Hàng hóa thay thế trong tiếng Anh là Substitute goods. Hàng hóa thay thế thường là một cặp hàng hóa được sử dụng thay thế cho nhau và cùng đáp ứng một nhu cầu.
Ví dụ: kem và sữa chua đông lạnh, áo thun và áo sơ mi, vé xem phim và băng video…
Hàng hóa bổ sung trong tiếng Anh là Complementary goods. Hàng hóa bổ sung là một cặp hàng hóa được sử dụng cùng nhau để phát huy giá trị sử dụng của hàng hóa như xăng và mô tô, máy tính và phần mềm…
Tác động của sự thay đổi giá cả hàng hóa liên quan đến cầu về một loại hàng hóa
Hàng hóa thay thế
B được coi là hàng hoá thay thế của A nếu như người ta có thể sử dụng hàng hoá B thay cho hàng hoá A trong việc thoả mãn nhu cầu của mình.
Công dụng của B càng gần với công dụng của A, việc thay thế B cho A trong tiêu dùng càng dễ thực hiện. Hay nói cách khác, B và A là những hàng hoá thay thế tốt cho nhau.
Ví dụ:
Thịt gà và thịt bò, nói chung, là những loại hàng hoá thay thế khá tốt cho nhau đối với nhiều người tiêu dùng.
Tuy nhiên, trong một chừng mực nào đó, rau quả cũng là một loại hàng hoá thay thế của thịt bò.
Nếu B là hàng hoá thay thế của A thì khi giá hàng hoá B thay đổi, điều đó ảnh hưởng như thế nào đến cầu về hàng hoá A?
Nguồn: Giáo trình Kinh tế vi mô, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội
Khi giá của hàng hoá B tăng lên, sự kiện này sẽ làm cho người tiêu dùng nhận thấy rằng, B đang trở nên đắt đỏ lên một cách tương đối so với A. Ở một mức giá nhất định của hàng hoá A, người tiêu dùng có xu hướng chuyển sang việc sử dụng A nhiều hơn để thay thế cho B.
Lượng cầu về hàng hoá A tăng lên ở mỗi mức giá của A. Nói cách khác, khi giá của hàng hoá thay thế tăng lên, cầu về hàng hoá mà ta đang xem xét cũng tăng lên [đường cầu dịch chuyển sang phải].
Cũng theo cách lập luận tương tự thì trái lại, khi giá của hàng hoá thay thế hạ xuống, cầu về hàng hoá ta đang phân tích sẽ giảm và đường cầu của nó sẽ dịch chuyển sang trái.
Hàng hóa bổ sung
B được gọi là hàng hoá bổ sung cho A nếu như việc tiêu dùng A luôn kéo theo việc tiêu dùng B.
Ví dụ: chè Lipton và đường; xe máy và xăng; ô tô và xăng hay phụ tùng ô tô…
Khi giá của hàng hoá bổ sung B thay đổi thì cầu về hàng hoá A sẽ thay đổi như thế nào?
Giá của xăng tăng lên khiến cho lượng cầu về xăng giảm xuống, nếu như các yếu tố khác được giữ nguyên. Điều này cũng có nghĩa là xăng với tư cách là nhiên liệu cần thiết cho việc sử dụng xe máy trở nên đắt hơn trước.
Lượng xăng người ta dùng ít đi đồng thời cũng làm mức sử dụng xe máy [số giờ sử dụng xe máy hay số người sử dụng xe máy] giảm đi so với trước. Nói cách khác, cầu về xe máy sẽ giảm.
Như vậy, nếu giá của hàng hoá bổ sung tăng lên, cầu về hàng hoá mà ta đang phân tích sẽ giảm, đường cầu của nó sẽ dịch chuyển sang bên trái.
Lập luận một cách tương tự, khi giá cả của hàng hoá bổ sung giảm xuống, cầu về hàng hoá mà ta đang phân tích sẽ tăng lên và đường cầu của nó sẽ dịch chuyển sang bên phải.
Kết luận
Khi sự giảm giá của một hàng hóa làm giảm lượng cầu về một hàng hóa khác, chúng ta gọi chúng là những hàng hóa thay thế.
Ngược lại, khi sự giảm giá của một hàng hóa làng tăng lượng cầu về hàng hóa khác thì hai hàng hóa đó gọi là hàng hóa bổ sung.
Tóm tắt các kiến thức quan trọng về Cung, cầu, điểm cân bằng thị trường và độ co giãn của cầu trong môn Microeconomics thuộc chương trình CFA Institute Investment Foundation.
Nếu bạn cần thêm thông tin, đừng quên liên hệ với chúng tôi:
Bộ phận trải nghiệm học viên tại SAPP
Hotline: [+84] 971 354 969
Email: support@sapp.edu.vn
I. Tổng quan
- Cung, cầu, điểm cân bằng thị trường
- Độ co giãn của cầu
Xem thêm slides môn học tại đây
II. Cung và cầu
1. Cầu
- Nguyên lý cầu
- Khi giá tăng, lượng cầu giảm và ngược lại, khi giá giảm, lượng cầu tăng.
- Biểu đồ trên thể hiện mối quan hệ giữa giá cả và lượng cầu của một loại hàng hóa hoặc dịch vụ tại một thời điểm đã cho trước. Tại điểm A, giá cao hơn và lượng cầu thấp hơn khi so sánh với 2 điểm còn lại: B và C.
- Ví dụ: Nhu cầu về lattes của Sam. Lưu ý rằng, sự ưu tiên của Sam tuân thủ theo nguyên lý về cầu. Lượng cầu của lattes sẽ tăng khi giá giảm, và ngược lại lượng cầu của lattes sẽ giảm khi giá tăng.
- Sự dịch chuyển của đường cầu
Sự thay đổi trong một số yếu tố [thu nhập, thị hiếu] có thể làm cho sản phẩm trở nên hấp dẫn hoặc kém hấp dẫn, từ đó gây ra sự dịch chuyển về đường cầu.
- Đường cầu dịch chuyển sang bên trái [D1] xảy ra khi nhu cầu của người tiêu dùng đối với sản phẩm tại một mệnh giá đã cho ít đi.
- Đường cầu dịch chuyển sang bên phải [D2] xảy ra khi nhu cầu của người tiêu dùng đối với sản phẩm tại một mệnh giá đã cho nhiều hơn.
- Những nhân tố chính ảnh hưởng đến nhu cầu đối với sản phẩm và dịch vụ
c.1. Thu nhập [Income]
- Sự thay đổi về thu nhập dẫn đến sự thay đổi trong sức mua của người tiêu dùng được gọi là Ảnh hưởng thu nhập. Ta xét đến tác động của thu nhập đến cầu đối với hai loại hàng hóa: hàng hóa thông thường và hàng hóa thứ cấp.
+ Hàng hóa thông thường: Là loại hàng hóa có nhu cầu tăng khi thu nhập của người tiêu dùng tăng. Ví dụ: Khi thu nhập tăng, người tiêu dùng sẽ dành dụm được nhiều tiền hơn để mua nội thất, quần áo, điện thoại,...
+ Hàng hóa thứ cấp: Là loại hàng hóa có nhu cầu giảm khi thu nhập của người tiêu dùng tăng. Khi thu nhập tăng, người tiêu dùng sẽ có nhiều tiền hơn, dẫn đến nhu cầu của một số loại sản phẩm như mỳ gói, thức ăn đóng hộp, quần áo second-hand,... giảm. Những loại hàng hóa này sẽ được thay thế bởi những sản phẩm có chất lượng cao hơn.
Vậy khi thu nhập của người tiêu dùng tăng thì cầu hàng hóa thông thường tăng, cầu hàng hóa thứ cấp giảm.
c.2: Kỳ vọng về giá [Expected Future Price]
- Kỳ vọng giá và nhu cầu của người tiêu dùng biến động cùng chiều với nhau.
- Khi người tiêu dùng kỳ vọng giá của một mặt hàng sẽ tăng lên trong tương lai, họ sẽ có xu hướng mua nhiều hàng hóa đó hơn ở hiện tại để tích trữ cho khoảng thời gian tiếp theo, tránh việc phải trả nhiều tiền hơn một khi giá tăng lên. Điều này khiến cho cầu trong hiện tại của mặt hàng đó tăng lên.
c.3: Thị hiếu [General Tastes and Preferences]
- Sự thay đổi về thị hiếu của người tiêu dùng cũng có thể ảnh hưởng đến đường cầu của một sản phẩm.
- Ví dụ: Khi một bài báo về việc ăn chocolate có lợi cho sức khỏe được xuất bản, nhu cầu về chocolate sẽ tăng.
c.4: Giá hàng hóa khác [Prices of Other Products]
- Ảnh hưởng của sự thay đổi giá của giá hàng hóa khác lên đường cầu của hàng hóa phụ thuộc vào mối quan hệ giữa các loại hàng hóa.
- Hàng hóa thay thế là các loại hàng hóa mà người tiêu dùng có thể dễ dàng sử dụng thay thế chúng cho nhau. Giả sử X và Y là hai loại hàng hóa thay thế cho nhau, thì cầu của X và giá của Y biến động cùng chiều với nhau.
Ví dụ: Pepsi là hàng hóa thay thế của Coca và ngược lại. Khi giá của Coca tăng, người tiêu dùng chuyển sang mua Pepsi, nhu cầu của Pepsi sau đó sẽ tăng.
- Hàng hóa bổ sung là một cặp hàng hóa cần phải được sử dụng đồng thời với nhau. Nếu X và Y là hai hàng hóa bổ sung, thì cầu của hàng hóa X sẽ biến động ngược chiều với giá của hàng hóa Y.
Ví dụ: Giấy in và mực in: Nếu giá của mực in tăng, người tiêu dùng sẽ in ít hơn đồng thời sẽ giảm việc mua mực in và giấy in, lúc đó cầu của giấy in giảm.
2. Cung
a. Nguyên lý cung
- Khi giá tăng, lượng cung tăng và ngược lại, khi giá giảm, lượng cung giảm.
- Biểu đồ trên thể hiện mối quan hệ giữa giá cả và lượng cung của một loại hàng hóa hoặc dịch vụ tại một thời điểm đã cho trước. Tại điểm A, giá cả và lượng cung thấp hơn khi so sánh với 2 điểm còn lại: B và C.
- Sự dịch chuyển của đường cung
Sự thay đổi trong một số yếu tố [Chi phí sản xuất, thuế,...] có thể ảnh hưởng đến lượng cung của một loại sản phẩm.
- Đường cung dịch chuyển sang trái [S1], điều này có nghĩa nhà cung cấp sẽ cung cấp ít sản phẩm hơn tại một mệnh giá cho trước.
- Đường cung dịch chuyển sang phải [S2], điều này có nghĩa nhà cung cấp sẽ cung cấp nhiều sản phẩm hơn tại một mệnh giá cho trước.
- Những nhân tố chính ảnh hưởng đến lượng cung của sản phẩm và dịch vụ
c.1. Chi phí sản xuất:
- Sự tăng/giảm của chi phí sản xuất có thể ảnh hưởng đến lượng cung. Chi phí sản xuất bao gồm: tiền công, vật liệu, tổng phí,...
- Ví dụ: Tiền công thấp, chi phí vật liệu thấp và tổng phí thấp do sự cải tiến của công nghệ dẫn đến chi phí sản xuất thấp. Điều này có nghĩa doanh nghiệp có thể sản xuất nhiều hơn tại mỗi mức giá, do vậy lượng cung sẽ tăng.
c.2. Thuế:
- Thuế có thể ảnh hưởng đến chi phí của hàng hóa, vi vậy lượng cung cũng sẽ bị ảnh hưởng.
- Ví dụ: Chính phủ tăng thuế thuốc lá, dẫn đến chi phí cao hơn khi bán sản phẩm và lợi nhuận thấp hơn. Doanh nghiệp sẽ giảm lượng cung thuốc lá ra thị trường.
3. Điểm cân bằng thị trường [Market Equilibrium]
- Định nghĩa: Điểm cân bằng thị trường là trạng thái khi lượng cung và lượng cầu trên thị trường cân bằng, tại đó, giá cả trở nên ổn định.
- Tính chất
- Khi giá cả thấp hơn mức giá tại điểm cân bằng, nhu cầu của người tiêu dùng với sản phẩm nhiều hơn sản lượng mà doanh nghiệp mong muốn cung ứng, dẫn đến thiếu hụt lượng cung, dư thừa cầu.
- Tại bất kỳ mức giá nào cao hơn mức giá tại điểm cân bằng, nhà cung cấp sẽ sẵn sàng sản xuất nhiều sản phẩm hơn so với nhu cầu của người tiêu dùng, dẫn đến dư thừa cung, thiếu hụt cầu.
- Mối quan hệ giữa sự thay đổi về mức giá tại điểm cân bằng và sự dịch chuyển của đường cung/ đường cầu
Nếu lượng cầu tăng trong khi đường cung không dịch chuyển, giá tại điểm cân bằng và sản lượng đều tăng [EP -> EP1] và ngược lại.
Nếu lượng cung tăng trong khi đường cầu không dịch chuyển, giá tại điểm cân bằng sẽ giảm và sản lượng sẽ tăng [EP -> EP2] và ngược lại.
II. Độ co giãn của cầu
1. Độ co giãn của cầu theo giá cả [PED]
- Định nghĩa: Độ co giãn của cầu theo thu nhập là sự thay đổi của lượng cầu về hàng hóa hoặc dịch vụ khi thu nhập của người tiêu dùng thay đổi trong điều kiện các yếu tố khác giữ nguyên.
Giá hàng hóa thay thế tăng đường cầu hàng hóa dịch chuyển như thế nào?
Nói cách khác, khi giá của hàng hoá thay thế tăng lên, cầu về hàng hoá mà ta đang xem xét cũng tăng lên [đường cầu dịch chuyển sang phải]. Cũng theo cách lập luận tương tự thì trái lại, khi giá của hàng hoá thay thế hạ xuống, cầu về hàng hoá ta đang phân tích sẽ giảm và đường cầu của nó sẽ dịch chuyển sang trái.
Thế nào là hai hàng hóa thay thế ví dụ?
Hàng hóa thay thế không hoàn hảo là những sản phẩm, hàng hóa có thể thay thế cho nhau nhưng vẫn có những điểm khác biệt mà người tiêu dùng có thể nhận ra. Ví dụ về hàng hóa thay thế không hoàn hảo: Bánh mì và bánh ngọt là hai sản phẩm thay thế. Khi giá của bánh mì tăng, một số người chuyển sang ăn bánh ngọt.
Đường cầu thay đổi thế nào nếu giá sản phẩm giảm?
Đường cầu sẽ di chuyển xuống từ trái sang phải, điều này thể hiện quy luật của nhu cầu: Khi giá của một hàng hóa nhất định tăng, cầu sẽ giảm [khi tất cả các yếu tố khác đều bằng nhau]. Khi giá hàng hóa giảm, cầu sẽ tăng.
Hàng hóa bổ sung là gì cho ví dụ?
Hàng hóa bổ sung [tiếng anh Complementary goods] là một cặp hàng hóa được sử dụng để phát huy hết giá trị sử dụng của cặp hàng hóa đó ví dụ như: xăng và xe máy; điện thoại và hệ điều hành; ga và bếp ga… Hàng hóa bổ sung có hệ số co giãn chép của nhu cầu mang dấu âm.