[HNMO] - Theo nghiên cứu của các nhà khoa học Đức, các chủng vi rút corona như Hội chứng hô hấp cấp tính nặng [SARS], Hội chứng hô hấp Trung đông [MERS-CoV] có thể tồn tại trên các bề mặt như kim loại, kính và nhựa đến 9 ngày. Thế nhưng, với chủng vi rút mới corona gây bệnh viêm đường hô hấp cấp [nCoV], chưa thể khẳng định điều này vì đây là chủng vi rút mới.
Vi rút corona sống ít nhất 12 giờ trên bề mặt kim loại
Qua việc dịch tài liệu hướng dẫn về cách phòng chống nCoV từ các bác sĩ gia đình Hoa Kỳ, PGS.TS Nguyễn Lân Hiếu, Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội chia sẻ, vi rút corona có kích thước khá lớn. Do đó, bất kỳ khẩu trang thông thường nào [không chỉ N95] đều có thể lọc được. Tuy nhiên, khi người bị nhiễm bệnh hắt hơi ra môi trường, giọt nước bọt chứa vi rút có thể bắn xa 3m [khoảng 10 feet] và lơ lửng trong không khí trước khi rơi xuống mặt đất. Khi rơi xuống bề mặt kim loại, vi rút sẽ sống ít nhất khoảng 12 giờ. “Vì vậy, hãy luôn nhớ, nếu tiếp xúc với bất kỳ bề mặt kim loại nào phải rửa tay bằng xà phòng thật kỹ”, PGS.TS Nguyễn Lân Hiếu nói.
Ngoài bề mặt kim loại, theo PGS.TS Nguyễn Lân Hiếu, nCoV có thể vẫn hoạt động trên vải trong 6-12 giờ. Bột giặt thông thường cũng có thể diệt được vi rút. Đối với quần áo mùa đông không giặt được hằng ngày, có thể phơi chúng dưới ánh nắng mặt trời để diệt vi rút.
Còn theo GS.TS Nguyễn Văn Kính, nguyên Giám đốc Bệnh viện Bệnh nhiệt đới trung ương, kể từ khi xâm nhập, nCoV tồn tại trong cơ thể khoảng 3-4 tuần. Ở môi trường bên ngoài, nCoV rất dễ bị tiêu diệt bởi ánh sáng, tia cực tím và nhiệt độ cao, nhưng nếu trong môi trường lạnh, ẩm và bề mặt kim loại, nCoV có thể tồn tại 1-3 ngày.
Ở miền Nam đang có nắng ấm, có thể khống chế sự lây lan và phát tán của vi rút. Trong khi đó, ở miền Bắc, thời tiết đang lạnh, độ ẩm cao, do đó, việc cách ly các ca nhiễm và nghi nhiễm cần được tăng cường hơn.
Phòng ngừa nCoV như thế nào?
Theo ông Trần Đắc Phu, chuyên gia cấp cao của Trung tâm Đáp ứng khẩn cấp sự kiện y tế công cộng Việt Nam [Bộ Y tế], nCoV là chủng vi rút mới chưa có vắc xin phòng bệnh cũng như chưa có thuốc điều trị đặc hiệu.
Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long cho biết, hiện vi rút corona lây truyền chủ yếu qua 3 phương thức. Cụ thể là lây qua không khí [tiếp xúc giọt nước bọt từ những người ho, hắt hơi, sổ mũi]; lây trực tiếp [khi tiếp xúc trực tiếp với người bệnh, thậm chí lây khi bắt tay người bệnh mà không thực hành các biện pháp phòng vệ] và lây truyền khi chạm vào các bề mặt bị nhiễm vi rút rồi đưa lên mắt, mũi, miệng… Thêm một đường lây nữa được các nhà khoa học mới báo cáo, đó là qua đường phân, thường xảy ra trong chăm sóc người bệnh, nhưng chưa có kiểm chứng.
Theo PGS.TS Nguyễn Lân Hiếu, hình thức lây nhiễm nCoV phổ biến nhất là do chạm, tiếp xúc ở nơi công cộng, vì vậy hãy rửa tay thường xuyên. Vi rút chỉ có thể sống trên tay bạn trong 5-10 phút, nhưng trong 5-10 phút đó có rất nhiều hoạt động có thể xảy ra [bạn có thể vô tình dụi mắt hay ngoáy mũi…], những hoạt động này làm nCoV có thể xâm nhập vào cơ thể.
PGS.TS Nguyễn Lân Hiếu cũng cho biết, thời gian ủ bệnh của nCoV được cho là từ khoảng 2 đến 14 ngày. Trong giai đoạn này, người bệnh không có triệu chứng rõ ràng nên rất khó kiểm soát. Cách phòng ngừa lây nhiễm cho mỗi cá nhân chúng ta trong những ngày tới hay ít nhất cho đến khi các cơ quan chức năng tuyên bố hết dịch đó là tránh đến chỗ đông người; rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, chất khử trùng chứa cồn; tránh chạm vào mắt, mũi và miệng bằng tay không rửa sạch; tránh tiếp xúc gần với người bị bệnh; làm sạch và khử trùng các vật và bề mặt thường xuyên chạm vào; ăn đồ nấu chín kỹ, uống nước đun sôi kỹ để nguội; tăng cường sức đề kháng.
Việc xác định thời gian ủ bệnh Corona được coi là chìa khóa để kiểm soát sự lây lan của dịch bệnh. Bệnh nhân Covid-19 thường biểu hiện các triệu chứng rõ ràng ở ngày thứ 5 sau khi nhiễm virus Sars Cov 2.
Từng trải qua nhiều dịch bệnh và vẽ ra kịch bản về một đại dịch nghiêm trọng có thể xảy ra trong tương lai, mặc dù vậy, thế giới vẫn hỗn loạn khi đối đầu với Covid-19. Sự gia tăng chóng mặt số ca nhiễm Covid-19 trên toàn cầu đặt nhiều quốc gia vào tình trạng khẩn cấp với một chuỗi thách thức chưa từng có.
Theo các chuyên gia, khả năng lây lan trực tiếp từ người sang người và nguy cơ nhiễm virus từ người bệnh không triệu chứng [người đang trong thời gian ủ bệnh Corona] là nguyên nhân chính khiến Covid-19 bùng phát và lây lan nhanh chóng trên toàn cầu. Theo khuyến cáo của Bộ Y tế, cách ly trong vòng 14 ngày là biện pháp đặc biệt quan trọng đối với người có tiếp xúc gần với các ca bệnh, các trường hợp nghi ngờ, các trường hợp đi về từ vùng có dịch, đặc biệt là những người trở về từ Trung Quốc.
Thời gian ủ bệnh nCoV được hiểu là khoảng thời gian giữa lần tiếp xúc đầu tiên với virus Sars Cov 2 đến khi cơ thể có những triệu chứng khởi phát. Thời gian ủ bệnh Corona có thể khác nhau tùy thuộc vào từng cá thể.
1. Đối với Coronavirus
Các ước tính hiện tại cho thấy, các chủng virus Corona chẳng hạn như MERS và SARS có thời gian ủ bệnh khoảng 2-11 ngày. Giống như các bệnh về đường hô hấp khác, sau khi hết giai đoạn ủ bệnh, người nhiễm Coronavirus sẽ xuất hiện các triệu chứng gồm sổ mũi, đau họng, ho và sốt… Bệnh có thể diễn tiến nặng ở một số người khi gây ra viêm phổi cấp. Nguy hiểm hơn, Covid-19 có thể nhanh chóng gây tử vong cho đối tượng nguy cơ cao như người già, người mắc bệnh mạn tính [tiểu đường, tim mạch, ung thư, viêm phổi tắc nghẽn mãn tính COPD…].
2. Đối với chủng mới
Viêm đường hô hấp cấp do virus Corona chủng mới có thể xuất hiện các triệu chứng sau thời gian ủ bệnh kéo dài từ 2 đến 14 ngày, trung bình là 5 ngày. Trong thời gian này, virus vẫn có thể truyền bệnh cho người khác. Mặc dù vậy, nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, sẽ có một số ít trường hợp thời gian ủ bệnh Sars-Cov 2 có thể kéo dài hơn 14 ngày. Nghiên cứu được thực hiện bởi Trường Y tế Cộng đồng Johns Hopkins Bloomberg [Mỹ] cho thấy, trong số 10.000 đối tượng bị nhiễm Covid-19 thì có khoảng 101 trường hợp xuất hiện các triệu chứng đầu tiên sau 14 ngày. Do đó, các chuyên gia cho rằng các việc tiếp xúc với người không có biểu hiện bệnh không có nghĩa là an toàn. Nói cách khác, Covid-19 có thể lây nhiễm ngay cả trước khi các triệu chứng đầu tiên xuất hiện.
Virus Corona sống trong không khí bao lâu là thắc mắc của rất nhiều người. Theo các chuyên gia, virus Corona không đủ nhẹ để bay lơ lửng trong không khí, cách lây lan của nó chỉ có thể thông qua giọt bắn từ người bệnh. Có thể tồn tại lâu ngoài môi trường và bám trên các bề mặt tiếp xúc là yếu tố khiến virus Corona tiềm ẩn nguy cơ lây bệnh cho cộng đồng.
Virus Corona có thể tồn tại với nhiệt độ khoảng 4-20oC trong vòng 5 ngày. Nó chỉ mất khả năng lây nhiễm sau 30 phút nếu tồn tại ở nhiệt độ từ 56oC. Tia cực tím UV và các dung dịch khử trùng y tế thông thường có thể diệt được virus trong vòng 60 phút.
Tùy theo môi trường, nhiệt độ, độ ẩm mà virus Corona có khả năng sống khác nhau. Các nghiên cứu cho thấy ở 4oC, virus Corona có khả năng sống khoảng 1 tháng. Từ 20-25oC virus sẽ yếu dần, sống được khoảng 5-7 ngày. Từ 33oC trở lên, virus Corona suy yếu nhanh, ít có khả năng gây bệnh.
Virus Corona không tự bay từ bề mặt tiếp xúc lên vùng mũi miệng, tất cả đều thông qua bàn tay, do đó, việc thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, dung dịch diệt khuẩn, đeo khẩu trang đúng cách, thực hiện biện pháp giãn cách an toàn là rất quan trọng.
Virus Corona có thể tồn tại ở các giọt nước lơ lửng trong không khí ở nhiệt độ bình thường lên đến 3 tiếng sau khi bắn ra từ một cái ho.
Virus Corona sống trong không khí bao lâu không phải yếu tố chính trong việc phòng ngừa mầm bệnh. Quan trọng là thái độ tuân thủ và thực hiện đúng các phương pháp phòng ngừa để hạn chế tối đa khả năng tiếp xúc trực tiếp và gián tiếp với virus gây bệnh.
Virus Corona sống lâu nhất trên chất liệu nhựa và thép, tồn tại đến khoảng 3 ngày, tuy nhiên lượng virus bám trên bề mặt sẽ giảm dần theo thời gian. Nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra, thời gian sống của virus Corona trên các bề mặt như thép không gỉ, đồng hay bìa cứng sẽ thấp hơn, đặc biệt virus này chỉ sống được trong không khí khoảng 3 giờ.
| Bề mặt | Thời gian sống |
| Nhựa và thép | 72h |
| Thép không gỉ và đồng | 48h |
| Bìa cứng | 24h |
| Không khí | 3h |
Virus Sars Cov 2 lây bằng đường nào là vấn đề được cộng đồng đặc biệt quan tâm. Virus Sars Cov 2 lây lan qua các giọt bắn trong không khí khi người bệnh ho hoặc hắt hơi, phát tán với tốc độ cực nhanh chóng trong môi trường, qua các bề mặt, tồn tại đến hàng giờ liền. Ở mức độ nguy hiểm nhất, virus Corona lây lan từ một bệnh nhân sang hàng chục, thậm chí hàng trăm người khác, được gọi là hiện tượng “siêu lây nhiễm”.
Theo ước tính, một người bình thường nhiễm virus Sars Cov 2 có thể lây nhiễm cho ít nhất 3-4 người, lây lan ngay cả khi chưa có bất kỳ triệu chứng nào hoặc triệu chứng chưa rõ ràng, đây là lý do khiến Covid-19 dễ bùng phát nhanh trong cộng đồng.
Tiếp xúc gần với người bệnh [ho, hắt hơi, trò chuyện, hít thở, dính nước bọt…]
Covid-19 lây lan chủ yếu thông qua tiếp xúc gần từ người sang người, bao gồm cả những người ở gần nhau trong phạm vi 2m. Người nhiễm Covid-19 không triệu chứng hoặc triệu chứng không rõ ràng vẫn có thể lây nhiễm virus cho người khác. Khi nói chuyện, ho, hắt hơi… các giọt bắn từ đường hô hấp của người nhiễm Covid-19 sẽ lây nhiễm cho người khỏe mạnh. Những giọt bắn lớn hơn sẽ rơi xuống trong không khí do trọng lực. Giọt bắn và hạt nhỏ hơn phát tán trong không khí. Càng ra xa thì mật độ các giọt bắn chứa virus càng giảm.
Lây qua không khí [ở chung không gian với người bệnh, lây qua đường hô hấp]
Lây lan qua đường không khí là hình thức lây nhiễm trầm trọng khiến virus dễ bùng phát mạnh trong cộng đồng. Trong nhiều trường hợp, virus Sars Cov 2 vẫn có thể lây nhiễm ở khoảng cách xa hơn 2m. Lây lan qua không khí thường xảy ra trong môi trường kín, ở những nơi không có hệ thống thông gió.
Lây nhiễm khi tiếp xúc với các bề mặt có nhiễm virus
Các giọt bắn có chứa virus có thể rơi trên bề mặt, đồ vật và bám trụ ở đó hàng giờ đồng hồ. Một người khỏe mạnh có thể nhiễm Covid-19 khi chạm vào bề mặt hoặc đồ vật có nhiễm virus, sau đó đưa tay chạm vào mũi, miệng hoặc mắt. Lây nhiễm do tiếp xúc với bề mặt được cho là hình thức lây nhiễm không phổ biến.
Lây nhiễm giữa người và động vật [mức độ hiếm gặp]
Báo cáo của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ [CDC] cho thấy, một lượng nhỏ thú cưng trên thế giới bao gồm chó và mèo có sự hiện diện của virus Sars Cov 2, nguyên nhân phần lớn là do tiếp xúc với người nhiễm bệnh. Cho đến thời điểm hiện tại, nguy cơ lây nhiễm Covid-19 từ động vật sang người được cho là hiếm gặp.
4 mẹo đeo khẩu trang khi đeo kính, phòng tránh Covid-19
Để chủ động phòng, chống bệnh viêm đường hô hấp cấp do Covid-19, Bộ Y tế khuyến cáo người dân cần chủ động thực hiện một số biện pháp như: Đeo khẩu trang đúng cách, rửa tay thường xuyên, không tụ tập đông người, không đi du lịch đến các vùng có dịch bệnh; sử dụng các thực phẩm đã được nấu chín; giữ ấm cơ thể, tăng cường sức khỏe bằng ăn uống, nghỉ ngơi, sinh hoạt hợp lý, luyện tập thể thao v.v…
Theo các chuyên gia, nếu một người bình thường khi ra ngoài vẫn tuân thủ khuyến cáo y tế để phòng ngừa dịch Covid-19, người đó vẫn khả năng có những cấp độ rủi ro bị lây nhiễm Covid-19, trong đó nguy cơ lây nhiễm từ người không biểu hiện triệu chứng [người đang trong thời gian ủ bệnh Corona] là rất lớn. Các mức độ rủi ro lây nhiễm Covid-19 được sắp xếp từ thấp đến trung bình [từ 1 đến 4], trung bình đến cao [từ 5 đến 7] hoặc mức độ cao [cấp độ 8 đến 9].
- Đi đến nơi thờ phụng [nhà thờ, chùa…] với hơn 500 người tập trung [cấp độ 9]
- Đi đến sân vận động, sân bóng đá… [cấp độ 9]
- Đi quán nhậu, quán bar [cấp độ 9]
- Đi tập thể dục ở các phòng gym [cấp độ 8]
- Đi ăn nhà hàng buffet [cấp độ 8]
- Ôm hôn, bắt tay [cấp độ 7]
- Chơi bóng rổ, bóng bầu dục [cấp độ 7]
- Đi máy bay, di chuyển tại sân bay [cấp độ 7]
- Đi cắt tóc, gội đầu [cấp độ 7]
- Thăm họ hàng, người thân, bạn bè [cấp độ 6]
- Làm việc ở văn phòng trong một tuần [cấp độ 6]
- Gửi con đi nhà trẻ, trường học, trại hè [cấp độ 6]
- Đi mua sắm trong các siêu thị, trung tâm thương mại [cấp độ 5]
- Tụ tập người quen, tiệc món thịt nướng [cấp độ 5]
- Đi tắm biển [cấp độ 5]
- Dự tiệc, ăn tối nhà người bạn [cấp độ 5]
- Đi ăn nhà hàng ở bàn ba, bốn người [cấp độ 4]
- Ngồi chờ trong phòng khám bác sĩ [cấp độ 4]
- Đi chợ mua thực phẩm [cấp độ 3]
- Ra ngoài đi dạo, chạy bộ, đạp xe, đánh golf [cấp độ 3]
- Đổ xăng, lấy đồ nhà hàng mang về nhà, đi cắm trại [cấp độ 2]
- Mở thùng thư, lấy thư [cấp độ 1]
Ở thời điểm hiện tại, bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng mới là Sars Cov 2 chưa có thuốc đặc hiệu nào để phòng ngừa và điều trị. Phương pháp điều trị hiện nay chủ yếu là làm giảm nhẹ triệu chứng. Các nhà khoa học đang nghiên cứu phân lập và xác định cấu trúc gen virus Corona nhằm bào chế vắc xin, thứ vũ khí đặc hiệu chống chọi virus Sars Cov 2 hiệu quả. Trong thời gian này, phương pháp phòng bệnh tối ưu nhất vẫn là hạn chế tiếp xúc; giữ khoảng cách an toàn, đeo khẩu trang đúng cách; rửa tay thường xuyên; vệ sinh nhà cửa sạch sẽ; khai báo y tế kịp thời. Đặc biệt không được chủ quan vì Covid-19 vẫn có khả năng lây lan trong thời gian ủ bệnh Corona.