa vào câu hỏi của bài
toán để viết câu lời giải của phép tính. Nhờ ôn tập, củng cố cách đặt lời giải của
phép tính, nên tất cả học sinh đều viết đúng câu lời giải:
Chị cho em số cái kẹo là:
Hoặc :  Số cái kẹo chị cho em là:
Bước 4: Trình bày bài giải:
Không cần hướng dẫn, học sinh lớp tôi trình bày tóm tắt, biết cách trình bày
bài giải đúng, đẹp:
Tóm tắt:
12 cái kẹo
? cái kẹo

Bài giải
Chị cho em số cái kẹo là:
Trường Tiểu học Đạo Thạnh A

Trang12

Sáng kiến kinh nghiệm

Biện pháp giúp học sinh lớp Ba học tốt giải toán có lời văn

12 : 3 = 4 (cái kẹo)
Đáp số : 4 cái kẹo.
5. Phương pháp chung giải các bài toán hợp bằng hai phép tính ở lớp 3
Giải toán là hoạt động trí tuệ khó khăn, phức tạp, hình thành kĩ năng giải
toán khó hơn nhiều so với kĩ xảo tính, vì các bài toán là sự kết hợp đa dạng nhiều
khái niệm, nhiều quan hệ toán học, nhất là các bài toán hợp. Giải toán không chỉ là
nhớ mẫu rồi áp dụng, mà đòi hỏi nắm chắc khái niệm, quan hệ toán học, nắm chắc ý
nghĩa các phép tính, đòi hỏi kĩ năng độc lập suy luận và kĩ năng tính toán thông thạo
của học sinh. Nhờ ôn tập cách giải một bài toán đơn ở lớp một, lớp hai vào đầu năm
học và học đúng phương pháp cách giải các bài toán đơn ở lớp ba nên học sinh tôi
đã nắm vững các giải các bài toán đơn theo 4 bước tạo tiền đề cho việc giải các bài
toán hợp ở lớp 3. Tuy nhiên, để việc giải các bài toán hợp ở lớp 3 có hiệu quả cao,
tôi hướng dẫn học sinh giải theo 5 bước. Phương pháp giải các bài toán hợp có điểm
giống với giải các bài toán đơn ở lớp một và lớp hai và ở lớp ba đầu năm học, nhưng
các bước có một số điểm khác. Để giúp học sinh thực hiện hoạt động trên có kết
quả, cần làm cho các em nắm được các bước khi giải toán, như sau :
Bước 1: Tìm hiểu kĩ đề bài
Trước hết cần đọc cẩn thận đề toán, suy nghĩ về những điều đã cho của đề
toán, đặc biệt chú ý đến câu hỏi của bài toán. Chớ vội tính toán khi chưa đọc kĩ đề.
Ở bước này tôi thường đưa hai câu hỏi : Bài toán cho biết gì? Bài toán hỏi cái gì ?
Thực hiện quy trình như giải các bài toán đơn.
Bước 2 : Tóm tắt đề toán
Thiết lập mối quan hệ giữa các số đã cho và cái phải tìm, cố gắng tóm tắt nội
dung bài toán bằng cách dùng ngôn ngữ, kí hiệu ngắn gọn để ghi tóm tắt các điều
kiện, hoặc minh họa các điều kiện này bằng sơ đồ, hình vẽ.
Bước 3: Lập kế hoạch giải toán
Suy nghĩ xem để trả lời câu hỏi của bài toán, cần biết gì, phải thực hiện phép
tính gì ? Suy nghĩ xem từ các số đã cho và điều kiện của bài toán, có thể biết gì, có
thể tính gì, phép tính đó có thể giúp trả lời câu hỏi của bài toán không ? Ở bước này,
đòi hỏi học sinh cần phải có kĩ năng phân tích, tổng hợp để thiết lập trình tự giải
Trường Tiểu học Đạo Thạnh A

Trang13

Sáng kiến kinh nghiệm

Biện pháp giúp học sinh lớp Ba học tốt giải toán có lời văn

toán có kết quả chính xác. Đây là bước khó khăn đối với các em. Để giúp các em
thực hiện có hiệu quả bước này, tôi suy nghĩ và tìm ra cách hướng dẫn học sinh thực
hiện tốt việc lập kế hoạch giải toán ở phần ví dụ dẫn chứng.
Bước 4: Thực hiện kế hoạch giải
Thực hiện các phép tính theo trình tự đã thiết lập để viết bài giải mà các em
đã được hướng dẫn, ôn tập trong giải toán đơn ở đầu năm.
Bước 5: Kiểm tra lời giải, đánh giá cách giải, tìm cách giải mới (nếu có)
Sau khi làm bài xong, cần kiểm tra mỗi bước giải cần xem đã tính đúng chưa,
viết câu lời giải đã hợp lí chưa ? Giải xong bài toán phải thử xem đáp số tìm ra có trả
lời đúng câu hỏi của bài toán, có phù hợp với điều kiện của bài toán không ? Cách
giải này hay chưa? Còn cách giải nào khác hay hơn không? (nếu có)
Sau đây là ví dụ minh họa hướng dẫn học sinh giải bài toán hợp theo 5 bước:
THÍ DỤ 1
Xét bài toán trang 50, sách giáo khoa: Anh có 15 tấm bưu ảnh, em có ít hơn em 7
tấm bưu ảnh. Hỏi cả hai anh em có bao nhiêu tấm bưu ảnh ?
Bước 1: Tìm hiểu kĩ đề bài
Cần cho học sinh đọc kĩ đề toán giúp học sinh hiểu chắc chắn một số từ khoá
quan trọng nói lên những tình huống toán học. Nếu trong bài toán có từ nào mà học
sinh chưa hiểu rõ thì tôi hướng dẫn cho học sinh hiểu được ý nghĩa và nội dung của
từ đó ở trong bài toán đang làm, sau đó giúp học sinh xác định cái đã cho, cái phải
tìm bằng cách đăt câu hỏi đàm thoại: Bài toán cho gì? Bài toán hỏi gì?
Ở đây bài toán cho 2 điều:
1) Anh có 15 tấm bưu ảnh.
2) Em có ít hơn em 7 tấm bưu ảnh.
Bài toán hỏi : Hỏi cả hai anh em có bao nhiêu tấm bưu ảnh ?
Ở đây tôi hướng dẫn học sinh chú ý đến điều kiện thứ hai : Em có ít hơn em
7 tấm bưu ảnh để tìm số tấm bưu ảnh của em.
Ngoài ra, để kiểm soát được học sinh có làm việc hay không sau khi 1,2 em
đọc đề toán tôi chuyển cách đàm thoại thông thường thầy hỏi  trò trả lời sang hình
thức lệnh làm việc để kiểm soát việc hiểu yêu cầu đề bài của tất cả các học sinh.

Trường Tiểu học Đạo Thạnh A

Trang14

Sáng kiến kinh nghiệm

Biện pháp giúp học sinh lớp Ba học tốt giải toán có lời văn

Nếu em nào không làm việc, tôi sẽ phát hiện ngay. Tôi yêu cầu tất học sinh lấy bút
chì gạch chân cái đã cho và cái phải tìm.
Bước 2: Tóm tắt đề toán
Tôi luôn chú ý đến việc hướng dẫn học sinh tóm tắt đề toán. Tóm tắt đề toán
có ý nghĩa rất quan trọng giúp học sinh nhìn vào tóm tắt có hiểu được nội dung bài
toán, loại bỏ những từ ngữ không liên quan, dựa vào tóm tắt, hướng dẫn học sinh
tìm ra cách giải:
15 tấm bưu ảnh

Anh:
Em:

7 tấm bưu ảnh ? tấm bưu ảnh

Học sinh có thể vẽ hình như trên để mô tả nội dung bài toán.
Ở đây, đoạn thẳng thứ nhất chỉ số tấm bưu ảnh anh có.
Để mô tả điều kiện thứ hai ta vẽ đoạn thẳng thứ hai ngắn hơn đoạn thẳng thứ
nhất để chỉ số tấm bưu ảnh của em. Đoạn thẳng thứ nhất hơn đoạn thẳng thứ hai cho
biết em ít hơn anh 7 tấm bưu ảnh.
Để mô tả câu hỏi của bài toán, ta vẽ dấu móc ôm lấy cả hai đoạn thẳng anh
và em kèm theo dấu ? ngụ ý phải tìm xem cả hai anh em có tất cả bao nhiêu tấm
bưu ảnh ?
Tuy nhiên, không phải bài toán nào cũng tóm tắt bằng sơ đồ đoạn thẳng. Tùy
vào nội dung bài toán mà các em có thể tóm tắt bằng sơ đồ đoạn thẳng, bằng hình vẽ
tượng trưng, bằng ngôn ngữ, kí hiệu ngắn gọn, với mục đích là làm sao học sinh có
thể nhìn tóm tắt mà nhắc lại đúng đề toán là được. Tùy theo trình độ học sinh thấp
hay cao mà dùng cách tóm tắt mang nhiều hay ít tính trực quan. Tôi luôn quan tâm
đến việc dựa vào tóm tắt đề toán để hướng dẫn học sinh suy nghĩ tìm cách giải.
Thí dụ :
Đối với bài toán Anh có 15 tấm bưu ảnh, em có ít hơn em 7 tấm bưu ảnh.
Hỏi cả hai anh em có bao nhiêu tấm bưu ảnh ?
Tôi có thể hướng dẫn học sinh tóm tắt bằng ngôn ngữ, kí hiệu ngắn gọn như sau:
Anh

: 15 tấm bưu ảnh

Em

: ít hơn anh 7 tấm bưu ảnh

Cả hai anh em : ? tấm bưu ảnh
Trường Tiểu học Đạo Thạnh A

Trang15

Sáng kiến kinh nghiệm

Hoặc:

Biện pháp giúp học sinh lớp Ba học tốt giải toán có lời văn

? tấm bưu ảnh

Anh : 15 tấm bưu ảnh
Em : ít hơn anh 7 tấm bưu ảnh

Bước 3: Lập kế hoạch giải toán
Suy nghĩ xem để trả lời câu hỏi của bài toán, cần biết gì, phải thực hiện phép
tính gì ? Suy nghĩ xem từ các số đã cho và điều kiện của bài toán, có thể biết gì, có
thể tính gì, phép tính đó có thể giúp trả lời câu hỏi của bài toán không ?
Trên cơ sở đó, tôi hướng dẫn HS suy nghĩ để thiết lập trình tự giải bài toán
theo các bước như sau:
1) Bài toán hỏi gì ? (Hỏi cả hai anh em có bao nhiêu tấm bưu ảnh ?)
2) Muốn tìm cả hai anh em có bao nhiêu tấm bưu ảnh ta làm như thế nào ?
(Lấy số tấm bưu ảnh của anh cộng với số tấm bưu ảnh của em).
3) Số tấm bưu ảnh của anh biết chưa ? (Biết rồi)
4) Số tấm bưu ảnh của em biết chưa ? (Chưa biết)
5) Muốn tìm số tấm bưu ảnh của em, ta làm thế nào ? (Lấy số tấm bưu ảnh
của anh trừ số tấm bưu ảnh của em ít hơn anh)
Tôi thường hướng dẫn học sinh diễn tả quá trình suy nghĩ trên bằng sơ đồ:
Hai anh em
Suy nghĩ

Anh + Em

Giải

Anh - 7
Ở sơ đồ trên có hai dấu bằng viết dọc:
- Dấu bằng thứ nhất chỉ rõ cách tính số tấm bưu ảnh của cả hai anh em.
- Dấu bằng thứ hai chỉ rõ cách tính số tấm bưu ảnh của em.
Ở bước này, để khắc phục tình trạng chỉ một số em làm việc (trả lời câu hỏi
của giáo viên), tôi chú ý tổ chức cho cả lớp làm việc bằng các lệnh, yêu cầu cả lớp
thực hiện vào vở nháp, nếu em nào không thực hiện là tôi biết ngay và nhẹ nhàng
nhắc nhở các em thực hiện, còn em nào không biết, tôi hướng dẫn, giúp các em tìm
hiểu bài.
Tôi xin nêu một ví dụ khác khi hướng dẫn học sinh suy nghĩ tìm cách giải một
bài toán trang 80 sách giáo khoa: Mẹ hái được 80 quả táo, chị hái được 35 quả táo.

Trường Tiểu học Đạo Thạnh A

Trang16

Sáng kiến kinh nghiệm

Biện pháp giúp học sinh lớp Ba học tốt giải toán có lời văn

Số táo cả của mẹ và chị được xếp vào 5 hộp. Hỏi mỗi hộp có bao nhiêu quả táo?
Tôi thường hướng dẫn cho tất cả học sinh đều tham gia vào hoạt động học tập như
sau:
- Bài toán hỏi gì ? (Hỏi mỗi hộp có bao nhiêu quả táo?)
- Hãy viết cách tính số quả táo mỗi hộp có! (học sinh ghi):
mỗi hộp
Số quả táo của mẹ và chị : số hộp
- Số quả táo của mẹ và chị biết chưa ? (chưa biết)
- Hãy viết cách tính Số quả táo của mẹ và chị! (Học sinh ghi tiếp)
Số quả táo của mẹ và chị
Số quả táo của mẹ + số quả táo của chị
- Số hộp biết chưa ? (Biết rồi)
để có sơ đồ :
mỗi hộp
Số quả táo của mẹ và chị : số hộp
Số quả táo của mẹ + số quả táo của chị
Thực hiện như thế, học sinh nào không chịu suy nghĩ (lập sơ đồ) là tôi biết
ngay để nhắc nhở, học sinh nào cố gắng suy nghĩ (lập sơ đồ) nhưng lúng túng, tôi có
thể phát hiện được để giúp đỡ nhằm rèn cho tất cả học sinh tích cực làm việc, có kĩ
năng suy nghĩ độc lập giải bài toán theo 5 bước đạt hiệu quả cao.
Bước 4 : Thực hiện kế hoạch giải
Học sinh đã được hướng dẫn ôn tập về cách trình bày bài giải vào đầu năm
học, nhưng tôi cũng thường xuyên nhắc nhở các em cách trình bày cho thật đẹp, viết
chữ rõ ràng :
Đầu tiên là tên bài (Viết sát lề bên trái có gạch chân), tiếp đó ghi tóm tắt, sau
gần tóm tắt là trình bày bài giải. Từ: Bài giải ghi ở giữa trang vở (có gạch chân),
câu lời giải ghi cách lề khoảng 2 ô tập, chữ ở đầu câu viết hoa, ở cuối câu có dấu hai
chấm (:), phép tính viết lùi vào so với lời giải 2 ô tập, cuối phép tính là đơn vị tính
được viết trong dấu ngoặc đơn. Phần đáp số ghi sang phần vở bên phải và dấu hai
chấm rồi mới viết kết quả và đơn vị tính (không phải viết dấu ngoặc đơn nữa).

Trường Tiểu học Đạo Thạnh A

Trang17

Sáng kiến kinh nghiệm

Biện pháp giúp học sinh lớp Ba học tốt giải toán có lời văn

Trong mọi trường hợp, tôi luôn luôn phải dùng thước để gạch chân và liên tục nhắc
học
sinh tạo cho các em bỏ thói quen xấu: gạch bằng tay.
Học sinh dựa vào bước 3, ta đi ngược từ (5) lên (1) để thực hiện các phép tính
và viết bài giải:
Bài giải
Số tấm bưu ảnh của em có là:
15 - 7 = 8 (tấm bưu ảnh)
Số tấm bưu ảnh của cả hai an hem có tất cả là:
15 + 8= 23 (tấm bưu ảnh)
Đáp số : 23 tấm bưu ảnh.
Bước 5: Kiểm tra lời giải và đánh giá cách giải
Bước này rất quan trọng vì bài giải thực hiện đúng phương pháp nhưng kết quả
sai vẫn không có điểm. Vì thế , tôi thường giáo dục học sinh khi làm bài xong chớ
vội nộp bài mà phải kiểm tra lại kĩ trước khi nộp xem mỗi bước giải cần xem đã tính
đúng chưa, viết câu lời giải đã hợp lí chưa ? Giải xong bài toán phải thử xem đáp số
tìm ra có trả lời đúng câu hỏi của bài toán, có phù hợp với điều kiện của bài toán
không ? Cách giải này hay chưa? Còn cách giải nào khác hay hơn không? (nếu có)
Ví dụ:
- Muốn thử 15 -7 = 8, ta tính 8 + 7 xem có bằng 15 không. (tìm số hạng chưa
biết)
- Muốn thử 15 + 8 = 23 ta tính 8 + 15 xem có bằng 23; hoặc tính 23  8 xem
có bằng 15 không ? hoặc 23  15 có bằng 8 không.
VÍ DỤ 2
Hướng dẫn học sinh giải bài toán sau : Một kho hàng có 80 000 bóng đèn, lần đầu
chuyển đi 38 000 bóng đèn, lần sau chuyển đi 26 000 bóng đèn. Hỏi trong kho còn
lại bao nhiêu bong đèn?. Có thể giải theo 5 bước như sau :
Bước 1: Tìm hiểu kĩ đề bài
Học sinh đọc kĩ đề và xác định cái đã cho và cái phải tìm theo hình thức 1, 2
em đọc bài, cả lớp gạch chân cái đã cho và cái phải tìm.
Trường Tiểu học Đạo Thạnh A

Trang18

Sáng kiến kinh nghiệm

Biện pháp giúp học sinh lớp Ba học tốt giải toán có lời văn

Bước 2 : Tóm tắt đề toán
Học sinh dựa vào cái đã cho và cái phải tìm, có thể tóm tắt đề toán bằng các
cách sau:
Có

: 80 000 bóng đèn

Lần đầu chuyển : 38 000 bóng đèn
Lần sau chuyển : 26 000 bóng đèn
Còn lại

: ? bóng đèn

Hoặc :

Có: 80 000 bóng đèn

Lần đầu: 38 000 bóng Lần sau: 26 000 bóng ? bóng đèn
bóng
Bước 3: Lập kế hoạch giải toán
Tôi hướng dẫn học sinh suy nghĩ tìm cách giải qua thống câu hỏi và yêu cầu
cả lớp thực hiện vào nháp cách tính:
- Bài toán hỏi gì ? (Còn lại bao nhiêu bóng đèn ?)
- Muốn biết còn lại bao nhiêu bóng đèn em làm thế nào ? hãy viết cách tính vào
vở nháp!
-Học sinh viết vào vở nháp cách tính:
Còn lại
Có  chuyển 2 lần
- Số bóng đèn có biết chưa ? (biết rồi)
- Số bóng đèn đã chuyển trong hai lần biết chưa ? (chưa biết).
-Học sinh viết tiếp vào vở nháp cách tính:
chuyển 2 lần
Lần đầu + Lần sau
- Số bóng đèn chuyển ngày đầu biết chưa ? (Biết rồi).
- Số bóng đèn chuyển ngày sau biết chưa ? (Biết rồi).
Tôi hướng dẫn học sinh lập sơ đồ phân tích như sau :
Còn lại
Có  chuyển 2 lần
Ngày đầu + Ngày sau
Bước 4 : Thực hiện kế hoạch giải
Trường Tiểu học Đạo Thạnh A

Trang19

Sáng kiến kinh nghiệm

Biện pháp giúp học sinh lớp Ba học tốt giải toán có lời văn

Tôi hướng dẫn học sinh dựa vào sơ đồ ở bước 3 thực hiện ngược từ dưới lên
trên để trình bày bài giải:
Bài giải
Số bóng đèn cả hai lần chuyển:
38 000 + 26 000 = 64 000 (bóng đèn)
Số bóng đèn còn lại là:
80 000 - 64 000 = 16 000 (bóng đèn)
Đáp số : 16 000 bóng đèn.
Bước 5: Kiểm tra lời giải và đánh giá cách giải
Giải xong bài toán, tôi yêu cầu học sinh phải thử xem đáp số tìm ra có trả lời
đúng câu hỏi của bài toán, có phù hợp với điều kiện của bài toán không ? Còn cách
giải nào khác không? Nhằm phát huy tính tích cực học tập của học sinh.
Ví dụ: Học sinh có thể nêu cách giải khác:
Bài giải
Số bóng đèn còn lại sau khi chuyển lần thứ nhất:
80 000 - 38 000 = 42 000 (bóng đèn)
Số bóng đèn còn lại là:
42 000 - 26 000 = 16 000 (bóng đèn)
Đáp số : 16 000 bóng đèn.
Nhờ thực hiện các giải pháp trên mà học sinh lớp tôi học toán có lời văn rất
tích cực, có kĩ năng phân tích đề toán, tìm lời giải đúng, trình bày bài giải đẹp, có ý
thức kiểm tra lại lời giải và kết quả của phép tính, một số em giỏi còn tìm ra cách
giải khác, chất lượng giải toán có lời văn được nâng cao:
Ví dụ 1: Với đề toán: Một thùng đựng 24l mật ong, lấy ra

1
số lít mật ong
3

đó. Hỏi trong thùng còn lại bao nhiêu lít mật ong?
Không cần hướng dẫn, học sinh lớp tôi thực hiện ngay cách làm như sau:
Tóm tắt
Có

:

24l.

Trường Tiểu học Đạo Thạnh A

Trang20