Tác giả: Bác sĩ Đinh Thị Mai Hồng Cập nhật: 11/05/2020
Chấn thương thể thao là một tình trạng rất phổ biến, thường xảy ra ở trẻ em khi vận động hoặc chơi thể thao. Việc hiểu rõ và xử lý kịp thời các chấn thương sẽ giúp ngăn chặn các tình trạng nghiêm trọng hơn.
Các chấn thương thể thao thương liên quan các thương tích xảy ra trong khi luyện tập hoặc chơi thể thao. Trẻ em có nguy cơ cao bị chấn thương. Trọng lượng không phù hợp và thiếu ngủ cũng góp phần làm tăng nguy cơ bị chấn thương thể thao.
Hầu hết các chấn thương thể thao gây tổn thương cho tay và chân như:
- Gãy xương
- Căng cơ và bong gân
- Trật khớp
- Rách gân
- Sưng cơ bắp
Nguyên nhân nào gây ra các chấn thương thể thao?
Chấn thương thể thao xảy ra trong khi bạn tập luyện thể thao. Các yếu tố góp phần gây chấn thương thể thao gồm:
- Các phương pháp luyện tập không đúng cách
- Có vấn đề trong lúc được phẫu thuật
- Yếu cơ, gân và dây chằng
- Môi trường tập thể dục không an toàn
Luyện tập không đúng cách là nguyên nhân phổ biến nhất. Sau khi tập luyện, bạn cần để cơ bắp nghỉ ngơi trong vòng 48 giờ để phục hồi. Nếu bạn tăng cường cường độ quá nhanh hoặc không dừng lại khi cảm thấy đau, bạn có thể bị thương. Nhiều vận động viên phạm sai lầm khi tiếp tục luyện tập mặc dù bị đau. Việc này không làm cho bạn mạnh hơn, mà còn có thể gây tổn thương nghiêm trọng.
Mỗi người đều có một số khác biệt về sức mạnh cơ thể. Tuy nhiên, hầu như mỗi người đều có một số điểm yếu nơi xương và cơ, chúng rất dễ bị tổn thương. Một số người bẩm sinh có nhiều đặc điểm khiến họ dễ bị chấn thương ở mắt cá chân, chân, đầu gối và hông, như sự khác biệt về chiều dài chân, bàn chân phẳng, vòm bàn chân cao và những vấn đề khác.
Ví dụ như sự khác biệt về chiều dài chân có thể dẫn đến tư thế không thoải mái trong khi bạn chạy, làm tăng nguy cơ bị chấn thương. Tuy nhiên, những người có chân với chiều dài bằng nhau vẫn có thể bị tổn thương nếu họ chạy trên đường nghiêng hoặc trên đường có phần trung tâm cao hơn.
Các cấu trúc bất thường khác làm tăng nguy cơ bị chấn thương trong thể thao bao gồm:
- Cột sống dưới cong ra phía trước
- Xương bánh chè cao hơn bình thường
- Góc Q cao [là xương bánh chè lệch sang một bên]
Sức mạnh không cân bằng giữa các cơ cũng là nguyên nhân phổ biến gây chấn thương. Các cơ bắp đùi trước quá mạnh có thể làm tăng nguy cơ kéo căng hoặc rách cơ bắp đùi sau.
Các chấn thương do chạy là tình trạng phổ biến ở những người đi giày không đúng cách. Để giảm nguy cơ chấn thương, bạn nên chọn giày dép cẩn thận. Chọn giày để ngăn gót chân di chuyển sang một bên và chân được lót đệm đầy đủ.
Những kỹ thuật y tế nào dùng để chẩn đoán chấn thương thể thao?
Trong khi một số chấn thương thể thao dẫn đến đau tức thời hoặc khó chịu, một số khác có thể mất thời gian để phát triển, gây ra tổn thương lâu dài. Thông thường, các chấn thương được chẩn đoán trong các lần khám sức khỏe định kỳ hoặc kiểm tra sức khỏe. Nếu thường xuyên chơi thể thao, đặc biệt là những người có nguy cơ chấn thương cao, bạn nên thường xuyên kiểm tra sức khỏe.
Hãy đến gặp bác sĩ ngay nếu bạn nhận thấy sưng hoặc cơn đau gây áp lực lên vùng bị ảnh hưởng. Nếu khu vực bị ảnh hưởng đã bị thương trước đó, hãy nhờ giúp đỡ ngay lập tức.
Cách xử lý chấn thương thể thao
Các chấn thương thể thao được xử lý bằng các cách sau:
- Nghỉ ngơi để ngăn ngừa chảy máu và thương tích nhiều hơn
- Chườm lạnh giúp mạch máu co lại để giảm đau và viêm
- Băng ep
- Nâng cao chân
Nâng cao chân và băng nén giảm sưng giúp giảm tích tụ dịch xung quanh khu vực bị thương.
Bạn lưu ý bỏ đá vào trong túi chườm hoặc khăn và đặt lên vùng bị thương đã được quấn băng. Quấn băng quanh vết thương, nhưng không quá chặt để tránh cản trở lưu thông máu. Bạn chườm túi nước đá trong khoảng 10 phút, sau đó tháo ra và giữ vùng bị thương ở vị trí cao.
Điều này nên được thực hiện nhiều lần trong vài ngày đầu sau khi bị thương. Sau đó, bạn có thể giữ túi nước đá trong thời gian lâu hơn, tối đa 30 phút, để giúp giảm đau và sưng. Nếu bạn bị đau chân hoặc mắt cá chân, hãy tránh đứng dậy trong ngày đầu tiên. Bạn nên nâng cao chân càng nhiều càng tốt.
Bạn cũng có thể tập thể dục nếu nó không gây áp lực cho chấn thương. Không sử dụng vùng bị thương cho đến khi lành. Sau khi lành hoàn toàn, bạn có thể bắt đầu các bài tập nhẹ. Sau một thời gian, bạn có thể tập thể dục nhiều hơn để cải thiện sức mạnh và ngăn ngừa chấn thương lặp lại.
Đối với chấn thương không điều trị được bằng các phương pháp trên, bác sĩ có thể khuyến cáo phẫu thuật và tiêm steroid. Tuy nhiên, những lựa chọn này, mặc dù hiệu quả, chỉ nên được sử dụng như là phương sách cuối cùng vì chúng có những bất lợi riêng. Tiêm steroid có tác dụng tốt chống lại cơn đau, nhưng chúng có thể làm chậm quá trình phục hồi. Bạn chỉ nên dùng steroid khoảng 1 hoặc 2 lần. Tương tự, phẫu thuật chỉ được chỉ định khi tất cả các lựa chọn khác đã thất bại.
Làm thế nào để phòng tránh các chấn thương thể thao?
Để tránh chấn thương thể thao, bạn hãy luôn khởi động trước khi tham gia bất kỳ môn thể thao nào. Điều này giúp cơ thể ở tình trạng sẵn sàng. Một số lưu ý khác để tránh bị chấn thương trong thể thao như:
- Luôn luyện tập thể thao với các kỹ thuật thích hợp. Mỗi loại thể thao đòi hỏi vị trí và tư thế khác nhau.
- Sử dụng các thiết bị, đồ dùng thích hợp. Đi giày vừa vặn và sử dụng các biện pháp bảo vệ khác.
- Duy trì mức độ tập luyện vừa phải, không lạm dụng nó. Nếu bạn bị thương, hãy bảo đảm bạn đã phục hồi hoàn toàn trước khi tiếp tục tập luyện.
- Sau khi bạn đã tập xong, hãy dành một chút thời gian để hạ nhiệt, thường bao gồm những bài kéo giãn giống như khi khởi động.
Hello Health Group không đưa ra các lời khuyên, chẩn đoán hay các phương pháp điều trị y khoa.
Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
Chấn thương do vận động có thể xảy ra với bất cứ ai, dù cho bạn đã tập luyện đến trình độ nào hay có bao nhiêu kinh nghiệm. Hãy dành thời gian tìm hiểu về cách phòng tránh chấn thương trong thể dục thể thao để bảo vệ cơ thể.
Trong lúc vận động, bạn có thể gặp những chấn thương không mong muốn. Những chấn thương do vận động thường liên quan đến cơ, khớp khiến bạn cảm thấy đau đớn và khó chịu. Hiểu biết về các loại chấn thương và có cách phòng tránh khoa học sẽ giúp bạn có được sức khỏe tốt nhất từ các hoạt động vận động mà không bị đau cơ đột ngột.
Hãy đọc thêm: Chấn thương thể thao nguy hiểm đến mức nào?
Những chấn thương thường gặp trong thể dục thể thao
Cách phòng tránh chấn thương trong thể dục thể thao
Có nhiều cách giúp bạn phòng tránh chấn thương trong thể dục thể thao. Tuy nhiên, nguyên tắc chung khi áp dụng cách phòng tránh chấn thương là: Phụ nữ trên 55 tuổi hay nam giới trên 45 tuổi đều nên khám sức khỏe để chắc chắn mình đủ khỏe mạnh trước khi bắt đầu một chương trình vận động. Dưới đây là 12 cách phòng tránh chấn thương trong tập luyện thể dục thể thao:
1. Khởi động và thư giãn
Mỗi hoạt động thể chất nên bắt đầu bằng bước khởi động và kết thúc bằng bước thư giãn. Khởi động giúp cơ thể bạn chuẩn bị sẵn sàng cho quá trình tập luyện, dần dần làm tăng nhịp tim của bạn và thả lỏng cơ và khớp. Một số cách để khởi động:
- Đi xe đạp
- Nhảy dây
- Đi bộ tại chỗ tầm 5–10 phút.
Việc thư giãn sau khi vận động rất quan trọng để từ từ đưa nhịp tim trở lại bình thường. Đi bộ khoảng 5 đến 10 phút sau khi bạn vận động là một cách để thư giãn.
2. Cách phòng tránh chấn thương trong thể dục thể thao: Kéo căng cơ thể
Làm thế nào để tránh các chấn thương trong tập luyện sức mạnh? Bạn hãy thực hiện các động tác kéo căng cơ thể trước và sau khi vận động. Điều này sẽ giúp cho cơ thể bạn dẻo dai hơn.
Cách phòng tránh chấn thương là gì? Khi bạn bắt đầu một chương trình vận động hằng ngày hoặc một chương trình luyện tập mới, hãy bắt đầu từ từ. Sau đó dần dần tăng cường độ, thời gian và tần suất.
4. Cách phòng chống chấn thương trong thể dục thể thao: Đừng gò ép bản thân
Khi khả năng vận động của bạn tăng lên, bạn sẽ có thể đặt ra nhiều thách thức cho bản thân hơn. Vì thế, cách phòng tránh chấn thương trong thể dục thể thao là bạn đừng gò ép bản thân với chương trình tập nghiêm khắc ngay từ đầu. Bạn cứ tập từ từ rồi tăng dần cường độ lên để cơ thể dần thích nghi.
5. Tập luyện đa dạng
Thay đổi đa dạng các hoạt động của bạn. Đừng lạm dụng cơ bắp. Nếu bạn lặp đi lặp lại cùng các cử động cơ nào đó một cách thường xuyên có thể dẫn đến việc sử dụng quá mức và gây ra các vết thương do sử dụng lặp đi lặp lại như viêm gân. Một số cách thay đổi việc tập luyện của bạn:
- Ngày đầu tiên: chạy bộ;
- Ngày thứ 2: nâng tạ;
- Ngày thứ 3: bơi hoặc đi xe đạp.
6. Biết điểm rắc rối của bạn
Để áp dụng đúng cách phòng tránh chấn thương trong thể dục thể thao, bạn hãy điều chỉnh cường độ tập luyện cho các khu vực cơ thể có vấn đề. Ví dụ, nếu bạn bị viêm khớp ở đầu gối, bạn sẽ muốn tăng sức mạnh. Tuy nhiên, bạn đừng vì vậy mà tập luyện quá sức gây tổn thương. Tốt hơn hết, bạn hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu tập luyện.
7. Cách phòng tránh chấn thương trong thể dục thể thao: Lắng nghe cơ thể bạn
Triết lý “No pain, no gain” [Không trả giá thì không thể thành công] có thể khiến bạn dám chấp nhận bị chấn thương để rèn luyện sức khỏe. Tuy nhiên, điều này có thể không đúng trong một số trường hợp, đặc biệt là khi vận động hoặc tập luyện thể thao. Nếu đã cảm thấy đau, có thể là bạn bị thương. Hãy ngừng tập luyện và nghỉ ngơi để cơ thể hồi phục.
8. Các biện pháp phòng tránh chấn thương thể thao: Nạp nhiên liệu cho cơ thể
Cách phòng tránh chấn thương trong thể dục thể thao là uống nhiều nước trước, trong và sau khi vận động. Hãy khởi đầu bằng cách uống khoảng 500–600 ml nước vào khoảng 2 hoặc 3 giờ trước khi tập thể dục. Sau đó, có một quy luật chung hiệu quả là hãy uống lượng nước như sau:
- Trước khi vận động từ 20–30 phút, hãy uống 240 ml nước
- Trong quá trình vận động, cứ mỗi 10–20 phút, uống 240 ml
- Sau khi vận động xong, cứ nửa giờ đồng hồ, uống 240 ml nước.
Ăn một bữa ăn nhỏ hoặc ăn nhẹ mỗi 2–3 giờ để giữ năng lượng ổn định cho cơ thể. Sau khi tập thể dục, ăn những thực phẩm chứa carb lành mạnh và giàu protein để bổ sung năng lượng.
Làm thế nào để tránh các chấn thương trong tập luyện sức mạnh? Bạn nên luyện tập với huấn luyện viên đối với các vận động nặng như nâng tạ, hay vận động trong phòng gym. Huấn luyện viên có thể chỉ cho bạn vận động một cách chính xác và giúp bạn thiết kế một chương trình vận động hiệu quả, an toàn.
10. Cách phòng tránh chấn thương trong thể dục thể thao: Mặc trang phục phù hợp
Bạn cần chuẩn bị những dụng cụ phù hợp cho việc tập luyện. Nếu bạn chạy bộ, hãy mang một đôi giày thể thao phù hợp. Nếu bạn là một ‘biker’ [người chạy xe đạp để rèn luyện sức khỏe], hãy nhớ luôn luôn đội mũ bảo hiểm.
11. Nghỉ ngơi để phòng tránh chấn thương trong thể dục thể thao
Dành 1–2 ngày mỗi tuần để nghỉ ngơi. Nghỉ ngơi giúp cơ thể của bạn có cơ hội hồi phục sau những lần tập luyện. Điều này có thể giúp ngăn ngừa các chấn thương.
12. Điều trị các chấn thương
Dù bạn có cẩn thận như thế nào thì chấn thương vẫn có thể xảy ra. Nếu bạn gặp phải chấn thương khi tập luyện, hãy làm theo phương pháp RICE để ngăn cho chấn thương không trở nên tồi tệ:
- R [rest]: Nghỉ ngơi;
- I [ice]: Chườm nước đá vết thương để giảm sưng, cầm máu và ngăn ngừa nhiễm khuẩn;
- C [compression]: Tiến hành băng bó để giảm sưng tấy;
- E [elevate]: Nâng vết thương lên vị trí cao để giảm sưng.
Với nguyên tắc của cách phòng tránh chấn thương trong thể dục thể thao, bạn hãy áp dụng phương châm “Phòng bệnh hơn chữa bệnh” để có thể ngăn ngừa đến mức tối thiếu nguy cơ chấn thương bằng cách thực hiện các cách phòng tránh chấn thương đã đề cập ở trên. Chúc bạn tập luyện hăng say và mạnh khỏe!
Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.