Ngày 11-1, tại TP Đà Nẵng, Bộ Giao thông vận tải [GTVT] phối hợp cùng Công ty Cổ phần Tập đoàn Đèo Cả, UBND TP Đà Nẵng tổ chức khánh thành Hầm đường bộ Hải Vân 2 thuộc dự án hầm đường bộ Đèo Cả.
Khánh thành Hầm đường bộ Hải Vân 2 - Ảnh: Văn Duẩn
Theo Bộ GTVT, hạng mục hầm đường bộ Hải Vân thuộc dự án đầu tư xây dựng hầm đường bộ Đèo Cả [hầm Cổ Mã, Đèo Cả, Cù Mông và Hải Vân với tổng chiều dài toàn tuyến là 31,95 km]. Dự án được thực hiện theo hình thức đối tác công tư [PPP] loại hợp đồng BOT với tổng mức đầu tư ban đầu là 26.154 tỉ đồng do Tập đoàn Đèo Cả làm nhà đầu tư.
Hạng mục hầm Hải Vân được chia thành 2 giai đoạn. Giai đoạn 1 tiến hành nâng cấp, sửa chữa hầm Hải Vân 1 để giải quyết tình trạng xuống cấp cần trùng tu, sửa chữa, đã hoàn thành từ tháng 8-2017.
Khánh thành hầm đường bộ Hải Vân 2 dài nhất Đông Nam Á
Hạng mục hầm Hải Vân 2 thuộc Dự án hầm đường bộ Đèo Cả có chiều dài 6,2 km [chiều dài tuyến là 12,4km bao gồm cả đường dẫn] là công trình hầm đường bộ dài nhất khu vực Đông Nam Á. Hầm Hải Vân 2 được Tập đoàn Đèo Cả đề xuất đầu tư, triển khai sau khi thực hiện một loạt công trình hầm qua đèo Cổ Mã, đèo Cả, đèo Cù Mông. Đây là một công trình kỷ lục, khẳng định năng lực của Việt Nam, của doanh nghiệp Việt Nam trong việc thực hiện một dự án mang tầm cỡ quốc tế.
Khánh thành Hầm đường bộ Hải Vân 2 thuộc dự án hầm đường bộ Đèo Cả - Ảnh: Bộ GTVT
Theo Tập đoàn Đèo Cả, Hầm Hải Vân 2 là công trình khó khăn bậc nhất về mặt kỹ thuật và giải pháp công nghệ. Trong quá trình xây dựng, nhà đầu tư phải xử lý các khâu kỹ thuật phức tạp, vừa thi công hầm Hải Vân 2 vừa bảo đảm an toàn công trình, an toàn giao thông cho hầm Hải Vân 1. Ông Hồ Minh Hoàng, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn Đèo Cả, nhấn mạnh việc hoàn thành công trình đã khẳng định khát vọng cháy bỏng đục thông các ngọn đèo hiểm trở ở miền Trung Bộ được thực hiện, xóa đi tai nạn thảm khốc trên những cung đường đèo. Người Việt Nam một lần nữa khẳng định, đã làm chủ và sáng tạo công nghệ đào hầm tiên tiến của thế giới để thực hiện dự án.
Tuy vậy, đến nay, tổng thể dự án Đèo Cả vẫn tồn tại những vướng mắc kéo dài cần được tích cực giải quyết để bảo đảm quyền lợi cho nhà đầu tư khi dự án đã được đưa vào khai thác, sử dụng. Trong đó, phần vốn Ngân sách nhà nước cam kết đóng góp vẫn còn 1.180 tỉ đồng chưa được giải ngân; tình trạng tranh chấp trạm thu phí Bắc Hải Vân đã gây thiệt hại nghiêm trọng cho nhà đầu tư ước tính 486 tỉ đồng; việc điều chỉnh cơ chế thu phí tại trạm La Sơn-Túy Loan để hoàn vốn cho dự án so với hợp đồng đã ký đến nay vẫn chưa được cấp có thẩm quyền giải quyết dứt điểm...
Phó thủ tướng Chính phủ Trịnh Đình Dũng phát biểu
Phát biểu tại buổi lễ, thay mặt Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng đã biểu dương sự nỗ lực, cố gắng của Bộ GTVT, các địa phương có công trình đi qua, ngân hàng tài trợ vốn, đặc biệt là Tập đoàn Đèo Cả, chủ đầu tư công trình, với tâm huyết, năng lực, bản lĩnh đã vượt qua khó khăn để thực hiện công trình giao thông quan trọng, trong đó có hầm Hải Vân 2. Phó Thủ tướng bày tỏ tin tưởng trong thời gian tới, Tập đoàn Đèo Cả sẽ tiếp tục thực hiện những công trình quy mô lớn, kỹ thuật phức tạp.
Thông xe và khánh thành hầm Hải Vân 2
Để công trình khai thác sử dụng an toàn chất lượng hiệu quả, Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ GTVT tập trung chỉ đạo, phối hợp với các địa phương cùng Tập đoàn Đèo Cả tổ chức quản lý khai thác vận hành bảo trì công trình, bảo đảm an toàn giao thông, vệ sinh môi trường, vận hành thông suốt, hiệu quả. Phó Thủ tướng đề nghị các bộ ngành liên quan xem xét tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, người dân, trong đó, có doanh nghiệp tham gia đầu tư công trình hạ tầng giao thông và công trình hầm Hải Vân 2.
Để đáp ứng nhu cầu đi lại của người dân,trong dịp cao điểm Tết Nguyên đán 2021, Tập đoàn Đèo Cả cả sẽ tổ chức vận hành cho các phương tiện lưu thông qua 2 ống hầm trong 20 ngày, từ ngày 1-2 đến hết ngày 21-2. Sau thời gian trên, hầm Hải Vân 2 sẽ tạm dừng vận hành do khó khăn về cơ chế tài chính của dự án, hầm Hải Vân 1 vẫn hoạt động bình thường.
Thay vì mất gần 1 giờ đồng hồ "leo lên rồi tuột dốc" con đường đèo 22km, giờ đây, những người lái xe trên lộ trình Bắc-Nam chỉ mất 10-15 phút để "vượt đèo Hải Vân" trên đoạn đường hầm dài hơn 12km.
Ngày 7/11/2003, những người thợ khoan từ hai đầu Nam-Bắc của Hầm Đường bộ Hải Vân trên Quốc lộ 1A, đã chính thức gặp nhau, sau nhiều tháng làm việc khẩn trương.
Hầm được khởi công ngày 27/8/2000 và khánh thành ngày 5/6/2005.
Thay vì mất gần 1 giờ đồng hồ "leo lên rồi tuột dốc" con đường đèo 22km nếu không gặp bất kỳ sự cố nào, giờ đây, những người lái xe trên lộ trình Bắc-Nam chỉ còn mất 10-15 phút để "vượt Đèo Hải Vân" trên đoạn đường hầm dài hơn 12km.
Đèo Hải Vân - “Thiên hạ đệ nhất hùng quan”
Đèo Hải Vân là ranh giới tự nhiên của thành phố Đà Nẵng và tỉnh Thừa Thiên-Huế.
Theo sử sách, năm 1470, vua Lê Thánh Tông thân chinh mang quân đi đánh Chăm Pa. Khi tới Đèo Hải Vân, ấn tượng trước cảnh quan hùng vỹ, nhà vua đã cảm tác làm thơ và gọi nơi này là “Thiên hạ đệ nhất hùng quan.”
Đầu thế kỷ 19, sau khi thống nhất đất nước, triều Nguyễn chọn Huế làm kinh đô, Hải Vân trở thành cửa ngõ của kinh sư.
[Photo] Mãn nhãn với vẻ đẹp kỳ vĩ của cung đường trên đèo Hải Vân
Theo sách “Đại Nam thực lục chính biên,” dưới thời vua Minh Mạng, đường qua đèo được xây cất, lát đá; đặc biệt vào năm Bính Tuất 1826, một cụm công trình được xây dựng giữa đỉnh đèo cấu thành một pháo đài quân sự kiên cố gọi là Hải Vân Quan.
Sau khi chiếm xong Trung Kỳ, Tổng Tư lệnh Binh đoàn Pháp, tướng De Courcy, ra lệnh cấp tốc mở ngay con đường chiến lược qua Đèo Hải Vân để nối Huế với Đà Nẵng, đồng thời có thể cơ động quân nhanh chóng để bình định Quảng Nam khi cần.
Lực lượng Công binh Pháp đã bắt dân phu hai tỉnh làm đường từ năm 1886.
Từ năm 1902-1906, thực dân Pháp xây dựng tuyến đường sắt qua đèo Hải Vân, chạy quanh co theo sườn núi, qua 6 hầm chui và 18 cầu. Tuyến đường sắt đó ngày nay vẫn tồn tại.
Hầm Đường bộ Hải Vân - Hầm đường bộ dài nhất, hiện đại nhất Đông Nam Á
Đoạn đường bộ qua đèo Hải Vân dài gần 21km, trải qua dấu vết của thời gian và lịch sử cộng thêm địa hình phức tạp nên dù được nâng cấp, sửa chữa, mở rộng thì đây cũng là cung đường nguy hiểm đối với các lái xe.
Những cung đường vòng vo, uốn lượn bám theo sườn núi, những khúc cua gấp cứ liên tục nối đuôi nhau có thể quật ngã bất kỳ chiếc xe nào “lơ đễnh.”
Đặc biệt là vào mùa mưa bão thường xảy ra các vụ lở đá gây ra nhiều vụ tai nạn giao thông làm thiệt hại nghiêm trọng về người và của.
Để góp phần giải quyết vấn đề an toàn giao thông cũng như bắt kịp yêu cầu hội nhập, phát triển kinh tế, Đảng và Nhà nước đã quyết tâm thực hiện đường hầm xuyên núi.
Các nghiên cứu khả thi dự án xây dựng đường hầm đã được thực hiện từ năm 1996, và đến đầu năm 1998 Thủ tướng Chính phủ đã chính thức phê duyệt cho phép đầu tư xây dựng với tổng vốn đầu tư hơn 250 triệu USD từ nguồn vốn vay của của Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản [JBIC] và một phần đối ứng của Nhà nước.
Toàn tuyến công trình Hầm Đường bộ Hải Vân có chiều dài 12,047km, được thiết kế vĩnh cửu, tốc độ thiết kế 80km/h. Trong đó, hầm chính dài 6.280m có chiều rộng 10m cho 2 làn xe, độ cao cho phép xe đi qua là 7,5m; hầm cứu nạn chạy song song với hầm chính và có chiều dài tương tự, chiều rộng 4,7m, được nối với nhau bằng các hầm ngang, là đường thoát hiểm cho người và phương tiện khi có sự cố xảy ra.
Đây là hầm đường bộ dài nhất, hiện đại nhất Đông Nam Á và là một trong 30 đường hầm dài nhất trên thế giới.
Hầm đường bộ qua Đèo Hải Vân là một công trình giao thông tổng hợp gồm: đường, hầm, cầu và trang thiết bị vận hành đi qua địa phận tỉnh Thừa Thiên-Huế ở phía Bắc và thành phố Đà Nẵng ở phía Nam hầm.
Hầm được làm theo dạng hình tròn để tăng khả năng chịu lực, tránh tập trung ứng suất tại góc. Theo thống kê, bình quân mỗi ngày đêm có khoảng 6.500 lượt xe lưu thông qua hầm Hải Vân; những ngày Lễ, Tết con số đó có thời điểm tăng gấp đôi.
Việc thông xe công trình hầm đường bộ Hải Vân đã cải thiện cơ bản điều kiện giao thông qua lại trên đoạn đường đèo hiểm trở, rút ngắn hành trình Bắc-Nam, giảm tiêu hao nhiên liệu, hư hỏng phương tiện, đặc biệt là góp phần hạn chế những thiệt hại không thể lường trước do ách tắc, tai nạn giao thông xảy ra hàng năm so với đường đèo, mang lại lợi ích kinh tế-xã hội to lớn.
Hầm đường bộ Hải Vân là một minh chứng sinh động cho công cuộc công nghiệp hóa-hiện đại hóa của ngành giao thông vận tải.
Bên cạnh ý nghĩa về phát triển kinh tế-xã hội của thành phố Đà Nẵng và tỉnh Thừa Thiên-Huế, công trình hầm Hải Vân còn góp phần hoàn thiện cơ sở hạ tầng giao thông hành lang kinh tế Đông-Tây, góp phần đưa khu vực miền Trung-Tây Nguyên Việt Nam xích lại gần hơn với khu vực Đông Nam Á cũng như hội nhập quốc tế.
Đèo Hải Vân - Từ sứ mệnh thiên lý Bắc-Nam đến Điểm Du lịch Quốc gia
Trở lại với những cung đường đèo, sau khi chấm dứt sứ mệnh thiên lý Bắc-Nam, Đèo Hải Vân đã trở thành điểm đến thu hút nhiều tour tham quan.
Lên đến độ cao gần 500m so với mực nước biển, sau một chặng dài vượt đèo, hiện ra trước mắt du khách là cả một đất trời bao la, với Hải Vân Quan - điểm ranh giới giữa hai tỉnh, hai miền.
Hải Vân Quan được xây từ thời Trần và có diện mạo như ngày nay nhờ được trùng tu vào thời Nguyễn [năm Minh Mạng thứ 7 - 1826].
Hải Vân Quan nằm trên chính đường phân thủy của dãy núi Bạch Mã, cũng là ranh giới giữa tỉnh Thừa Thiên-Huế và thành phố Đà Nẵng ngày nay.
Hải Vân Quan được xây hình cổng cuốn vòm. Phía cửa hướng về Thừa Thiên-Huế có tấm biển đá khắc chữ “Hải Vân Quan,” còn cửa hướng về Đà Nẵng có tấm biển khắc chữ “Thiên hạ đệ nhất hùng quan.”
Hải Vân Quan thời Nguyễn là một quần thể gồm nhiều hạng mục, có chức năng như một cửa ải, pháo đài, và là tuyến phòng ngự quan trọng phía nam của Kinh đô Huế.
Hình ảnh Hải Vân Quan cũng được khắc trên Dụ đỉnh trong bộ Cửu đỉnh đúc năm 1837, thời vua Minh Mạng nhà Nguyễn.
Trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam ở thế kỷ 20, thực dân Pháp và sau đó là đế quốc Mỹ đã biến nơi đây thành chốt chiến lược quan trọng và xây dựng thêm nhiều hạng mục quân sự khác.
Cùng với đó là nhiều trận đánh lớn khiến kiến trúc Hải Vân Quan bị biến dạng so với ban đầu. Sau chiến tranh, di tích này bị xuống cấp do không được quan tâm, bảo tồn đúng mức.
Mãi tới năm 2017, Hải Vân Quan mới được xếp hạng là Di tích Lịch sử và Kiến trúc Nghệ thuật Quốc gia.
Để khai thác tốt nhất tiềm năng du lịch nơi đây, đầu năm 2013, Ủy ban Nhân dân thành phố Đà Nẵng đã có quyết định công nhận Đỉnh đèo Hải Vân là điểm du lịch địa phương của thành phố Đà Nẵng.