Hóa trị của một nguyên tố được xác định theo hóa trị của nguyên tố khác nhau như thế nào

1. Hóa trị của một nguyên tố là gì?

Quy ước xác định:

• Gán cho H hoá trị I, lấy hóa trị của H làm đơn vị, ghi là H[I]
• Một nguyên tử của nguyên tố liên kết với bao nhiêu nguyên tử Hiđro nguyên tố đó có hoá trị bấy nhiêu.

Ví dụ 1:Hóa trị của nguyên tố trong hợp chất với Hiđro

Phân tử	HCl	H2O	H2S	NH3	CH4
Số nguyên tử H	1Cl liên kết 1H	1O liên kết 2H	1S liên kết 2H	1N liên kết 3H	1C liên kết 4H
Hóa trị nguyên tố	Cl[I]	O[II]	S[II]	N[III]	C[IV]

Hóa trị của H là 1 đơn vị ghi là H[I]

Hóa trị của O là 2 đơn vị ghi là O[II]

Có thể xác định hóa trị của các nguyên tố dựa vào khả năng liên kết của chúng với Hiđro hoặc Oxi

Ví dụ 2: Hóa trị của nguyên tố trong hợp chất với Oxi

Phân tử	Na2O	CaO	CO2
Khả năng liên kết	2Na có khả năng liên kết như 1O [bằng 2 đơn vị]	1Ca có khả năng liên kết như 1O [bằng 2 đơn vị]	1C có khả năng liên kết như 2O [bằng 4 đơn vị]
Hóa trị nguyên tố	Na[I]	Ca[II]	C[IV]

Ví dụ 3: Hóa trị của nhóm nguyên tử

Phân tử	HNO3	H2SO4	H2OhayHOH
Khả năng liên kết	1NO3liên kết 1H	1SO4liên kết 2H	1OH liên kết 1H
Hóa trị nguyên tố	NO3[I]	SO4[II]	OH[I]

Kết luận: Hoá trị là con số biểu thị khả năng liên kết của nguyên tử nguyên tố này với nguyên tử nguyên tố khác.

2. Quy tắc hóa trị

Xét phân tử tổng quát:AxaByb

A có hóa trị a; B có hóa trị b

x, y là chỉ số của A, B trong phân tử

AxaBbyax=by

Ví dụ:

B là 1 nguyên tố
Phân tử	ax = by
NIIIH3I	III×1	I×3
CIVO2II	IV×1	II×2

B là nhóm nguyên tử
Phân tử	ax = by
CaII[OH]2I	II×1	I×2
Na2ISO4II	I×2	II×1

3. Vận dụng quy tắc hóa trị

3.1. Dạng 1: Tính hóa trị của một nguyên tố trong phân tử

Phân tử	Quy tắc hóa trị
Fea?Cl2I	a×1=I×2a=IIFe[II]
Ala?2[SO4II]3	a×2=II×3a=IIIAl[III]
K3IPO4b?	I×3=b×1b=IIIPO4[III]
AlIIIF3b?	III×1=b×3b=IF[I]

3.2. Dạng 2: Lập công thức hóa học của hợp chất theo hóa trị

Hợp chất tạo bởi	Công thức chung	Quy tắc hóa trị	CTHH
S[IV]vàO[II]	SxVIOyII	VI×x=II×yxy=IIVI=13x=1y=3	SO3
Na[I]vàSO4[II]	NaxI[SO4II]y	I×x=II×yxy=III=21x=2y=1	Na2SO4
Fe[III]vàNO3[I]	FexIII[NO3I]y	III×x=I×yxy=IIII=13x=1y=3	FeNO33

3.3. Dạng 3: Lập công thức hóa học của hợp chất thông qua hợp chất trung gian

Ví dụ 1: Theo hóa trị của sắt trong hợp chất có công thức là Fe2O3, hãy chọn công thức hóa học đúng của hợp chất tạo bởi Fe và SO4[II]

Fe2a=?O3IIa×2=II×3a=IIIFe[III]

FexIII[SO4II]yIII×x=II×yxy=IIIII=23x=2y=3CTHH:Fe2SO43

Ví dụ 2: Theo hóa trị của Cu trong hợp chất có công thức là CuO, hãy chọn công thức hóa học đúng của hợp chất tạo bởi Cu và Cl[I]

Cua=?OIIa×1=II×1a=IICu[II]

CuxII[Cl]yIII×x=I×yxy=III=12x=1y=2CTHH:CuCl2

4. Cáchghi nhớhóa trị của nguyên tố dễ dàng nhất

4.1. Học hóa trị theo bảng nguyên tố hóa học

Dựa theo bảng nguyên tố hóa học, các em có thể ghi nhớ kí hiệu hóa học và số hóa trị của từng nguyên tố đó.

Số proton	Tên nguyên tố	Kí hiệu hóa học	Nguyên tử khối	Hóa trị
1	Hiđro	H	1	I
2	Heli	He	4
3	Liti	Li	7	I
4	Beri	Be	9	II
5	Bo	B	11	III
6	Cacbon	C	12	IV, II
7	Nitơ	N	14	III, II, IV...
8	Oxi	O	16	II
9	Flo	F	19	I
10	Neon	Ne	20
11	Natri	Na	23	I
12	Magie	Mg	24	II
13	Nhôm	Al	27	III
14	Silic	Si	28	IV
15	Photpho	P	31	III, V
16	Lưu huỳnh	S	32	II, IV, VI
17	Clo	Cl	35.5	I...
18	Agon	Ar	39.9
19	Kali	K	39	I
20	Canxi	Ca	40	II
24	Crom	Cr	52	I, II...
25	Mangan	Mn	55	II, IV, VII..
26	Sắt	Fe	56	II, III
29	Đồng	Cu	64	I, II
30	Kẽm	Zn	65	II
35	Brom	Br	80	I...
47	Bạc	Ag	108	I
56	Bari	Ba	137	II
80	Thủy ngân	Hg	201	I, II
82	Chì	Pb	207	II, IV

Tên nhóm	Hóa trị	Tên nhóm	Hóa trị
Hiđroxit [-OH]	I	Cacbonat [=CO2]	II
Nitrat[-NO3]	I	Photphat[PO4]	III
Sunfat [=SO4]	II

Nhóm các nguyên tốcó 1 hóa trị	Hóa trị I	H, Li, F, Na, Cl, K, Ag, Br
Hóa trị II	Be, O, Mg, Ca, Zn, Ba, Hg
Hóa trị III	B, Al
Hóa trị IV	Si
Nhóm các nguyên tốcó nhiều hóa trị	Cacbon: IV, II Chì: II, IV Crom: III, II Nito: III, II, IV Photpho: III, V Lưu huỳnh: IV, II, VI Mangan: IV, II, VII
Nhóm nguyên tử	Hóa trị I gồm: OH [hidroxit],NO3[nitrat] Hóa trị II gồm:CO3[cacbonat],SO4[sunfat] Hóa trị III gồm:PO4[photphat]

4.2.Học hóa trị theo bài ca hóa trị

Để có thể ghi nhớ dễ dàng số hóa trị của rất nhiều nguyên tố, các bài ca hóa trịcó vần điệu như một bài thơ sẽ giúp các em có hứng thú và ghi nhớ hiệu quả hơn.

Hóa về chị chẳng cho về,

Chị nắm vạt áo chị đề bài thơ.

Kali [K], Iot [I], Hidrô [H],

Natri [Na] với Bạc [Ag], Clo [Cl] một loài.

Là hoá trị I em ơi,

Nhớ ghi cho kỹ khỏi hoài phân vân.

Magiê [Mg], Kẽm [Zn] với Thuỷ Ngân [Hg]

Oxi [O], Đồng [Cu], Thiếc[Sn] thêm phần Bari [Ba]

Cuối cùng thêm chú Canxi [Ca].

Xem đầy đủ bài ca hóa trị ở đây:Bài ca hóa trị

---------------------------------

Hy vọng bài viết sẽ giúp ích cho các em học sinh trong quá trình tự học và ôn tập tại nhà.

Bài viết được biên soạn bởi Giáo viên. TrầnThị Phương [Tổ Hóa Học].

Trường TH - THCS - THPT Lê Thánh Tông.