Hướng dẫn bệnh nhân sử dụng thuốc

Việc sử dụng thuốc chống đông Warfarin (Coumadin®, Zofarin®) hoặc Acenocoumaron (Sintrom®, Mini-sintrom®) hàng ngày rất cần thiết đối với bệnh của bạn. Khi sử dụng thuốc, cần lưu ý 8 điều sau:

1. Tuân thủ đúng chỉ định của bác sỹ

• Uống thuốc đều đặn, đúng liều lượng vào thời điểm cố định trong ngày
• Không được ngưng sử dụng thuốc đột ngột vì bất cứ lý do gì nếu chưa có ý kiến của bác sỹ
• Nếu quên uống thuốc và nhớ ra trong ngày, uống ngay liều thuốc đã quên. Nếu quên uống thuốc và nhớ ra vào ngày hôm sau, chỉ uống thuốc tiếp tục như bình thường, không uống gấp đôi liều để bù cho liều thuốc đã quên
• Đi khám và xét nghiệm máu thường xuyên theo đúng hẹn của bác sỹ.
  

Tuân thủ đúng chỉ định của bác sỹ

Nếu có điều kiện, nên mua máy để tự kiểm tra INR (chỉ số giúp theo dõi tác dụng của thuốc chống đông) bằng que thử tại nhà. Bác sỹ sẽ tư vấn khoảng INR cho phép đối với ông/bà. Liên hệ với bác sỹ ngay nếu chỉ số INR nằm ngoài khoảng cho phép.

3. Chăm sóc răng miệng

Luôn thông báo cho bác sỹ, nha sỹ, dược sỹ là ông/bà đang dùng thuốc chống đông khi khám bệnh, nhổ răng, phẫu thuật hoặc làm bất cứ thủ thuật nhỏ nào. Chăm sóc răng miệng cẩn thận, nên dùng bàn chải mềm và dao cạo râu điện. Nên đi khám nha khoa định kỳ.

Nhiều loại thuốc có thể ảnh hưởng tới tác dụng của thuốc chống đông. Không tự động uống hoặc ngừng bất cứ loại thuốc nào khác khi chưa có ý kiến của bác sỹ, dược sỹ.
Một số thuốc có thể làm tăng tác dụng của thuốc chống đông, tăng nguy cơ chảy máu bao gồm:

• Thuốc kê đơn: Amiodarone (Cordarone®), các loại kháng sinh, Clopidogrel (Plavix®)...
• Thuốc không kê đơn: Paracetamol (Panadol®, Efferalgan®); Ibuprofen, Aspirin và các thuốc giảm đau, chống viêm không steroid khác, Ranitidine (Zantac®)... Một số thuốc có thể làm giảm tác dụng của thuốc chống đông (tăng nguy cơ hình thành cục máu đông) bao gồm: - Thuốc bổ vitamin có thành phần vitamin K

  - Thực phẩm chức năng, thảo dược có chứa vitamin K, dầu cá, Ginkgo, Co-Enzyme Q10, dầu lanh, nhân sâm...

5. Tránh các hoạt động có nguy cơ chảy máu

Tránh các hoạt động có nguy cơ chảy máu chấn thương, ngã, tai nạn, đặc biệt là tai nạn ở vùng đầu. Lập tức đi khám ngay khi bị chấn thương, đặc biệt là tai nạn vùng đầu, và thông báo với nhân viên y tế ông/bà có dùng thuốc chống đông.

6. Đi khám ngay nếu có các dấu hiệu nguy hiểm

Đi khám ngay nếu có các dấu hiệu nguy hiểm sau:

• Chảy máu kéo dài hơn 10 phút mới cầm;
• Chảy máu chân răng;
• Bầm tím dưới da thường xuyên;
• Chu kỳ kinh nguyệt kéo dài và nhiều hơn bình thường;
• Chảy máu mũi;
• Đi đại tiện phân đen sệt hoặc lẫn máu;
• Nôn ra máu;
• Nước tiểu có máu, màu đỏ, nâu hoặc hồng;
• Chóng mặt;
• Rất mệt mỏi;
• Yếu người;
• Đau đầu nghiêm trọng.

Không nên có thai hoặc cho con bú khi đang dùng thuốc chống đông . Nếu muốn có thai, cần phải trao đổi kỹ lưỡng với bác sỹ.

8. Tránh thực phẩm giàu vitamin K như trái bơ, sữa đậu nành, nhân sâm,...

Chế độ ăn uống:

• Không uống nhiều rượu bia (tối đa 2 cốc/ngày). Báo với bác sỹ nếu ông/bà hút thuốc lá hoặc đã bỏ thuốc lá.
• Nên ăn ở mức độ vừa phải thực phẩm chứa nhiều vitamin K bởi Vitamin K có thể làm giảm tác dụng của thuốc chống đông. Cần duy trì ổn định lượng vitamin K ăn vào mỗi ngày để đảm bảo ổn định tác dụng của thuốc.

Thực phẩm giàu vitamin K gồm:

• Trái bơ, sữa đậu nành, nhân sâm
• Các loại rau xanh, củ quả có nhiều màu xanh: Rau dền, cải lá xoăn, rau bó xôi, rau xà lách xanh, ngò tay, rau diếp, rau muống, rau lang, măng tây, cải thảo, súp lơ xanh, đậu bắp, đậu Hà Lan, hành
• Gia vị, rau thơm: Kinh giới, bạc hà, húng tây, húng quế, cần tây, rau mùi.

XEM THÊM:

Dùng thuốc bắt chước theo toa kê bệnh của người khác có thể rất nguy hiểm, thậm chí dẫn đến tử vong. Đây là thói quen khá phổ biến trong cộng đồng. Bạn không bao giờ được dùng thuốc mà không được bác sĩ kê riêng cho cá nhân bạn. Lý do là bệnh trạng mỗi người mỗi khác. Liều lượng của thuốc và thời gian trị liệu được căn cứ trên thể trọng và tình trạng bệnh lý của mỗi bệnh nhân. Vì vậy không nên uống thuốc theo mách bảo, vì tưởng rằng bệnh của họ cũng giống như bệnh của mình.

Việc phải uống nhiều loại thuốc cùng lúc rất dễ gây nhầm lẫn thuốc, đặc biệt ở người cao tuổi. Nhiều trường hợp ngộ độc thuốc phải đi cấp cứu cũng chỉ vì uống nhầm loại thuốc. Vì vậy, bạn cần để ý, ghi nhớ loại thuốc mình đang uống, hình dạng viên thuốc và viên thuốc đó có màu gì? Thuốc nên được đựng trong chai lọ nguyên thủy để tránh nhầm lẫn với các thuốc khác. Uống đúng thuốc mới khỏi được bệnh.

Tuân thủ  “5 đúng” giúp dùng thuốc  hiệu quả và an toàn.

Đúng lúc

Thời điểm uống thuốc là rất quan trọng. Thuốc có thể được uống vào lúc trước ăn, sau ăn hoặc trong khi ăn. Vì mỗi loại thuốc có bản chất khác nhau nên không có quy luật chung về uống thuốc vào lúc nào cho tất cả các loại thuốc. Khi đi khám bệnh được kê đơn thuốc, bác sĩ thường căn dặn bệnh nhân điều này, bệnh nhân cần tuân thủ để thuốc phát huy tối đa hiệu quả. Người bệnh cũng cần đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng xem thời điểm uống thuốc đó vào lúc nào.

Nếu lỡ quên uống thuốc thì không nên uống bù thuốc. Nhiều bệnh nhân tới giờ uống thuốc nhưng lại quên không uống. Đến lần uống sau uống bù 2 liều cộng lại. Điều này rất có hại vì làm cho nồng độ thuốc trong máu tại thời điểm uống thuốc tăng cao, gây nguy hiểm.

Với bệnh nhân phải dùng nhiều loại thuốc, đặc biệt là ở người cao tuổi, mắc nhiều bệnh, để tránh quên thuốc, họ thường uống thuốc cùng một lúc rất dễ gây ra các tương tác bất lợi. Vì vậy, cần hỏi kỹ bác sĩ về thời điểm dùng các loại thuốc và bệnh nhân cần tuân thủ.

Đúng liều

Với hầu hết các thuốc, nếu dùng đúng liều thì đó là thuốc chữa bệnh, còn nếu dùng quá liều đó lại là độc chất. Đúng liều ở đây có nghĩa là phải dùng thuốc theo đúng số lượng đã được chỉ định. Việc dùng thuốc không đúng liều gồm 2 trường hợp: dùng không đủ liều và dùng quá lâu. Cả 2 trường hợp này đều dẫn đến hậu quả không tốt.

Dùng thuốc không đủ liều không chỉ ảnh hưởng đến kết quả điều trị bệnh mà còn gây hại. Ví dụ, sử dụng kháng sinh không đủ liều có thể dẫn đến hiện tượng nhờn thuốc, kháng thuốc. Còn dùng thuốc quá liều sẽ gây tác hại cho chính sức khỏe của người dùng thuốc, thậm chí có thể gây tử vong. Muốn thay đổi liều lượng phải hỏi ý kiến của bác sĩ trước. Đừng vì mong muốn khỏi bệnh sớm mà tăng liều sử dụng rất có thể sẽ dẫn đến trường hợp nhờn thuốc. Nếu bạn thấy cơ thể mình đã hồi phục và dừng sử dụng thuốc dù chưa hết đơn thuốc của bác sĩ cũng có thể dẫn đến tình trạng tái phát bệnh, khi đó bạn sẽ phải đến bác sĩ thường xuyên hơn.

Đúng cách

Tùy loại, thuốc phải được sử dụng cho đúng cách. Nếu là thuốc viên nén, cần uống thuốc nguyên viên với nước đun sôi để nguội. Một số bệnh nhân dùng ít nước hoặc thậm chí là không dùng nước để uống thuốc mà nuốt khan viên thuốc. Với cách này, thuốc có thể bị vướng, mắc ở thực quản gây tổn thương thực quản. Mặt khác, do không có đủ nước để làm tan thuốc, một số loại thuốc sẽ kết thành sỏi trong cơ thể. Đối với dạng viên nén sủi bọt thì cần hòa tan thuốc hoàn toàn trong nước (pha đúng lượng nước trong tờ hướng dẫn sử dụng hoặc hướng dẫn của bác sĩ, dược sĩ) và uống hết. Ngoài ra còn có loại thuốc phải ngậm dưới lưỡi hoặc có thuốc để hít, để xịt vào mũi hay để dùng bôi ngoài da, để nhỏ vào mắt, để tiêm... bạn đều cần phải lưu ý để sử dụng đúng cách.

Sự tuân thủ (compliance) là mức độ mà một bệnh nhân thực hiện một chế độ điều trị. Đối với thuốc, sự tuân thủ yêu cầu phải nhanh chóng hiểu được đơn thuốc và dùng thuốc theo đơn thuốc về liều dùng, khoảng cách giữa các liều, thời gian điều trị và bất kỳ hướng dẫn đặc biệt nào (ví dụ dùng thuốc khi đói). Bệnh nhân nên được giải thích để thông báo cho bác sĩ nếu tự ý ngừng hoặc thay đổi cách dùng thuốc nhưng bệnh nhân hiếm khi thông báo.

Chỉ có khoảng một nửa số bệnh nhân rời khỏi phòng mạch bác sĩ sẽ dùng theo chỉ dẫn của đơn thuốc. Những lý do phổ biến nhất cho sự không tuân thủ là

• Hiểu sai về lợi ích của việc dùng thuốc

Trẻ em ít tuân thủ chế độ điều trị hơn so với người lớn. Sự tuân thủ là kém nhất ở các bệnh mạn tính cần điều trị phức tạp, lâu dài (ví dụ như bệnh đái tháo đường vị thành niên, hen phế quản). Cha mẹ có thể không hiểu rõ các hướng dẫn theo đơn thuốc và trong vòng 15 phút đã quên đi một nửa thông tin do bác sĩ cung cấp.

Kết quả rõ ràng nhất của sự không tuân thủ là bệnh có thể không đỡ hoặc không hết bệnh. Sự không tuân thủ ước tính sẽ gây ra 125.000 ca tử vong do bệnh tim mạch mỗi năm tại Hoa Kỳ. Nếu bệnh nhân dùng thuốc theo chỉ dẫn thì có thể tránh được đến 23% số lần nhập viện tại nhà điều dưỡng, 10% nhập viện, thăm khám bác sĩ, nhiều xét nghiệm chẩn đoán và nhiều phương pháp điều trị không cần thiết có thể tránh được. Trong một số trường hợp, không tuân thủ có thể làm tình trạng bệnh nặng hơn. Ví dụ, quên một liều hoặc ngừng sớm kháng sinh hoặc thuốc kháng vi-rút có thể dẫn đến các vi khuẩn kháng thuốc.

Dược sĩ và y tá có thể phát hiện và giúp giải quyết các vấn đề về tuân thủ. Ví dụ, một dược sĩ có thể lưu ý rằng một bệnh nhân không nhận được đủ thuốc hoặc rằng một đơn thuốc đang được kê lại quá sớm. Khi xem lại hướng dẫn trong đơn thuốc cho bệnh nhân, dược sĩ hoặc điều dưỡng có phát hiện ra sự hiểu nhầm hoặc sự lo lắng của bệnh nhân và làm giảm bớt các triệu chứng. Bác sĩ có thể thay thế chế độ liều phức tạp hoặc tần suất nhiều hoặc thay thế bằng các thuốc an toàn, hiệu quả, nhưng ít tốn kém hơn. Thông tin giữa tất cả các nhân viên y tế chăm sóc cho bệnh nhân là quan trọng.