Em Trần Thị Thanh Hằng, lớp 8A, trường THCS Bình Thuận [TP Tuyên Quang] nói, trường vừa tổ chức buổi tuyên truyền với chủ đề “Cách sử dụng mạng xã hội lành mạnh cho học sinh”. Qua buổi tuyên truyền này em và các bạn được hướng dẫn cách sử dụng mạng xã hội đúng pháp luật và thuần phong mỹ tục của người Việt Nam; Qua đó, giúp chúng em sử dụng hiệu quả mạng xã hội và bảo vệ chính mình.
Thông qua các buổi tuyên truyền, ngoại khóa, học sinh được trang bị kỹ năng chọn lọc thông tin, sử dụng mạng xã hội để phục vụ nhu cầu học tập, giải trí lành mạnh. Em Hoàng Đức Hưng, lớp 12C1, trường THPT Thái Hòa [Hàm Yên] cho biết, mỗi ngày em thường dành khoảng 2 giờ để vào Facebook và zalo, mạng internet tìm hiểu thông tin hữu ích cho việc học. Em thường lên mạng tra cứu và tham khảo những bài giải toán hay, học thêm tiếng Anh trên mạng.
Học sinh trường Phổ thông Dân tộc nội trú ATK Sơn Dương sử dụng mạng internet hiệu quả
trong việc học tập tại trường.
Các thầy, cô giáo luôn nhắc nhở các em học sinh sử dụng mạng xã hội một cách hiệu quả, nhất là đối với các em học sinh nội trú, bán trú phải xa gia đình. Theo cô giáo Nịnh Thị Lan Hương, Phó Hiệu trưởng trường Phổ thông Dân tộc nội trú THCS Yên Sơn, tại các buổi họp cơ quan, sinh hoạt chào cờ đầu tuần, trường đều nhắc nhở các thầy cô giáo, đặc biệt là thầy cô chủ nhiệm lớp thường xuyên định hướng cho học sinh cần đọc những trang báo điện tử chính thống. Đồng thời, hướng dẫn các em sử dụng mạng xã hội phải cảnh giác với những thông tin xấu, độc, video clip lừa đảo, bịa đặt nói xấu, kích động, lôi kéo học sinh… Khi phát hiện mâu thuẫn cá nhân giữa các em trên mạng, giáo viên nhà trường sẽ gặp gỡ từng học sinh để tư vấn, giải thích để các em có ứng xử đúng mực trên mạng xã hội.
Trường học chỉ quản lý trong phạm vi cho phép, trong thời gian các em trên lớp, còn thời gian ở nhà rất cần có sự quản lý, định hướng của gia đình. Chị Nguyễn Thị Thoa, tổ 10, phường Tân Hà [TP Tuyên Quang] chia sẻ, con trai chị là cháu Nguyễn Hoàng Nam, đang học lớp 10. Chị thường nói chuyện, trao đổi và định hướng cho con nên vào những trang mạng bổ ích cho việc học tập và tìm hiểu thông tin. Ngoài ra, chị chủ động tìm hiểu những trang web phục vụ việc học tập để cùng con tìm hiểu, tạo sự thoải mái, gần gũi và tin tưởng cho con.
Sử dụng mạng xã hội là nhu cầu tất yếu trong xu thế toàn cầu hóa, mong rằng, các phụ huynh, thầy cô giáo luôn đồng hành với học sinh và con em mình trong việc sử dụng mạng xã hội. Từ đó, giúp các em có nhận thức đúng đắn, hành động tích cực khi dùng mạng xã hội, góp phần phục vụ thiết thực cho học tập và cuộc sống.
Với sự phát triển mạnh mẽ của mạng xã hội [MXH] như hiện nay, thì việc học sinh sử dụng trang cá nhân, truy cập internet diễn ra phổ biến và ngày càng tăng. Việc sử dụng trang cá nhân trên MXH đối với nhiều học sinh đã trở thành thói quen, thậm chí gây “nghiện”.
Thực tế cho thấy, nhiều học sinh sử dụng trang mạng cá nhân và MXH để tạo ra hiệu ứng tốt cho quá trình học tập của bản thân như giao lưu, trò chuyện, kết bạn với bạn bè cùng trang lứa, trao đổi kinh nghiệm học tập, chia sẻ kỹ năng sống, khai thác tư liệu phục vụ học tập và học trực tuyến... Các em đã tỏ ra khá thuần thục và có những kỹ năng cơ bản khi sử dụng MXH với mục đích đúng đắn và mang lại hiệu quả thiết thực cho bản thân.
Tuy nhiên, bên cạnh đó, không ít học sinh đã coi MXH, trang facebook cá nhân như một phương tiện để giải trí, giết thời gian, tán ngẫu và thể hiện các hành vi xấu của mình. Trong những năm gần đây, nhiều vụ việc xảy ra ở các nhà trường phổ thông chủ yếu liên quan đến MXH, điển hình như bạo lực học đường. Từ việc quen biết trên mạng, lời qua tiếng lại trên thế giới ảo rồi dẫn đến ẩu đả ngoài thế giới thực. Rồi tình trạng sống ảo, a dua, đua đòi và lối sống thiên về hưởng thụ đã xuất hiện nhiều ở giới trẻ, trong đó, có rất nhiều học sinh.
Nhiều học sinh đã mất đi những kỹ năng cơ bản, như kỹ năng giao tiếp, kỹ năng sử dụng tiếng Việt đúng chuẩn mực, kỹ năng ứng xử. Nguy hiểm hơn, là những hành vi xấu đã và đang ngày càng ăn sâu vào giới trẻ, khiến các em ngày càng lệ thuộc vào thế giới ảo, sống không có định hướng, không mục đích, thậm chí tỏ ra chán cuộc đời thực, không tin vào bản thân...
Nhiều học sinh còn coi MXH là phương tiện, là không gian để chống đối lại bố mẹ, thầy cô khi mình mắc lỗi, bị bố mẹ và thầy cô nhắc nhở. Có những học sinh đã lên trang facebook của mình để chửi thầy cô giáo. Đây là một trong những nguyên nhân khiến cho tình trạng học tập sa sút, vi phạm nội quy, đạo đức bị xuống cấp nghiêm trọng.
Từ thực tế trên, mỗi nhà trường cần có những biện pháp để giáo dục hành vi lệch chuẩn cho học sinh khi sử dụng MXH. Trước hết, cần tuyên truyền, quán triệt và phổ biến đến học sinh lợi ích và tác hại, tính hai mặt của việc sử dụng MXH để mỗi em có những định hướng đúng đắn khi sử dụng. Đồng thời, cần tổ chức các buổi ngoại khóa để tập huấn về kỹ năng sử dụng MXH trong những hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, để mỗi học sinh được trang bị những kỹ năng cần thiết khi bước vào không gian mạng. Cần tăng cường tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo để học sinh có cơ hội hòa mình với cuộc sống sinh động và phong phú, giảm nguy cơ sống ảo và chìm đắm trong thế giới ảo.
Việc giáo dục hành vi lệch chuẩn của học sinh khi sử dụng MXH cần có sự kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường, phụ huynh học sinh và toàn xã hội. Các nhà trường cần tích cực tổ chức các hoạt động văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao để tạo ra một môi trường hoạt động lành mạnh, bổ ích, tạo hứng thú cho học sinh. Đồng thời, cần tổ chức các hoạt động ngoại khóa mang tính chất bổ trợ như kỹ năng sử dụng tiếng Việt trên MXH, kỹ năng bảo vệ mình trên thế giới ảo... Tăng cường tư vấn tâm lý cho học sinh khi gặp những vấn đề trên MXH...
Việc sử dụng đúng mục đích, theo đúng quy định của pháp luật các trang MXH sẽ giúp cho học sinh khai thác hiệu quả tư liệu phục vụ học tập. Nhưng nếu lợi dụng MXH để thực hiện những hành vi xấu, thì MXH sẽ trở thành “con dao hai lưỡi”. Vì vậy, cần thường xuyên giáo dục ý thức sử dụng MXH của học sinh với những kỹ năng cần thiết và hiệu quả.
Mạng xã hội - nhận diện và nguy cơ
Những năm gần đây, cùng với sự phát triển của xã hội, công nghệ thông tin nói chung, internet và các trang mạng xã hội [MXH] nói riêng đã và đang ảnh hưởng rất lớn đến mọi mặt đời sống xã hội và sinh hoạt của con người. Mạng xã hội là một trang web hay nền tảng trực tuyến với nhiều hình thức, tính năng, giúp mọi người dễ dàng kết nối với nhau ở bất cứ nơi nào. Được biết, theo thống kê của Bộ Thông tin và Truyền thông [TT&TT]: Ở Việt Nam hiện ước tính có khoảng 65 triệu người dùng mạng xã hội [MXH], chiếm gần 70% dân số. Facebook, Google, Youtube, Zalo, Viber là các MXH và công cụ tìm kiếm được nhiều người Việt Nam sử dụng hiện nay. Thời gian sử dụng MXH bằng nhiều hình thức của người Việt Nam là khoảng 7 giờ/ngày. Môi trường mạng mang đến cho học sinh nhiều lợi ích về học tập, giải trí, nhưng việc dành nhiều thời gian trên các nền tảng ảo khiến các em phải đối mặt với không ít rủi ro. Giáo dục cho học sinh kỹ năng sống, kỹ năng sử dụng MXH hiệu quả sẽ giúp các em tránh được mặt trái của việc sử dụng MXH.
Nắm bắt được yêu cầu đó, sáng ngày 22/11/2021, Liên đội trường Tiểu học Đô thị Sài Đồng tổ chức buổi Toạ đàm chủ đề “Sử dụng an toàn mạng xã hội” cho đối tượng học sinh khối 4, 5 bằng hình thức trực tuyến với các nội dung phù hợp.
Hình ảnh 1: Toạ đàm chủ đề “Sử dụng an toàn mạng xã hội”
Tại buổi toạ đàm, dưới sự dẫn dắt của giáo viên phụ trách chi đội, các đội viên và nhi đồng khối 4, 5 đã có buổi thảo luận sôi nổi với những câu hỏi phù hợp xung quanh chủ đề “MXH- lợi ích và rủi ro”. Đã có rất nhiều ý kiến cá nhân được trao đổi cởi mở trong buổi toạ đàm, từ đó, mỗi đội viên, nhi đồng đã được bày tỏ quan điểm và nhận thức được thực trạng việc sử dụng, lợi ích và rủi ro mà MXH đem lại.
Hình ảnh 2: “Sử dụng mạng xã hội thế nào cho an toàn?” là câu hỏi được thảo luận sôi nổi trong suốt buổi toạ đàm
Mạng xã hội hoạt động trên nền tảng Internet. Các mạng xã hội mặc dù có tên gọi, một số tính năng hoạt động, cách sử dụng khác nhau nhưng có chung những đặc điểm như sau: - Người dùng phải tạo hồ sơ, có tài khoản riêng. - Nhiều người dùng liên kết với nhau thông qua tên gọi, địa chỉ email, nickname… Các mạng xã hội sẽ kết nối tài khoản người dùng đến các tài khoản cá nhân, tổ chức… - Nội dung đăng tải, chia sẻ ở các mạng xã hội là do người dùng tự quyết định về hình ảnh, câu từ…
Một số mạng xã hội phổ biến ở Việt Nam như Facebook, Instagram, Youtube, zalo....
Hình ảnh 3: Học sinh trao đổi với các câu hỏi mở đầu
Mạng xã hội tạo ra một hệ thống cho phép người dùng có thể giao lưu với nhau, hoặc có sự kết nối, chia sẻ thông tin hữu ích trên nền tảng Internet trong thời đại công nghệ số, nhưng nếu để mạng xã hội chi phối quá nhiều vào cuộc sống, không kiểm soát được cũng để lại những hậu quả khôn lường. Để giúp các em hiểu rõ hơn về những rủi ro khi thiếu kĩ năng sử dụng MXH, Ban thiếu nhi nhà trường đã xây dựng video tình huống thực tế cho các bạn học sinh trường Tiểu học Đô thị Sài Đồng cùng xem và suy ngẫm.
Hình ảnh 4: Thông qua video tình huống, các em học sinh hiểu rõ hơn về những rủi ro khi thiếu kĩ năng sử dụng MXH
Từ câu chuyện phổ biến được chia sẻ trong video tình huống, các em học sinh được bày tỏ ý kiến của mình qua những câu hỏi xoay quanh việc phân tích tình huống đó. Hình thức toạ đàm trên công cụ Padlet đã phát huy tác dụng đáng kể. Các em được nói lên suy nghĩ và những phân tích của mình với tình huống cụ thể liên quan đến việc sử dụng mạng xã hội.
Hình ảnh 5: 100% học sinh khối 4, 5 được chia sẻ trực tuyến, tạo ra bầu không khí cởi mở, lôi cuốn.
Qua buổi toạ đàm, các em đã nắm được một số kĩ năng cần thiết cho việc sử dụng hiệu quả và an toàn mạng xã hội như:
Những thông tin như tên thật, tuổi, trường lớp, địa chỉ nhà, ảnh cá nhân hay các loại mật khẩu là những thông tin cá nhân, cần được bảo mật, không nên chia sẻ những thông tin này trên mạng, bảo mật tài khoản 2 lớp để tránh bị lấy cắp tài khoản phục vụ cho những mục đích xấu. Những bài đăng trên mạng cũng nên giới hạn người xem là bạn bè, để tránh sự nhòm ngó từ người lạ.
Mạng xã hội vẫn luôn là con dao hai lưỡi, vì vậy trước khi bình luận, chia sẻ hay đăng tải bất cứ thông tin gì, các em cần phải tìm hiểu và suy nghĩ kỹ. Vì những bài đăng trên mạng sẽ có nhiều người xem, có thể các em sẽ bị người khác soi mói, đánh giá, bình luận tiêu cực khiến bản thân thấy buồn hay lo sợ. Bên cạnh đó, thông tin được đăng tải trên mạng xã hội không phải lúc nào cũng đúng. Có rất nhiều tin sai sự thật, tin kích động, bịa đặt,… được lan truyền trên mạng. Nếu không tìm hiểu kỹ thì các em có thể chia sẻ, tin tưởng vào các nguồn tin sai trái, ảnh hưởng đến nhận thức, tiếp tay cho kẻ xấu lan truyền tin giả. Các em có thể nhờ sự giúp đỡ từ bố mẹ để xem thông tin mình định chia sẻ có đúng sự thật không, có phù hợp để chia sẻ không.
Ứng xử văn minh trên mạng
Nhiều em nghĩ rằng mạng xã hội là ảo, mình có làm gì thì cũng không ảnh hưởng đến bản thân và người khác. Tuy nhiên, mạng cũng là một xã hội thu nhỏ, tất cả những điều em làm trên mạng đều có thể ảnh hưởng đến bản thân và mọi người. Khi nhìn thấy nội dung bạo lực, em có bình luận cổ vũ không? Nhìn thấy điều không thích, em có để lại những bình luận chê bai, chỉ trích nặng nề? Gặp một chủ đề gây tranh cãi, em có bất chấp tất cả để bảo vệ ý kiến của mình? Hay khi buồn bực, em có trút giận lên những người mình thấy trên mạng xã hội không? Tất cả những hành động không suy nghĩ đều có thể làm người bị chỉ trích thấy buồn và mặc cảm. Nghiêm trọng hơn, nhiều từ ngữ quá khích có thể khiến người khác tổn thương tinh thần, dẫn đến trầm cảm, thậm chí là tự tử. Vì vậy hãy sử dụng mạng xã hội một cách văn minh, không hùa theo cộng đồng mạng để chửi rủa, miệt thị người khác. Nếu có điều gì buồn bực hay bất đồng quan điểm với bạn bè, người thân, em hãy chọn cách nói chuyện trực tiếp để cùng nhau đưa ra cách giải quyết phù hợp. Mạng xã hội là ảo nhưng nỗi đau là thật, đừng để một dòng chữ trong lúc không suy nghĩ làm ảnh hưởng đến cuộc đời của một con người.
Nhận biết các dạng lừa đảo qua mạng
Hiện này có rất nhiều dạng lừa đảo qua mạng. Kẻ xấu có thể tạo một tài khoản ảo, kết bạn và trò chuyện với em để lấy lòng tin sau đó dò hỏi những thông tin của em và gia đình. Chúng có thể đóng vai một người bạn, muốn em cung cấp thông tin để gửi quà. Tuy nhiên các em luôn nhớ nguyên tắc “không chia sẻ thông tin cá nhân”, đặc biệt là chia sẻ trên mạng xã hội để không trở thành nạn nhân của lừa đảo. Bên cạnh đó, em cũng cần cẩn thận với các trò chơi trúng thưởng, không nên nhấn vào đường link lạ để tránh bị mất tài khoản hay bị đánh cắp thông tin. Nếu có người yêu cầu các em gửi ảnh cá nhân, đặc biệt là ảnh nhạy cảm, hãy từ chối ngay và nói với bố mẹ. Đây cũng là một dạng lạm dụng cần được đề phòng và tránh xa. Với những nội dung phù hợp, buổi toạ đàm chủ đề “Sử dụng mạng xã hội an toàn” do Ban thiếu nhi Liên đội Tiểu học Đô thị Sài Đồng tổ chức đã mang lại không gian chia sẻ bổ ích, thiết thực, cung cấp cho đội viên, nhi đồng khối 4, 5 những kiến thức và kĩ năng cần thiết.
Một số hình ảnh của buổi tọa đàm: